श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः । श्रीक्षेत्रपालाय नमः ।
श्रोते परिसा सावधान । पूर्वाध्यायीं सिंदूरमर्दन ।
करुनियां गजानन । राजा वरेण्य मुक्त करी ॥१॥
ऐसें ऐकतां व्यासमुनी । पुसे कमलासनालागुनी ।
संशय येतो माझे मनीं । ऐक कानीं अब्जासना ॥२॥
गजासुराचें मुख तयाशी । ऐसें कोठें तूंच सांगशी ।
येथें सुत पार्वतीशी । जाहला म्हणशीं गजमुख ॥३॥
ऐसें ऐकतां व्यासवचन । धाता सांगे हास्य करुन ।
ऐक आतां चित्त लावून । यांतील वर्म सांगतों जें ॥४॥
कोठें शंभूवत्क्रापासुन । कश्चित् शंकरक्रोधाहून ।
जाहला म्हणती भक्त पावन । तेंही कथन सत्य असे ॥५॥
कोठें गौरी मलोद्भव । अवतरला देवाधिदेव ।
क्वचिदंबा तेजोद्भव । गणेशराव प्रगटला ॥६॥
कोठें द्विमुख षडानन । क्वचित्पंचमुख भगवान ।
चतुर्भुज षड्‌भुजजाण । दशबाहू कोठेंही ॥७॥
क्वचित् विधीहरिहर चिन्हें । अवतार दाविले गजाननें ।
हेंही ऐकिलें तूं कानें । सत्य मानणें सकल तुवां ॥८॥
कोठें विधिपासोन विश्व जाहलें । कोठें नारायणापासोन कथिलें ।
क्वचित् शक्तीपासोन उद्भवलें । सूर्यें केलें कोठें असे ॥९॥
कोठें सृष्टरुद्रसंभव । कोठें गणेशापासोन उद्भव ।
हें आहे सत्य सर्व । तूंही सदैव मानी ऐसें ॥१०॥
एकच आहे आदिपुरुष । त्याणें घेतले पांच वेष ।
जैसीं नट सोगें दावी विशेष । वस्त्रालंकार पालटोनी ॥११॥
पंचायतनामाजीं भेद मानी । तो भोगी नरकालागुनी ।
यास्तव तुवां संशय त्यजुनी । प्रमोद मनीं वागवावा ॥१२॥
कृतयुगीं कश्यपात्मज । विनायक जाहला गणराज ।
त्रेतीं आणि द्वापारीं विश्वबीज । पार्वत्यात्मज जाहला ॥१३॥
कलियुगीं गजकर्ण । होऊनियां धूम्रवर्ण ।
करील भूभार हरण । जगत्कारण परमात्मा ॥१४॥
ऐसें ऐकतां व्यासमुनी । प्रश्न करी विधिलागुनी ।
धूम्रवर्ण मोक्षदानी । काय म्हणूनि होईल ॥१५॥
विधि म्हणे ऐक आतां । कलियुगांतील जनवार्ता ।
लोक पावतील मलीनता । पुण्यदुष्काळ पडेल पैं ॥१६॥
वर्णामाजी उत्तमवर्ण । होतील रहिताचार ब्राह्मण ।
न करितील तपयज्ञदान । वेदाध्ययन कदांही ॥१७॥
सदां पापबुद्धीचे वाह । दुष्ट जातीचा परिग्रह ।
घेऊन घालवितील अह । परस्त्रीसह विलासी ॥१८॥
करितील पराची निंदा । स्वदोष न सांगतील कदां ।
भलताच करितील धंदा । वेदमर्यादा सोडोनियां ॥१९॥
आतां ऐके जनराहटी । सत्कर्मकरितां होतील कष्टी ।
लागतील कुकर्माच्या पाठीं । घालितील संकटीं सज्जनातें ॥२०॥
करितील जरीं देवतार्चन । तेथें बोलतील असत्य वचन ।
दांभिकें करितील स्नानदान । कर्ममलिन करितील सदां ॥२१॥
क्रिया सोडोन पदोपदीं । न पाहती स्वकर्म विधी ।
असत्याची परमावधी । करितील विधी भलताची ॥२२॥
वृद्धमर्यादा लौकिकाचार । याचा करुनि विचार ।
पदोपदीं बुद्धी चार । वागविती साचार प्रेमभरें ॥२३॥
मातापितरांसी करोनि द्रोह । प्रेमें वसवितील श्वसुरगृह ।
न करतील सद्विद्येचा संग्रह । पावतील मोह पदोपदीं ॥२४॥
दांभिकें करोनि होतील साधू । शिष्यांचीं गृहें भोंदतील भोंदू ।
पाहतां परांगना मुखविधू । ज्ञानसमंधू दावतील ॥२५॥
मूर्खाचा घेतील उपदेश । दुष्टाचा पाळतील आदेश ।
करतील निर्बळाचा नाश । घालितील पाश सत्कर्मरता ॥२६॥
करितील रे विश्वासघात । वाहती ते असत्यशपथ ।
तेणें पावतील दरिद्र बहुत । होती महंत घरोघरीं ॥२७॥
शूद्र पढतील वेदांस । विप्र होतील चांडाळदास ।
भक्षितील अभक्ष्यभक्ष मांस । मित्र समयास न पावे ॥२८॥
सोडोन गणेश हरादिदेव । भूतें प्रेतें पूजितील सर्व ।
पाहोन पराचें वैभव । धरितील हांव तद्धरणीं ॥२९॥
साधूची करितील निंदा । भोंदूचे सेवितील पाय सदां ।
सदाचारास चैन कदां । पडू नेदिती जन कोठें ॥३०॥
राजे होतील चांडाल । स्ववंशदत्तवृत्ति हरितील ।
न्यायअन्याय न पाहतील । भिडा ऐकतील वनितांच्या ॥३१॥
मदांधमूर्खपदाधिकारी । ते होतील प्रजापकारी ।
महापातकें घरोघरीं । त्यांची परी काय वर्णू ॥३२॥
लक्ष्मी वसेल हीन कुळीं । पर्जन्य न पडेल यथा काळीं ।
धान्यें न पिकतील महीतळीं । निरस औषधी होतील सदां ॥३३॥
रोग प्रबळ होतील । दुःखीच राहतील सकल ।
तीर्थमाहात्म्यें गुप्त होतील । सदां राहतील क्षेत्रयात्रा ॥३४॥
स्त्रिया त्यागोन स्वपतीशीं । स्वेच्छ रमतील भलत्याशीं ।
बाटवितील वर्णसंकराशीं । गर्भपातासि करतील रे ॥३५॥
साहवेसातवे वर्षीं प्रसूत । स्त्रिया होतील बा बहुत ।
आयुष्य षोडशवर्षां आंत । सरोन मृत जन होती ॥३६॥
म्लेंच्छ माजतील प्रबळ । ते जनांस भ्रष्टवितील ।
आचारसंपन्न पळतील । ते राहतील गिरिकंदिरीं ॥३७॥
लोप होवोनि सच्छास्त्राचा । आचार वाढेल नास्तिकाचा ।
करितील वध गोब्राह्मणाचा । धाक सुनाचा सासूप्रती ॥३८॥
स्वाहास्वधावषट्‌कार । राहतां उपोषित होतील सुर ।
ऐसा वर्ततां हाहाःकार । करील लंबोदर काय मग ॥३९॥
होवोनियां धूम्रवर्ण । नील तुरंगावर आरोहण ।
करुनियां खड्‌धारण । ग्लेंच्छ कंदन करील पैं ॥४०॥
आचारभ्रष्ट जाहले जन । त्या सर्वांचें करील हनन ।
विप्र सदाचारसंपन्न । आणोन स्थापील अवनीवरी ॥४१॥
त्याचा पाळोन शिक्षाविधी । लोक वर्ततील जगीं त्रिशुद्धी ।
कुकर्माचार समंधीं । नाहींच होतील अवनीवरी ॥४२॥
तेथून सत्ययुगाची प्रवृत्ती । होतां गुप्त होईल गणपती ।
चार अवतारांची ख्याती । यथा निगुती कथियेली ॥४३॥
ज्याचा वेदां न कळे पार । योगियां लागीं अगोचर ।
भाविकांसि असे गोचर । प्रयत्‍न इतर व्यर्थ तेथें ॥४४॥
ज्याची ऐकती कथा मधुर । वाटे अमृताहूनि अमृततर ।
सेवन करणार जे कां नर । भवसमुद्र पार पडतील ते ॥४५॥
ऐसें ऐकतां सत्यवतीसुत । विधीस घाली दंडवत ।
तूं माझी भ्रांति त्वरित । हरोन स्वस्थ केलें पैं ॥४६॥
ऐकता गणेशकथा सुधा । तृप्ती नसे कर्णासि कदां ।
हरपोनि गेली भ्रांतिबाधा । कथाविविध ऐकोनियां ॥४७॥
विधि म्हणे सत्यवतीसुता । निर्मल करी तपासि आतां ।
गणेश करील प्रसन्नता । तेणें धन्यता पावशील ॥४८॥
तथास्तु म्हणोनियां व्यास । नमस्कार करोनि विधीस ।
गेला तो तपोवनास । पुरश्चरणास करीतसे ॥४९॥
सांग होतां पुरश्चरण । प्रसन्न जाहला गजकर्ण ।
माग म्हणे वर दान । ऐकोन व्यास आनंदला ॥५०॥
दंडवत पडे भूमीवरी । संतोषला भक्त कैवारी ।
व्यास बोले जोडल्याकरीं । धन्य संसारीं मी जाहलों ॥५१॥
अखिल कारणाचें कारण । चिदानंद तूं गजकर्ण ।
मज द्यावया वरदान । आलासि धाऊन भक्तपती ॥५२॥
मज मागणें हेंचि आतां । तुझी असावी प्रसन्नता ।
मदमोहगर्वममता । माझे चित्ता नसो कदां ॥५३॥
भ्रांति जावोनियां त्वत्पादभक्ती । सदैव असावी माझे चित्तीं ।
जरीं प्रसन्न तूं गणपती । हृदयीं वस्ती करीं माझे ॥५४॥
ऐकतां बोले गजानन । आतां आहे तुजला प्रसन्न ।
तूं होशील सर्वपावन । ज्ञानवान सदोदित ॥५५॥
अगम्य वाटेल गुणकीर्ती । श्रीमेधाधृतीशांती ।
सदां सर्वदां तूंतें सेविती । आतां भ्रांती नुरे कदां ॥५६॥
अष्टादश पुराणाचा । वक्त होसी तूंच साचा ।
तुला पूर्वीं मत्स्मरणाचा । विसर पडला होता कीं ॥५७॥
तेणें पडली होती भ्रांती । सेवन करितां कथा निगुती ।
जाहलासि तूं गा सुमती । पावलासि ख्याती जगतातें ॥५८॥
ऐसें सांगोन गजानन । त्याचे हृदयीं जाहला लीन ।
व्यास दिसे देदिप्यमान । सहस्त्रकिरण अपर जैसा ॥५९॥
सिद्धक्षेत्रीं गणेशमूर्ती । व्यासें स्थापिली प्रसन्नचित्तीं ।
तिचें दर्शन जे घेती । ते तरती भवसागरीं ॥६०॥
स्वस्ति श्रीगणेशप्रतापग्रंथ । श्रीगणेशपुराणसंमत ॥
क्रीडाखंड रसभरित ॥ द्वात्रिंशोध्याय गोड हा ॥अध्याय॥३२॥ओव्या॥६१॥
अध्याय बत्तिसावा समाप्त