अध्याय ९० वा - श्लोक ८१ ते ८५

प्राक्कूले बर्हिष्यासीनो गङ्गाकूल उद्ड्मुखः । ब्रह्मभूतो महायोगी निःसङ्गश्छिन्नसंशयः ॥८१॥

पूर्वेकडे करूनि अग्र । गंगातीरीं अतिपवित्र । दर्भ पसरिले यथाशास्त्र । बैसला त्यावर उदड्मुख ॥७९॥
उत्तरेकडे करूनि तोंड । स्थिर राहिला योगारूढ । प्रकृतिसंग सांडूनि रूढ । जाहला वाड परब्रह्म ॥८८०॥
ज्या आत्मज्ञानमात्र जालें । परि बह्मीं मानस न वळलें । क्कचित्किंचित्सुख फावलें । योगी बोलिलें नाम तया ॥८१॥
केवळ तन्मयता निश्चळ । स्फुरणातीत अवस्था निवळ । उन्मनी पावला जो प्रांजळ । तो बोलिजे सुशीळ महायोगी ॥८२॥
ज्ञानें संशयनिवृत्ति प्रखर । विज्ञानें अपरोक्ष साक्षात्कार । ज्ञानविज्ञानसंपन्न सधर । महायोगेश्वर जाणा ॥८३॥
ऐसा परीक्षिति निःसंगी । चिन्नसंशय महायोगी । समाधिस्थ जाला वेगीं । परमविरागी हरिभक्त ॥८४॥
सैन्धवरवा सिन्धुमाजी । जोंवे पडतां दैवें सहजीं । तत्काळ भिन्नत्वा विसर्जी । चित्सायुज्यीं तेंवि नृप ॥८८५॥
ऐसें परीक्षितीचें निरूपण । श्रवणादि साक्षात्कारपूर्ण - । पर्यंत कथिलें विस्तारून । सूतें प्रसन्न मुनिवरां ॥८६॥
तेंचि श्रोतयां महाराष्ट्रबोलें । यथा मूळोक्त निवेदिलें । यावरी सूतें उपसंहरिलें । वक्तृत्व भलें तें ऐका ॥८७॥

इति चोक्तं द्विजश्रेष्ठायत्पृष्टोऽहमिहास्मि वः । लीलावतार कर्माणि कीर्तितानीह सर्वतः ॥८२॥

शौनकादिकां मुनींकारणें । द्विजश्रेष्ठ या संबोधनें । अतिसप्रेमें सूत म्हणे । सद्भक्तिखुणे जाणोनी ॥८८॥
द्विजांमाजी तुम्ही श्रेष्ठ । कीं भगवद्गुणीं अतिसोत्कंठ । तरि द्विजश्रेष्ठ हो तुम्ही स्पष्ट । पुसिलें प्रकट मज येथ ॥८९॥
ती पूर्वोक्तप्रकारें सर्व । लीलावतारकर्में देव । जेंवि विचरला सप्रभाव । कीर्तिलीं अभयप्रदायकें ॥८९०॥
सर्व कथनाचें निजसार । कलिमलनाशक मोक्षकर । हरिकीर्ति किंवा नाममात्र । अधिकारपांगविवर्जित ॥९१॥

पतितः स्खलितो वार्तः क्षुत्त्वा वा विवशो ब्रुवन् । हरये नम इत्युच्चैर्मुच्यते सर्वपातकात् ॥८३॥

पडला अडखळला कीं आर्त्त । शिकला जृम्भला विवशभूत । स्वभावें हरये नमः म्हणत । सुटे तो सर्व पापांहून ॥९२॥

संकीर्त्यमानो भगवाननंतः श्रुतानुभावो व्यसनं हि पुंसाम् ।
प्रविश्य चित्तं विधुनोत्यशेषं यथा तमोऽर्कोऽभ्रमिवाति वातः ॥८४॥

आणि साक्षेपें बुद्धियुक्त । कीर्तनें गाइला भगवंत । कीं साधुमुखें सप्रेमभरित । कीर्तिमंत परिसिला ॥९३॥
अवतारनाट्यें श्रीअनंत । लीलानुचरितें उदार बहुत । करिता जाला भक्तानुकरित । प्रतापयुक्त जगदात्मा ॥९४॥
ऐसा भजले सानुभाव । जे जे पुरुष धरूनि भाव । चित्तीं प्रवेशोनि त्यांचें देव । व्यसन सर्व दूर करी ॥८९५॥
जन्ममरणादि भय दुर्धर । चित्तीं वसे जें निरंतर । तेंचि व्यसन अनिस्तर । जीवां अपार दुःखद ॥९६॥
तया चित्तीं श्रीरमेश । श्रवणकीर्तनास्तव प्रवेश । करितां करी व्यसना नाश । दृष्टान्त यास परियेसा ॥९७॥
तमें ज्या परि भरलें नभ । तेथ उदेजतां चंडप्रभ । तमातें नाहीं करी स्वयंभ । पद्मनाभ तेंवि अघा ॥९८॥
परि या दृष्टान्तीं न्यूनता । कीं गुहागर्भींचें तम तत्वता । न निरसेचि त्याचेनि स्वता । माजी व्यवधानता म्हणऊनी ॥९९॥
यास्तव योजिला दृष्टान्त आन । कीं जैसा प्रचंड प्रभंजन । वारी अभ्रा न लागतां क्षण । तेंवि भगवान् व्यसनातें ॥९००॥

अविस्मृतिः कृष्णपदारविन्दयोः क्षीणोत्यभद्राणि शमं तनोति च ।
सत्त्वस्य शुद्धिं परमात्मभक्तिं ज्ञानं च विज्ञानविरागयुक्तम् ॥८५॥

श्रीकृष्ण परब्रह्ममूर्ति । तत्पदपद्माची अविस्मृति । जे नित्य अविस्मरनस्फूर्ति । अभद्रें सर्वही क्षीण करी ॥१॥
शम म्हणिजे वृत्तिस्थैर्य । वासनामात्राचा जो क्षय । तयातेंही करिती होय । यमदमान्वय न साधितां ॥२॥
अंतःकरणाची केवळ शुद्धि । परमात्मभक्ति यथाविधि । आत्मज्ञान सोऽहंसिद्धि । विज्ञानावधि सविराग ॥३॥
या सर्वांतें सुनिश्चित । पदस्मृति कृष्णाची हे करित । यास्तव सुबुद्धि स्वमनांत । हें कल्याणकृत न विसंबिजे ॥४॥
यश श्री औदार्य ज्ञान । वैराग्य ऐश्वर्यादि गुण । कृष्णस्मरणीं नांदती पूर्ण । सुखकल्याणपदायक ॥९०५॥