३७
नमस्कार माझा विघ्नविनाशना । शारदा आननामाजीं राहो ॥१॥
राहो सर्वकाळ गोविंदाचें नाम । कीर्तन उत्तम यादवांचें ॥२॥
यादवांचे कुळीं गोकुळीं गोविंद । आनंदाचा कंद अवतरला ॥३॥
अवतरला पूर्ण अच्युत अनंत । आयुधें मंडीत चतुर्भूज ॥४॥
चतुर्भुज हरी डोळस सांवळा । वैजयंती माळा पितांबर ॥५॥
पीतांबरधारी प्रगटे मुरारी । मथुरेमाझारीं कारागृहीं ॥६॥
कारागृहीं माता पिता वसुदेव । तेथें आले देव सोडवणें ॥७॥
सोडवणें आला वैकुंठीचा राव । येतांचि लाघव थोर केलें ॥८॥
थोर वर्म केलें सर्वां भुलवीलें । स्वयें आच्छादिलें निजरुप ॥९॥
निजरुप देवें साडूनी कौतुक । जाहाला बाळक नंदजीचें ॥१०॥
नंदजीचें बाळ करीं पंथ मोकळा । जावया गोकुळा विश्रांतीये ॥११॥
विश्रांतीसी आले स्थळ पालटिलें । तंव जाणवलें कंसराया ॥१२॥
कंसराव जाये मारुं आपटूनी । मणगट मोडुनी उसळली ॥१३॥
उसळली म्हणे कंसा तूझा वैरी । गोकुळामाझारीं वाढतसे ॥१४॥
वाढतसे वैरी नंदाचिये घरीं । बोलोनी अंबरीं गुप्त जाली ॥१५॥
जाली तळमळ ऐकोनी कंसासी । लागली मानसीं थोर चिंता ॥१६॥
थोर चिंता करी म्हणे माझा वैरी । वाढतसे मारी कोण आतां ॥१७॥
कोण आतां तरी करावा उपाव । वैरिया अपाव होय जेणें ॥१८॥
होय जेणें मृत्यु तया बाळकासी । तंव आले जोशी माभळभट ॥१९॥
माभळभट आले रायें सन्मानीले । तयाप्रती बोले कांहि येक ॥२०॥
कांहिंयेक भटो मांडलें संकट । तंव येरें पट उकलीला ॥२१॥
उकलीला पट पाहिला मुहूर्त । म्हणे चिंता वेर्थ कां करितां ॥२२॥
कां करितां चिंता तया बाळकाची । वधूनी शीघ्रची येतों आतां ॥२३॥
येतों आतां ऐसें बोलोनी वचन । सीघ्रचि गमन आरंभीलें ॥२४॥
आरंभीलें तेणें ब्राम्हणें गमन । पावला भुवन नंदजीचें ॥२५॥
नंदजीचें बाळ आलें मुळावरी । बैसवूनी नारी सांगतसे ॥२६॥
सांगतसे म्हणे हें तुम्हां वाईट । कुळाचा शेवट करुं आलें ॥२७॥
करुं आलें घात सर्वांचें अनहीत । वोखटें बहुत दिसतसें ॥२८॥
दिसतसें दुष्ट सांगतों मी स्पष्ट । बुद्धीनें वरिष्ठ आहां तुम्हीं ॥२९॥
आहां तुम्हीं माझीं सखीं यजमानें । म्हणोनि सांगणें लागे तुम्हां ॥३०॥
लागे तुह्मां शब्द ऐसें न करावें । सत्वर वधावें लेंकुरासी ॥३१॥
लेंकुरासी क्रोध ऐकोनि वचन । मग पिढेदान आंरभीलें ॥३२॥
आरंभीलें थोर कठीण द्विजासी । उठोनि त्वरेसी पळतसे ॥३३॥
पळतसे पुढें मागें पीढेदान । पृष्ठीचें कंदन होत असे ॥३४॥
होतसे ताडण काष्ठें चहुंकुण । कष्टला ब्राह्मण पळतसे ॥३५॥
पळतसे भय भरलें अंतरीं । म्हणे हरी हरी नारायणा ॥३६॥
नारायणा मज रक्षीलें जीवेंसीं । दावी रायापासी पृष्टीभाग ॥३७॥
पृष्ठीभागीं थोर जाहालें ताडण । भटो बहु सीण पावलेती ॥३८॥
पावली पूतना म्हणे काय जालें । बाळकें मारिलें ब्राह्मणासी ॥३९॥
ब्राह्मणासी जेणें दिलें पीढेदान । तयासी मारीन सीघ्र काळें ॥४०॥
सीघ्रकाळें वीषें भरिले पयोधर । पावली मंदीर पूतना ते ॥४१॥
पूतना मावशी होये गोविंदासी । म्हणोनि वेगेसी पाहूं आली ॥४२॥
पाहूं आली परी कपट अंतरीं । भाव वरिवरी दावितसे ॥४३॥
दावीतसे भाव शब्दाचें लाघव । जाणितली माव बाळकानें ॥४४॥
बाळकासी पुढें घेऊनि चुंबन । देते स्तनपान आदरेसी ॥४५॥
आदरेंसी हरी स्तनपान करी । पूतना अंतरीं जाजावली ॥४६॥
जाजावली म्हणे पुरे बापा आतां । जाऊं दे अनंता सोडीं वेगीं ॥४७॥
सोडीं वेगीं आतां लोटिलें श्रीमूख । निघेना बाळक सोखीतसे ॥४८॥
सोखिली पूतना आक्रंदे मानसीं । मुकली प्राणासी कृष्णमुखें ॥४९॥
कृष्णमुखें रीठासुर रगडीला । लाता विघडीला शकटासूर ॥५०॥
शकटासुरा लाता हाणे बाळपणीं । वृक्ष उन्मळूनि रांगतसे ॥५१॥
रांगतां रांगतां देव गिळीयेला । उदरीं दाविला विश्वलोकू ॥५२॥
विश्वलोक नांदे जयाचे उदरीं । गाई राखे हरी गौळियांच्या ॥५३॥
गौळियांच्या गाई राखतां पाबळीं । खेळे चेंडूफळी गोपाळांसी ॥५४॥
गोपाळांसी चेंडू खेळतां उडाला । जाउनि बुडाला डोहामध्यें ॥५५॥
डोहामध्यें कृष्णें टाकियेली उडी । पाहताती थडीं सवंगडे ॥५६॥
सवंगडे गेले सांगों नंदापासीं । यशोदा मातेसी सांगताती ॥५७॥
सांगताती कृष्ण बुडाला तुमचा । जेथें काळ्याचा डोह आहे ॥५८॥
डोहो आहे तेथें दाविती गोपाळ । मिळाले सकळ विश्वजन ॥५९॥
विश्वजन सवें पाहाती गोविंदा । आक्रंदें यशोदा दीनरुप ॥६०॥
दीनरुप माता करिते रुदन । संमोखिती जन यशोदेसी ॥६१॥
यशोदेसी ठाव दाविला गोपाळीं । मोडली डाहाळी कळंबाची ॥६२॥
कळंबाची छाया दिसे जळावरी । बुडाला श्रीहरी तये ठाईं ॥६३॥
तये ठाईं माता घालूं पाहे उडी । धरिली देवढी नगर लोकीं ॥६४॥
नगर लोक सर्व गोपाळ रुदती । गाई हुबंरती कृष्णालागीं ॥६५॥
कृष्णालागीं जन सर्व आक्रंदले । मग संमोखिले येरयेरां ॥६६॥
येरयेरां संमोखुनीया निघाले । कृष्णें काय केले डोहामाजीं ॥६७॥
डोहामाजीं क्रूर काळ्या विखार । परस्परें थोर युद्ध जालें ॥६८॥
युद्ध जालें थोर काळया नाथीला । गोकुळासी आला कृष्णनाथ ॥६९॥
कृष्णनाथें कागा बगा विदारीलें । धेनुका मारिलें आपटोनी ॥७०॥
आपटुनी मांडी खेळती गोपाळ । घुमरी कल्लोळ पावयांचे ॥७१॥
पावयांचे नाद वाजती मोहरी । तेणें नर नारी लुब्ध होती ॥७२॥
लुब्ध होती नर पक्षी तृणचर । यमुनेचें तीर तुंबळलें ॥७३॥
तुंबळ गोपाळ लागला वणवा । गिळुनियां अश्वा वधीयेलें ॥७४॥
वधीयलें कृष्णें पन्नगा आवर्ता । दुष्ट तृणावर्ता मारीयेलें ॥७५॥
मारियेला थोर गर्व ब्रह्मयाचा । जाहाला सर्वांचा समुदाव ॥७६॥
समुदाव सर्व गोपाळ स्वजन । बळें गोवर्धन उचलीला ॥७७॥
उचलीला तळीं राखिलें गोकूळ । इंद्राचा सर्व गर्व नेला ॥७८॥
नेलें मथुरेसी आक्रूरें कृष्णासी । मल्ल चाणुरासी वधीयेलें ॥७९॥
वधियेला कंस घातलें आसन । तेथें उग्रसेन बैसवीला ॥८०॥
बैसवीला उग्रसेन नृपासनीं । चैद्यादि त्रासूनी मारीयेले ॥८१॥
मारिला शिशुपाळ आणि भस्मासूर । मारिला असुर जरासंध ॥८२॥
जरासंध काळयवन हा क्रूर । मारिले असुर थोर थोर ॥८३॥
थोर ख्याती केली अर्जुना रक्षीलें । सर्व साह्य केलें पांडवांचें ॥८४॥
पांडवांचा सखा सर्व साहाकारी । संकटीं कैवारी द्रौपदीचा ॥८५॥
द्रौपदीचा सखा द्वारकेभीतरी । सोळा सहस्त्र नारी गोपांगना ॥८६॥
गोपांगना राधा रुक्मिणी सुंदरी । सुखें राज्यकरी यादवेंसी ॥८७॥
यादवांसी श्राप दिला ऋषेश्वरीं । मांडली बोहरी तेणें मीसें ॥८८॥
तेणें मीसें सर्व आटले यादव । ते काळीं उद्धव उपदेसीला ॥८९॥
उपदेसीला दास श्रीकृष्णें आपुला । अवतार जाला पूर्ण आतां ॥९०॥
३८
श्रावण वद्य अष्टमीसी । अर्धरात्रीचे समयीं । कृष्ण जन्मला गौळियागृहीं । लीळाविग्रही बाळकु ॥१॥
रिटासुर शकटासूर । विमळार्जुन तरुवर । कागासुर बगासुर । तृणवत्सें गोपिका ॥२॥
केलें पूतनाशोषण । माबळभट्टा पिढेदान । पुढें मांडिलें विंदाण । बाळपणीं गोकुळीं ॥३॥
दहीं दूध लोणी चोरी । साय तुप गुळ चोरी । आटाटी घरोघरीं । परोपरी होतसे ॥४॥
बाळा तारुण्य सुंदरी । व्रजांगना बहु नारी । हरी त्यासी रळी करी । वाटे तिटे येकांतीं ॥५॥
लहान होतो मोठा होतो । नाना वेष पालटितो । बहु कैवाड करितो । ब्रह्मादिकां कळेना ॥६॥
गाई गोपाळ वासुरें । नेलीं विरंचीं तस्करें । विश्वरुप जाला पुरें । घरोघरीं पुरवला ॥७॥
इंद्र कोपला अंतरीं । मेघ पाडिला शिळाधारीं । कृष्णें धरिला बोटावरीं । गोवर्धन पर्वतु ॥८॥
कृष्णें काळिया नाथिला । कंसासुर संहारिला । भार पृथ्वीचा फेडिला । नाना दैत्य मारोनि ॥९॥
पांडवांचा साहाकारी । अर्जुनाचीं घोडीं धरी । द्रौपदीस तो कैवारी । भक्तांसाठीं कष्टला ॥१०॥
सोळा सहस्त्र गोपिका । छपन्न कोटी यादव देखा । नाहीं वैभवाचा लेखा । दासासी सखा तो एक ॥११॥