नारद उवाच
कल्पस्त्वेवं परिव्रज्य दैहमात्रावशेषितः ।
ग्रामैकरात्रिविधिना निरपेक्षश्चरेन्महीम ॥१॥
बिभृयाद यद्यसौ वासः कौपीनाच्छादनंपरम ।
त्यक्तं न दण्डलिगंदेरन्यत कंचिदनापदि ॥२॥
एक एव चरेद भिक्षुरात्मारामोऽनपाश्रयः ।
सर्वभुतसुह्रुच्छन्तो नारायणपरायणः ॥३॥
पश्येदात्मन्यदो विश्वं परे सदसतोऽव्ययो ।
आत्मानं च परं ब्रह्मा सर्वत्र सदसन्मये ॥४॥
सुप्तप्रबोधयोः सन्धावात्मनो गतिमात्मदृक ।
पश्यन्बन्धं च मोक्षं च मायामात्रं न वस्तुतः ॥५॥
नाभिनन्देद ध्रुवं मृत्युमध्रुवं आस्य जीवितम ।
कालं परं प्रतीक्षेत भुतांनां प्रभावाप्ययम ॥६॥
नासच्छास्त्रेषु सज्जेत नोपजीवेत जीविकाम ।
वादवादांस्त्यजेत तर्कान्पक्षं कं च न संश्रयेत ॥७॥
न शिष्याननुबध्रीत ग्रन्थानैवाभ्यसेद बहुन ।
न व्याख्यामुपयुत्र्जीत नारम्भानारभेद क्वचित ॥८॥
न यतेश्रमः प्रायो धर्मेहेतुर्महात्मनः ।
शान्तस्य समचित्तस्य बिभृयादुत वा त्यतेत ॥९॥
अव्यक्तलिंगो व्यक्तार्थो मनीष्युन्मत्तबालवत ।
कविर्मुकवदात्मानं स दृष्टा दर्शयेन्नृणाम ॥१०॥
अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम ।
प्रह्लादस्य च संवाद मुनेराजगरस्य च ॥११॥
तं शयानं धरोपस्थे कावेर्या सह्यासानुनि ।
रजस्वलैस्तनुदेशैर्निगुढामलतेजसम ॥१२॥
ददर्श लोकन्विचरँल्लओकतत्त्वविवित्सया ।
वृतोऽमात्यैः कतिपयैः प्रह्लादो भगवत्प्रियः ॥१३॥
कर्मणाऽऽकृतिभिर्वाचा लिंर्वर्णाश्रमादिभिः ।
न विदन्ति जना यं वै सोऽसाविति न वेति च ॥१४॥
तं नत्वाभ्यर्च्य विधिवत पादयोः शिरसा स्पृशन ।
विवित्सुरिदमप्राक्षीन्महाभागवतोऽसुरः ॥१५॥
बिभर्षि कायं पीवानं सोद्यमो भोगवान्यथा ।
वित्तं चैवोद्द्यमवतां भागो वित्तवतामिह ।
भोगिनां खलु देहोऽयं पीवा भर्वाते नान्यथा ॥१६॥
न ते शयानस्य निरुद्यमस्य ब्रह्मान नु हाथों यत एव भोगः ।
अभागिनोऽयं तव विप्र देहः पीवा यतस्तद्वद् नः क्षमं चेत ॥१७॥
कविः कल्प निपुणदृक चित्रप्रियकथः समः ।
लोकस्य कुर्वतः कर्म शेषे तव्दीक्षितापि वा ॥१८॥
नारद उवाच
स इत्थं दैत्यपतिना परिपुष्टो महामुनिः ।
स्मयमानस्तमभ्याह तद्वगमृतयन्त्रितः ॥१९॥
ब्राह्मण उवाच
वेदेदमसुरश्रेष्ठ भवान नन्वार्यसम्मतः ।
ईहोपरमयोर्नृणां पदान्यध्यात्मचक्षुषा ॥२०॥
यस्य नारायणो देवो भगवान्हृद्रतः सदा ।
भक्त्या केवलयाज्ञानं धुनोति ध्वान्तमर्कवत ॥२१॥
अथापि ब्रुमहे प्रश्चांस्तव राज्यन्यथाश्रुतम ।
सम्भावनीयो हि भवानात्मनः शुद्धिमिच्छताम ॥२२॥
तृष्णया भववाहिन्या योग्यैः कामैरपुरया ।
कर्माणि कार्यमाणोऽहं नानायोन्षु योजितः ॥२३॥
यदृच्छया लोकमिमं प्रापितः कर्मभिर्भ्रुमन ।
स्वर्गापवर्गयोर्द्वारं तिरश्चां पुनरस्य च ॥२४॥
अत्रापि दम्पतींनाम च सुखायान्यापतुत्तये ।
कर्माणि कुर्वतां दृष्टा निवृत्तोऽस्मि विपर्ययम ॥२५॥
सुखमस्यात्मनो रुपं सर्वहोपरतिस्तनुः ।
मनः संस्पर्शजान दृष्ट्वा भोगान्स्वप्स्यामि संविशन ॥२६॥
इत्येतदात्मनः स्वार्थं सन्तं विस्मृत्य वै पुमान ।
विचित्रामसति द्वैते घोरामाप्रोति संसृतिम ॥२७॥
जलं तदुद्भावैश्छन्नं हित्वाज्ञो जलकाम्यया ।
मृगतृष्णामुपाधावेद यथान्यत्रार्थदृक स्वतः ॥२८॥
देहादिभिर्दैवतन्त्रैरात्मानः सुखमीहतः ।
दुःखात्ययं चानीशस्य क्रिया मोघाःकृताः कृताः ॥२९॥
आध्यात्म्क्कादिभिर्दुः खैरविमुक्तस्य कर्हिचित ।
मर्त्यस्य कृच्छ्रोपनतैरर्थैः कामैः क्रियेत किम ॥३०॥
पश्यामि धनिना क्लेशं लुब्धानामजितात्मनाम ।
भयादलब्धनिद्राणां सर्वतोऽभिविशंकिनाम ॥३१॥
राजश्चोरतः शत्रोःस्वजनात्पशुपक्षितः ।
अर्थिभ्यःकालतः स्वस्मान्नित्य प्राणार्थवद्भयम ॥३२॥
शोकमोहभयक्रोधरागक्लैब्य श्रमादयः ।
यन्मुलाः स्युर्नृणा जह्यात स्पहां प्राणार्थोयोर्बुधः ॥३३॥
मधुकारमहासर्पी लोकेऽस्मिन्नो गुरुत्तमौः ।
वैराग्यं परितोषं च प्राप्त यच्छिक्षया वयम ॥३४॥
विरागः सर्वकामेभ्यः शिक्षितो मे मधुव्रतात ।
कृच्छ्राप्तं मधुवद वित्तं हत्वाप्यन्यो हरेत्पतिम ॥३५॥
अनीहः परितृष्टात्मा यदृच्छोपतादहम ।
नो चेच्छये बह्वहानि महाहिरिव सत्त्ववान ॥३६॥
क्वचिद्ल्पं क्वचिद भुरि भुत्र्जेऽन्नं स्वाद्वस्वदुवा ।
क्वचिद भूरिगुणोपतं गुणहीनमुत क्वचित ॥३७॥
श्रद्धयोपाहृतं क्वपि कदाचिन्मानवर्जितम ।
भुत्र्चे भुक्त्वाथ कास्मिश्चिंद दिवा नक्तं यदृच्छया ॥३८॥
क्षौमं दुकुलमजिनं चीरं वक्ललमेव वा ।
वसेऽन्यदपि सम्प्राप्तं दिष्टभुक तृष्टधीरहम ॥३९॥
क्वचिच्छये धरोपस्थे तृणपर्णाश्मभस्मसु ।
क्वचित प्रसादपर्यकें कशिपौ वा परेच्छया ॥४०॥
क्वचित स्नातोऽनुलित्पांग सुवासाः स्रग्व्यलंकृतः ।
रथेभाश्वैश्चरे क्वपि दिग्वासा ग्रहवद विभो ॥४१॥
नाहं निन्दे न च स्तौमि स्वभावविषमं जनम ।
एतेषा श्रेय आशासे उतैकात्म्यं महात्मनि ॥४२॥
विकल्पं जुहुयाच्चित्तौ तां मनस्यर्थविभ्रमे ।
मनो वैकारिके हुत्वा तन्मायायां जुहोत्यनु ॥४३॥
आत्मानुभुतौ तां मायां जुहुयत सत्यदृडमुनिः ।
ततो निरीहो विरमेत स्वानुभुत्याऽऽत्मानि स्थितः ॥४४॥
स्वात्मवृत्तं मयेत्थं ते सुगुत्पमपि वर्णितम ।
व्यपेतं लोकशास्त्राभ्यां भवान हि भगवत्परः ॥४५॥
नारद उवाच
धर्मं पारमहंस्यं वै मुनेः श्रुत्वासुरेश्वरः ।
पुजायित्वा ततः प्रीत आमन्त्र्य प्रययौ गृहम ॥४६॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्या संहितायां सप्तमस्कन्धे युधिष्ठिरानारदसंवादे यतिधर्मे त्रयोदशोऽध्यायः ॥१३॥