शश्वत्परार्थसर्वेहः परार्थैकान्तसम्भवः ।
साधूः शिक्षेत भूभृत्तो नगशिष्यः परात्मताम् ॥३८॥
पृथ्वीपासोनि जाले । ते पर्वतही म्यां गुरु केले ।
त्यांपासोनि जें जें शिकलें । तेंही वहिलें परियेसीं ॥७८॥
रत्नादि निकर समस्त । पर्वत परार्थचि वाहत ।
तृण जळ नाना अर्थ । तेही परार्थ धरितसे ॥७९॥
कोणासी नेमी ना निवारी । उबगोनि न घाली बाहेरी ।
याचकाचे इच्छेवरी । परोपकारीं देतसे ॥३८०॥
ग्रीष्माअंतीं सर्व सरे । परी तो देतां मागें न सरे ।
सवेंचि भगवंते कीजे पुरें । वर्षोनि जळधरें समृद्धी ॥८१॥
जंव जंव उल्हासें दाता देतु । तंव तंव पुरवी जगन्नाथु ।
विकल्प न धरितां मनाआंतू । देता अच्युतु अनिवार ॥८२॥
सत्य अच्युत दाता । हें न मनेचि तत्त्वतां ।
यालागीं दरिद्रता । विकल्पवंता लागली ॥८३॥
एवं पर्वताची जे उत्पत्ती । ते परोपकारार्थ एकांतीं ।
उपकारावांचूनि चित्तीं । दुजी वृत्ति जाणेना ॥८४॥
त्या पर्वताऐसी तत्त्वतां । असावी साधकासी उदारता ।
काया वाचा आणि चित्ता । सर्वस्व देतां उल्हासु ॥८५॥
चेष्टामात्रें परोपकारता । सर्वदा करावी समस्तां ।
कोटिलाभा हाणोनि लाता । उपकारीं तत्त्वतां उद्यतु ॥८६॥
परमार्थाचिया चाडा । स्वार्थ सांडोनि रोकडा ।
परोपकारार्थ अवघडा । रिघे सांकडा परार्थें ॥८७॥
उपकारुचि साकारला । कीं परोपकारू रूपा आला ।
तैसा जन्मोनि उपकारी झाला । उपकारला सर्वांसी ॥८८॥
ऊंसु जैसा अवधारीं । सर्वासी गोडपणें उपकारी ।
तैसाचि योगिया संसारीं । परोपकारी मधुरत्वें ॥८९॥
जैसे पर्वतीं निर्झर । तैसे उपकाराचे पाझर ।
सुकों नेणती निरंतर । कृतोपकार जग केलें ॥३९०॥
सांडोनि कृपणवृत्तीची संगती । उपकारी पर्वत एकांतीं ।
राहिलासे उपकारमूर्ती । धैर्यवृत्ति निर्धारें ॥९१॥
परोपकारालागीं निश्चित । गुरु केला म्यां पर्वत ।
आतां वृक्षापासोनि जें शिक्षित । तेंही समस्त परियेसीं ॥९२॥
सर्वांगें सर्वभावेंसी । सर्वकाळ सर्वदेशीं ।
पराधीन होआवें सर्वांसी । हें वृक्षापाशीं शिकलों ॥९३॥
वृक्ष जेणें प्रतिपाळिला । तो त्या आधीन झाला ।
कां जो छेदावया रिघाला । त्याही झाला स्वाधीनु ॥९४॥
योगिया पालखीसी घातला । तेव्हां त्याचिया आधीन झाला ।
एकीं शूळीं द्यावया चालविला । तेव्हां त्याच्याही बोला आधीनु ॥९५॥
सांडूनि देहींची अहंता । योगियासी झाली पराधीनता ।
विश्वमाझारी आत्मा सर्वथा । सर्वांच्या वर्ततो बोलात ॥९६॥
सर्वं तें मीचि आहें । यालागीं साधक बाधक न पाहे ।
त्याच्या बोलामाजीं राहे । वर्तता होये संतोषें ॥९७॥
प्राप्त जें जें सुखदूःख । तें तें अदृष्टाआधीन देख ।
आत्मा मानुनी सकळ लोक । पराधीन देख वर्तत ॥९८॥
सकळ लोकीं निजात्मता । देखता जाली पराधीनता ।
हें वृक्षापासोनि तत्त्वतां । परार्थता शिकलों ॥९९॥
आणीक एक लक्षण । वृक्षापासोनि शिकलों जाण ।
अतिथीचें पूजाविधान । तें सावधन परियेसीं ॥४००॥
अतिथि आल्या वृक्षापासीं । वंचनार्थू न करीच त्यासी ।
पत्रपुष्पफळमूळच्छायेसीं । त्वचाकाष्ठांसी देतसे ॥१॥
जो वृक्षासी प्रतिपाळी । कां जो घावो घालूनि मुळीं ।
दोंहीसीही सममेळीं । पुष्पीं फळीं संतूष्टी ॥२॥
जैसा वृक्ष समूळ सगळा । अर्थियांलागीं सार्थक जाहला ।
तैसा चित्तें वित्तें देहें बोला । साधू संतुष्टला अर्थ्यांसी ॥३॥
अतिथीसी नव्हे पराङ्मुख । हा साधूसी गुण अलोलिक ।
अन्न धन उदक । यथासुखें देतसे ॥४॥
अर्थी आल्या अर्थावयासी । विमुख न व्हावें सर्वस्वेंसी ।
हें शिकलों वृक्षापासीं । विवेकेंसीं निजबुद्धीं ॥५॥
एवं पृथ्वी गुरु जाली ऐसी । दूजें गुरुत्व तें वायूसी ।
आलें जें जें युक्तीसी । तें तें परियेसीं नरदेवा ॥६॥
गुरुत्व जें वायूसी । तें दों प्रकारीं परियेसीं ।
एक तें प्राण वृत्तीसीं । बाह्यवायूसी दुसरें ॥७॥