नात्मा जजान न मरिष्यति नैधतेऽसौ, न क्षीयते सवनविद्व्यभिचारिणां हि ।
सर्वत्र शश्वदनपाय्युपलब्धिमात्रं, प्राणो यथेन्द्रियबलेन विकल्पितं सत् ॥३८॥
ब्रह्मासी नाहीं माता पिता । यालागीं न घडे जन्मकथा ।
आत्मा एकदेशी होता । तरी जन्मा येता जनजीजठरा ॥७०९॥
आत्म्यावेगळा कांहीं । तिळभरी ठावो रिता नाहीं ।
यापरी पूर्णत्वें पाहीं । ’जन्म’ ते ठायीं स्पर्शेना ॥७१०॥
जन्मापूर्वीं बाळाचें नास्तिक्य । जन्मापाठीं मानिती आस्तिक्य ।
या अस्तिनास्तीची भाख । आत्म्यासी देख असेना ॥७११॥
आतां आहे पूर्वीं नाहीं । ऐसें ’आस्तिक्य’ आत्म्याचे ठायीं ।
कदाकाळीं न रिघे कांहीं । तो नित्य पाहीं निरंतर ॥७१२॥
देहीं जन्मल्या बाळकासी । वाढी दिसे दिवसदिवसीं ।
तो बाळजन्म नाहीं आत्म्यासी । यालागीं ’वृद्धि’ त्यासी घडेना ॥७१३॥
ज्यासी वृद्धि नाहीं तत्त्वतां । त्यासी न ये ’विपरिणमता’।
बाल्य तारुण्य वृद्धावस्था । आत्म्यासी सर्वथा असेना ॥७१४॥
जो मी बाळत्वें होतों धाकुटा । तोचि मी तारुण्यें जाहलों मोठा ।
तो मी वृद्ध जाहलों कटकटा । ऐसा त्रिकाळद्रष्टा परमात्मा ॥७१५॥
द्रष्टा साक्षी जो अवस्थातीत । तो कदा नव्हे अवस्थाभूत ।
देहीं असोनि अवस्थारहित । जाण तो निश्चित परमात्मा ॥७१६॥
निरवस्थ आत्मा अविकारी पूर्ण । त्यासी कदा न ये ’क्षीणपण’ ।
ज्यासी जन्मचि नाहीं जाण । त्यासी ’मरण’ असेना ॥७१७॥
जो अविकारी निरवस्थ पूर्ण । ज्यासी नाहीं जन्ममरण ।
ऐसा तूं आत्मा म्हणशील कोण । तरी जाण सर्वज्ञ ज्ञानस्वरूप ॥७१८॥
म्हणसी ज्ञानही क्षणिक असे । घटज्ञानें पटज्ञान निरसे ।
तेथ इंद्रियार्थवृत्तिचि नासे । ज्ञान जैसें तैसें अविनाशी ॥७१९॥
तेचि अर्थींचा पूर्ण दृष्टांत । जेवीं प्राण देहातें वाढवीत ।
तों देहोचि होय अवस्थाभूत । प्राण निरवस्थ जैसा तैसा ॥७२०॥
प्राणु देहातें चाळितां । त्यासी न बाधी देहावस्था ।
आत्मा प्राणातें चेतविता । त्यासी देहावस्था असेना ॥७२१॥
येणेंचि प्राणदृष्टांतें साधूनि घ्यावें परब्रह्मातें ।
देहेंद्रियावेगळें आत्म्यातें । पुढील श्लोकार्थें प्रबोधी ॥७२२॥