नारद उवाच
भक्तियोगास्य तत सर्वमन्तरायतयार्भकः ।
मन्यमानो हृषीकेशं स्मयमान उवाच हः ॥१॥
प्रह्लाद उवाच
मा मां प्रलोभयोत्पत्याऽऽसत्कं कामेषु तैर्वरैः ।
तत्संगभीतो निर्विण्णो मुमुक्षुस्त्वामुपश्रितः ॥२॥
भृत्यलक्षणजितासुर्भक्तं कामेशःवचोदयत ।
भवान अंसारबीजेषु हृदयग्र्नथिषु प्रभो ॥३॥
नान्यथा तेऽखिलगुरो घ्टेत करुणात्मनः ।
यस्त आशिष आशास्ते न स भुत्यः स वै वाणिक ॥४॥
आशासानो न वै भृत्यः स्वामिन्यशिष आत्मनः ।
न स्वामी भृत्यतः स्वाम्यामिच्छन यो रति चाशिषः ॥५॥
अहं त्वकामस्त्वभक्तस्त्वं च स्वाम्यनपाश्रयः ।
नान्यथेहावयोरथो राजसेवकयोरिव ॥६॥
यदि रासीश मे कामान वरांस्त्वं वरदर्षभ् ।
कमानां हृद्यसंरोहं भवतस्तु वृणे वरम ॥७॥
इन्द्रियाणि मनः प्राण आत्मा धर्मो धृतिर्मतिः ।
ह्रीः श्रीस्तेजः स्मृतिः सत्यम यस्य नश्यन्ति जन्मना ॥८॥
विमुत्र्चैत यदा कामान्मानवो मनसि स्थितान ।
तर्होव पुणदरीकाक्ष भगवत्त्वाय कल्पते ॥९॥
नमो भगवते तुभ्यं पुरुषायं महात्मने ।
हरयेऽद्भुतसिंहाय ब्रह्माणे परमात्मने ॥१०॥
नृसिंह उवाच
नकान्तिनो मे मयि जात्विहशिष आशासतेऽमुत्र च ये भवद्विधाः ।
अथापि मन्वन्तरमेतदत्र दैत्यैश्वराणामौभुंक्ष्व भोगान ॥११॥
कथा मदीया जुषमाणः प्रियास्त्व मावेश्य मामात्मानि सन्तमेकम ।
सर्वेषु भुतेश्वधियज्ञमीशं यजस्वं योगेनं च कर्म हिन्वन ॥१२॥
भोगेन पुण्यं कुशलेन पापं कलेवरं कालजवेन हित्वा ।
कीर्ति विशुद्धां सुरलोकगीतां विताय मामेष्यसि मुक्तबन्धः ॥१३॥
य एतत कीर्तयेन्मह्यां त्वया गीतमिदं नरः ।
त्वां च मां च स्मरन्काले कर्मबन्धात प्रमुच्यते ॥१४॥
प्रह्लाद उवाच
वरं वरय एतत ते वरदेशान्महेश्वर ।
यदनिन्दत पिता मे त्वामविद्वास्तेज ऐश्वरम ॥१५॥
विद्धामर्षाशयः साक्षात सर्वलोकगुरुं प्रभुम ।
भ्रातृहेति मृषादुष्तित्स्वद्भक्ते मयि चाघवान ॥१६॥
तस्मात पिता मे पुयेत दुरन्ताद दुस्तरादघात ।
पुतस्तेऽपांगसंदृष्टस्तदा कृपणवत्सल ॥१७॥
श्रीभगवानुवाच
न्निःसप्तभिः पिता पुतः पितृभिःसह तेऽनघ ।
यत साधोऽस्य गृहे जातो भवान्वे कुलपावनः ॥१८॥
यत्र यत्र च मद्भक्ताः प्रशान्ताः समदर्शिनोः ।
साधवः समुदाचरास्ते पुयन्त्यपि कीकट ॥१९॥
सर्वात्माना न हिंसन्ति भूतग्रामेषु किंचन ।
उच्चावचेषु दैत्येन्द्र मद्भावेन गतस्पृहाः ॥२०॥
भवन्ति पुरुषा लोके मद्भाक्तास्त्वामनुव्रताः ।
भवान्मे खलु भक्तांनांसर्वेषां प्रतिरुपधृक ॥२१॥
कुरु त्वं प्रेतकार्याणि पितुः पूतस्य सर्वश ।
मदंगस्पर्शनेनांग लोकान्यास्यति सुप्रजाः ॥२२॥
पित्र्यं च स्थानमातिष्ठ यथोक्रं ब्रह्मावादिभिः ।
मय्यावेश्य मनस्तात कुरु कर्माणि मत्परः ॥२३॥
नारद उवाच
प्रह्रादोऽपि तथा चक्रे पित्रुर्यत्साम्परयिकम ।
यथाऽऽह भगवान राजन्नभिषिक्तो द्विजोत्तमैः ॥२४॥
प्रसादसुमुखं दृष्ट्वा ब्रह्मा नरहरिं हरिम ।
स्तुत्वा वाग्भिः पावित्रभिः प्राह देवादिभिर्वृतः ॥२५॥
ब्रह्मोवाच
देवदेवाखिलाध्यक्ष भूतभावन पूर्वजः ।
दिष्ट्या ते निहतः पापो लोकसन्तापनोऽसुरः ॥२६॥
योऽसौ लब्धवरो मत्तो व वध्यो मम सृष्टिभिः ।
तपोयोगबलोन्नब्ध समस्तनिगामानहन ॥२७॥
दिष्ट्यास्य तनयः साधुर्महाभागवतोऽर्भकः ।
त्वया विमोचितो मृत्योर्दिष्ट्या तां समितोऽधुना ॥२८॥
एतद वपुस्ते भगवन्ध्यायतः प्रयतात्मनः ।
सर्वतो गोप्तृ संत्रासान्मृत्योरपि जिंघांसतः ॥२९॥
नृसिंह उवाच
मैवं वरोऽसुराणां ते प्रदेयः पद्मसम्भव ।
वरः क्रुरनिसर्गाणमहिनाममृत यथा ॥३०॥
नारद उवाच
इत्युक्त्वा भगवान्राजंस्त्र्त्रैवान्तर्दधे हरिः ।
अदृश्यःसर्वभुतानां पुजितः परमेष्ठिना ॥३१॥
ततः सम्पुज्य शिरसा ववन्दे परमेष्ठिनम ॥
भवं प्रजापतीन्देवान्प्रह्रादो भगवत्कलाः ॥३२॥
ततः काव्यदत्भिः सार्धं मुनिभिः कमसासनः ।
दैत्यांना दानावानां च प्रह्लादमकरोत पतिम ॥३३॥
प्रतिनन्द्य ततो देवाः प्रयुज्य परमाशिषः ।
स्वधामानि ययु राजन्ब्रह्माद्या प्रतिपुजिताः ॥३४॥
एवं तो पार्षदौ विष्णोः पुत्रत्वं प्रापितौ दितेः ।
हृदि स्थितेन हरिणा वैरभावेन तौ हतौ ॥३५॥
पुनश्च विप्रशापेन राक्षसौ तौ बभुवतुः ।
कुम्भकर्णदशग्रीबी हती ती रामविक्रमैं ॥३६॥
शयानी युधि निर्भिन्नहृदयीं रामसायकैः ।
तच्चित्ती जहतुर्देहं यथा प्राक्तनजन्मनि ॥३७॥
ताविहाथ पुनर्जाती शिशुपाकरुषजी ।
हरौ वैरानुबन्धेन पश्यतस्ते समीयतुः ॥३८॥
एनः पुर्वकृतं यत तद राजानः कृष्णवैरिणः ।
जहुस्त्वन्ते तदात्मानः कीटः पेशस्कृतो यथा ॥३९॥
यथा यथा भागवतो भक्त्या परमयाभिदा ।
नृपाश्चैद्यादयः सात्म्यं हरेस्तच्चिनतया ययुः ॥४०॥
आख्यातं सर्वमेतत ते यन्मां त्वं परिपृष्टवान ।
दमघोषसुतादीनां हरेः सात्म्यकापि द्विषाम ॥४१॥
एषा ब्रह्माण्यदेवस्य कृष्णस्य च महात्मनः ।
अवतारकथा पुण्या वधो यत्रादिदैत्ययोः ॥४२॥
प्रह्लादस्यानुचरितं महाभागवतस्य च \
भक्तिज्ञार्न विरक्तिश्च यथात्म्यं चास्य वै हरेः ॥४३॥
सर्गस्थितप्ययेशस्य गुणकर्मानुवर्णनम ।
परावरेषां स्थानानां कालेन व्यत्ययो महान ॥४४॥
धर्मो भागवतांना च भगवान्येन गम्यते ।
आख्यानेऽस्मिन्समाम्रातमाध्यात्मिकशेषतः ॥४५॥
य एतत पुणमाख्यानंविष्णोर्वीयोपबृंहितम ।
कीर्तयेच्छ्रद्धया श्रुत्वा कर्मपाशैर्विमुच्यते ॥४६॥
एतद य आदिपुरुषस्य मृगेन्द्रलीलां दैत्येन्द्रयुथपवधं प्रयतः पठेत ।
दैत्यात्मजस्य च सतां प्रवरस्य पुण्यं श्रुत्वानुभावमकुतोभयमेति लोकम ॥४७॥
युयं नृलोके बत भुरिभागा लोकं पुनाना मुनयोऽभियन्ति ।
येषांगृहानावसतीति साक्षीद गुढं परं ब्रह्मा मनुष्यलिंगम ॥४८॥
स वा अयं ब्रह्मा महाद्विमृग्य कैवल्यनिर्वाणसुखानुभुतिः ।
प्रिय सुह्रद वः खलु मातुलेय आत्मार्हणीयो विधिकृद गुरुश्च ॥४९॥
न यस्य साक्षद बह्वपदमजादिभी रुपं धिया वस्तुतयोपवर्णितम ।
मौनेन भक्त्योपशमेन पुजितः प्रसीदतामेष स सात्वितां पतिः ॥५०॥
स एष भगवान्राजन्व्यतनोदं विहतं यशः ।
पुरा रुद्रस्य देवस्य मयेनानन्तमायिना ॥५१॥
राजोवच
कस्मिन कर्मणि देवस्य मयोऽहत्र्जगदीशुतिः ।
यथाचोपचिता कीर्ती कृष्णोनानेन कथ्यताम ॥५२॥
नारद उवाच
निर्जिता असुरा देवैर्युध्यनेनोपबृंहितैः ।
मायिनां परमाचार्यं मयम शरण माययुः ॥५३॥
स निर्माय पुरस्थिस्रो हैमीरौप्यायसीर्विभुः ।
दुर्लक्ष्यापायसंयोगा दुर्वितर्क्य परिच्छदाः ॥५४॥
ताभिस्तेऽसुर्सेनान्यो लोकांस्त्रीन सेश्वसान नृप ।
स्मरन्तो नाशयांक्रुः पुर्व वैरमलक्षिताः ॥५५॥
ततस्ते सेश्वरा लोका उपासाद्येश्वरं विभो ।
त्राहि नस्तावकान्देव विनष्टांस्त्रिपुरालयैः ॥५६॥
अथानुगृहा भगवन्मा भैष्टेति सुरन्विभुः ।
शरं धनुषि सन्धय पुरेष्वस्त्रं व्यमुचंत ॥५७।
ततोऽग्निवार्णा इषवं उप्तेतुः सुर्यमन्डलात
यथा मयुखंसंदोहा नादृश्यन्त पुरो यतः ॥५८॥
तैः स्पृष्टा व्यसवः सर्वे निपेतुः स्म पुरौकसः ।
तानानीय महायोगी मयः कुपरसेऽक्षिपत ॥५९॥
सिद्धामृतसस्पृष्टा वज्रसारा महौजसः ।
उत्तस्थुर्मेघदलना वैद्युता इव वह्रयः ॥६०॥
विलोक्य भग्नसंकल्पं विमनस्कं वृषध्वजम ।
तदायं भगवान्विष्णुस्तत्रोपायमकल्पयत ॥६१॥
वत्स आसीत्तदा ब्रह्मा स्वयं विष्णुरयं हि गौः ।
प्रविश्य न्निपुरं काले रसकूपामृतं पपौ ॥६२॥
तेऽसुरा ह्यापि पश्यन्तो न न्यषेधान्विमोहिताः ।
तद विज्ञाय महायोगी रसपालनिदं जगौ ॥६३॥
स्वयं विशोक शोकार्तन्स्मरन्दैवगतिं ताम ।
देवोऽसुरो नरोऽन्यो वा नेश्वरोऽस्तीह कश्चन ॥६४॥
आत्मनोऽन्यस्य वा दिष्टं दैवेनापोहितुं द्वयोः ।
अथासौ शक्तिभिः स्वाभिः शम्भोः प्रधनिकं व्यधात ॥६५॥
धर्मज्ञानविरक्त्यॄद्धितपोविद्याक्रियादिभिः ।
रथं सुतं ध्वजं वाहान्धनुर्वर्म शरदि यत ॥६६॥
सन्नद्धो रथामास्थाय शरं धनुरुपाददे ।
शरं धनुषि सन्धाय मुहुर्तेऽब्जिजितीश्वरः ॥६७॥
ददाह तेन दुर्भेद्या हरोऽथ त्रिपुरो नृप ।
दिवि दुन्दुभयो नेदुर्विमानशतसंगकुलाः ॥६८॥
देवर्शिपित्रुसिद्धेशा जयेति कुसुमोत्करैः ।
अवादिरजंगुर्हष्टा ननृतुश्चाप्सरोगणाः ॥६९॥
एवं दग्ध्वा पुरस्तिस्रो भगवान्पुरहा नृप ।
ब्रह्मादिभिः स्तुयमानः स्वधाम प्रत्यपद्मत ॥७०॥
एवंविधान्यस्य हरेः स्वमायया विडम्बमानस्य नृलोकमात्मनः ।
वीर्याणि गीतान्यृषिभिर्जनद्गुरोर्लोकान पुनानान्यपरं वदामि किम ॥७१॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां सप्तमस्कन्धे युधिष्ठिरनारदसंवादे त्रिपुरविजयो नाम दशमोऽध्यायः ॥१०॥