॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
जन्मेजयो ह्मणे हो ऋषी ॥ व्यतीपात सांगा मजसी ॥ केवीं आचरिजे नेमेंसीं ॥ महाव्रता त्या ॥१॥
मग ह्मणे वैशंपायन ॥ राया बहुत तूं विचक्षण ॥ तरी ऐकें चित्त देऊन ॥ व्यतिपातव्रत ॥२॥
धर्म असतां सिंहासनीं ॥ तंव आले मार्कडेय मुनी ॥ त्यांचे चरणा नमस्कारुनी ॥ पूजिलें धर्में ॥३॥
अंत्र गंध सुमनीं पूजा ॥ करीतसे धर्मराजा ॥ मग कर जोडोनि ओजा ॥ करी विनंती ॥४॥
ह्मणे स्वामी मार्कडेया ॥ येक पुसणें ऋषिराया ॥ हें व्यतिपातव्रत स्वामिया ॥ सांगा मज ॥५॥
या व्रताचा विस्तारु ॥ हा सांगिजे प्रकारु ॥ आणि या व्रताचा निर्धारु ॥ असे कैसा ॥६॥
ऐसें ऐकोनियां वचन ॥ संतोषला तपोधन ॥ ह्मणे धर्मा ऐक महिमान ॥ व्यतिपाताचें ॥७॥
वैशंपायन ह्मणे भारता ॥ कीं मार्कंडेय होय सांगता ॥ या कथाश्रवणें श्रोतावक्ता ॥ पावन होय ॥८॥
महापातकें नासती ॥ पाविजे सायुज्यता मुक्ती ॥ तरी ऐकें गा भुपती ॥ येकचित्तें ॥९॥
हा व्यतिपातव्रताचा महिमा ॥ मार्कंडेय सांगे धर्मा ॥ जे आचरती घरूनि प्रेमा ॥ ते भवभया नातळती ॥१०॥
भविष्योत्तरपुराणीचें कथन ॥ प्राकृतें कीजेल निरूपण ॥ श्रोतीं होवोनि सावधान ॥ येकचित्तें ऐकावें ॥११॥
धर्माचा भाग्योदय जाहला ॥ ऋषिमार्कंडेय भेटला ॥ जेवीं तम जाई लयाला ॥ उगवतां रवी ॥१२॥
तैसा भेटतां ऋषेश्वर ॥ कृतार्थ जाहला युधिष्ठिरा ॥ करूनि पूजा नमस्कार ॥ प्रार्थिला ऋषी ॥१३॥
ह्मणे तुह्मी बहुतकाळांचे ॥ प्रवर्तक स्वधर्माचे ॥ नाना दृष्टीं पडलें तुमचे ॥ ह्मणोनियां पुसतसें ॥१४॥
येखादें व्रत अलोलिक ॥ जरी असेल पापमोचक ॥ कीं भुक्तिमुक्तिदायक ॥ तरी सांगावें जी ॥१५॥
मग ह्मणे ऋषेश्वर ॥ कोणी येक होता नृपवर ॥ पारधी खेळतां वराह थोर ॥ दृष्टीं देखिला तयानें ॥१६॥
महा कर्कश विक्राळवदन ॥ दग्ध जाहला वणव्यानें ॥ नाहीं आहार जीवन ॥ कीं पल्वल भूमी ॥१७॥
ऐसा तो निर्जळवनीं ॥ वराह कोंडला वणव्यांनीं ॥ अंग पोळलें तेणें करूनी ॥ पावो भूमीं न ठेववे ॥१८॥
पडिला उठे उभा राहे ॥ श्र्वासोश्र्वास देत आहे ॥ पायांतळी पोळताहे ॥ न पळवेची ॥१९॥
यापरि दुःखित देखोनि त्यासी ॥ कृपा उपजली रायासी ॥ खेद पावोनियां मानसीं ॥ मग पुसे तयातें ॥२०॥
तुज कोण गा कर्म घडलें ॥ जेणें दुःख हें प्राप्त जाहलें ॥ तंव वराहें बोलिलें ॥ कीं शुभाशुभ भोगावें ॥२१॥
जैसें कर्म आचरावें ॥ तैसें लागे फळ भोगावें ॥ कोणीं कोणातें न रुसावें ॥ आचारण ऐसें ॥२२॥
हर्षे कर्म करिती कुडें ॥ फळ भोगितां दिसे बापुडें ॥ राया सत्कर्म जया घडे ॥ ते सुखातें पावती ॥२३॥
मग पूर्वजन्म स्मरोनि तत्वता ॥ वराह सांगे आपुली कथा ॥ ह्मणे ऐक गा नृपनाथा ॥ चरित्र माझें ॥२४॥
पूर्वीं मी होतां वैश्यवाणी ॥ समर्थ नाहीं मजहूनि कोणी ॥ सर्व संपत्ती असोनी ॥ परि दयाधर्म नाठवे ॥२५॥
प्रपंचकाजीं महा कुशळ ॥ स्वयें विवेक जाणें सकळ ॥ सर्व शास्त्रें करतळामळ ॥ परि कृपण धर्मासीं ॥२६॥
बहुश्रुतपण असे अंगीं ॥ धर्माधर्म कळे मजलागीं ॥ ऐसें कोणीही नसे जगीं ॥ उप्तन्नभोगीं धनाढ्य ॥२७॥
पुण्यकाळ पर्वणीसी ॥ धर्मवासना नुपजे मनासी ॥ मित्रभावें पालवीं सर्वासी ॥ परि नेदीं कोणा अणुमात्र ॥२८॥
कीं सत्तर आणि दोनी ॥ खोडीं लोपिजे सूर्यमणी ॥ तैसा धर्मिष्ठ नसतां प्राणी ॥ लोपे सर्वस्वें ॥२९॥
धर्मही सर्वांचा सखा ॥ धर्म पुण्याचा पाठिराखा ॥ धर्म साह्य जालिया देखा ॥ नाहीं भय काळाचें ॥३०॥
वनीं रणीं शत्रुमेळीं ॥ महार्णवीं बुडतां जळीं ॥ सुषुप्तिसमयीं विषम काळीं ॥ धर्म रक्षक ॥३१॥
त्या धर्मासि जाहलों मी विमुख ॥ विषयांचें मानुनि सुख ॥ तेणें पावलों कर्मदुःख ॥ पुढे ऐक राया ॥३२॥
कोण येके काळवेळीं ॥ व्यतीपाताचे पर्वकाळीं ॥ दुर्बळ ब्राह्मण मजजवळी ॥ आला देखा ॥३३॥
समर्थता माझी ऐकोनी ॥ ठाकोनि आला दुरूनी ॥ आशीर्वाद केला मजलागुनी ॥ परि मी नायकेंची ॥३४॥
पत्र पुष्प फळ जळ काही ॥ त्यासि अणुमात्र दीधलें नाहीं ॥ कीं मधुर वचन तेंही ॥ केलें नाहीं शांतमनें ॥३५॥
अगा ब्राह्मणाचें हेळण ॥ जे करिती दुष्ठजन ॥ त्यांसी निश्चयें अधःपतन ॥ बोलिलें असे ॥३६॥
जिहीं देवासि हाणिली लाथ ॥ तें अद्यापि भूषण मिरवत ॥ ह्मणोनि ब्राह्मण भूदैवत ॥ सत्य राया ॥३७॥
क्षोभ जालिया ब्राह्मणाचा ॥ ठावो पुसिला यादवांचा ॥ तेथें पाड काय इतरांचा ॥ ह्मणे वराह ॥३८॥
ऐसें जाणोनि मी मंद ॥ द्रव्यमंदे जाहलों अंध ॥ थोर घडला अपराध ॥ ब्राह्मणाचा ॥३९॥
मग तो निराशेनें क्षोभला ॥ सर्वांगासी कंप सुटला ॥ तेणें मजसी शाप दीधला ॥ तो ऐक राया ॥४०॥
ह्मणे तूं वनीं वराह होसी ॥ तेथें वणवेंकरूनि जळशी ॥ जळ छायेविण पीडसी ॥ दुःख भोगिसी दारूण ॥४१॥
माझा केला आशाभंग ॥ तेणें जळेल तुझें अंग ॥ भोगिशी नाना दुःखभोग ॥ तैसेचि तूं ॥४२॥
मग मी होवोनि सावधान ॥ तयासि केलें प्रार्थन ॥ कीं उःशाप द्या जी कृपा करून ॥ ऐकोनि येरू बोलिला ॥४३॥
ह्मणे तूं जालिया जातिस्मर ॥ तेणेंचि होईल उद्धार ॥ ऐसा कर्मभोग अपार ॥ निवेदिला तेणें ॥४४॥
ऐकोनि खेद उपजला रायासी ॥ मग ह्मणे त्या वराहासी ॥ कीं याची निर्गती असे कैसी ॥ तें सांगिजे आतां ॥४५॥
प्रयत्‍न असेल जो काहीं ॥ तो सर्वथा करीन पाहीं ॥ सामर्थ्य असे माझे देहीं ॥ ऐसें सत्यमानीं गा ॥४६॥
जो सामर्थ्य असोनि वंची ॥ वोळखी न धरी समयाची ॥ तरी थोर हानी होय त्याची ॥ न लाभे यश ॥४७॥
देह गेह संपत्ति सत्ता ॥ हीं क्षणभंगुर विचारितां ॥ परि धन्य ते लाविती स्वहिता ॥ जाणोनि अनित्य ॥४८॥
ह्मणोनियां वारंवार ॥ वराहासी ह्मणे नृपवर ॥ या दूषणासि जावया थोर ॥ कोण पुण्य असे ॥४९॥
तंव तो वराह ह्मणत ॥ राया व्यतिपात महाव्रत ॥ तुज घडलें असेल सत्य ॥ तरी तें पुण्य देईकां ॥५०॥
तये पुण्यें गा नृपनाथा ॥ हा देह सुटेल सर्वथा ॥ मुक्त होईन निरसेल व्यथा ॥ तंव राजा पुसे त्यासी ॥५१॥
कीं व्यतीपात ह्मणिजे काय ॥ त्यासी उप्तती कैशी आहे ॥ व्रतें फळ कोणतें होय ॥ दान कीजे कवणेपरी ॥५२॥
हें कीतीकां दीवसां येतें ॥ कीती दिवस आचरावें तें ॥ हें त्वां विदित्त करावें मातें ॥ सर्वही गा ॥५३॥
मग येरू ह्मणे हो नृपवरा ॥ बृहस्पतीची पत्‍नी तारा ॥ ते बळें भोगितां शीतकरा ॥ क्रोधावला बृहस्पती ॥५४॥
तो चंद्रासि वारूं गेला ॥ तंव तयासही क्रोध आला ॥ दोहींचे क्रोधदृष्टीं जन्मला ॥ पुरुष येक ॥५५॥
तयाचें शंखासारिखें वक्त्र ॥ दीर्घनासिक अष्ट नेत्र ॥ चतुर्मुख विस्तीर्ण उर ॥ शतयोजनें उंच ॥५६॥
महाक्रूर पसरलें मुख ॥ पिंगट शिंखा श्मश्रु देख ॥ दंत विक्राळ विशेष ॥ घोररूपी ॥५७॥
घुसृण शरीर दीप्तिवंत ॥ जाणो सोमार्क मूर्तिमंत ॥ त्रैलोक्य भक्षावया दांत ॥ सरसावला कीं ॥५८॥
मग तो सोमसुर्याहीं वारिला ॥ तंव विक्राळ पुरुष बोलिला ॥ कीं क्षुधेनें ममदेह पीडला ॥ द्या आहारू ॥५९॥
सोमसूर्य ह्मणती तयासी ॥ कीं व्यतीपात बोलिजे तुजसी ॥ आख्या होईल निर्धारेंसीं ॥ जन्मलासि यथाकाळीं ॥६०॥
आतां या दिवसाचिये ठाई । तुझेनि उद्देशें जे पाहीं ॥ जन करिती स्नानदान काहीं ॥ त्याचें पुण्य तुं भक्षीं ॥६१॥
हा तयासि आहार देउन ॥ आणिक काय बोलिले वचन ॥ कीं जे करीती स्नानदान जप हवन ॥ तुज स्मरूनी ॥६२॥
ते पुत्रपौत्रीं संपत्ती ॥ पावती पुष्टी तुष्टी कीतीं ॥ होय राज्यलक्ष्मीची प्राप्ती ॥ वल्लभ त्रिजगीं ॥६३॥
चंद्रग्रहणीं शतगुण ॥ सूर्यग्रहणीं सहस्त्र जाण ॥ विषुवीं दहासहस्त्र जाण ॥ ऐसा महिमा ॥६४॥
असो हें ऐकोनि नृपनाथें ॥ वराहासि पुसिलें आतें ॥ कीं व्रत करावें कैसें तें ॥ सांगें मजला ॥६५॥
येरु ह्मणे मार्गशीर्ष कीं फाल्गुन ॥ वैशाख अथवा ज्येष्ठ जाण ॥ व्यक्तीपाताचा पाहोनि दिन ॥ स्नान करावें विधियुक्त ॥६६॥
पंचगव्य घेवोनि प्रथमतः ॥ मग व्हावें शुचिष्मंत ॥ घटावरी पात्र शर्करायुक्त ॥ प्रतिमा त्यांत ठेवावी ॥६७॥
अष्टभुजा सुवर्णाची ॥ पूजा कीजे त्या प्रतिमेची ॥ षोडशोपचारेंयथा रुची ॥ फलतांबूलेंसीं ॥६८॥
करूनि प्रदक्षिणा नमना ॥ मग तें द्यावें ब्राह्मणा ॥ विधि संपादिल्या जाणा ॥ रविचंद्रां प्रीत्यर्थ ॥६९॥
ऐसें यथाशक्ति करून ॥ करावें प्रतिमेचें पूजन ॥ मग कीजे ब्राह्मणभोजन ॥ गोदानेंसीं ॥७०॥
तयां पुत्र पौत्र संपत्ती ॥ धनधान्य वृद्धी त्रिजगतीं ॥ स्त्रियां पुरुष आचरितां प्रीतीं ॥ पूर्ण होती मनोरथ ॥७१॥
हें व्रत घेती नेमेंसीं ॥ इतरजनीं प्रतिमासासीं ॥ स्नान दान निश्वयेंसीं ॥ भावें करावें ॥७२॥
मासा वाल गुंज जव ॥ सुवर्ण द्यावें धरूनि भाव ॥ त्याची वाढ होय अभिनव ॥ अर्वखर्व परियंत ॥७३॥
जे तरी निःकांचन दुर्बळ ॥ तिहीं गंध पत्र पुष्प फळ ॥ हिरण्य अथवा नारिकेळ ॥ द्यावें भावें ॥७४॥
आधी व्याधी तुटे रोग ॥ इहलोकींचे पावती भोग ॥ देहांतीं घडे ठाव स्वर्ग ॥ ऐसा महिमा व्रताचा ॥७५॥
असो मग रायें करूनि हें व्रत ॥ त्याचें संपादिलें सुकृत ॥ तं वराहासि देतां जाहला मुक्त ॥ कुश्वळ देह टाकुनी ॥७६॥
दिव्य देह जाहलिया प्राप्ती ॥ मग चालिला स्वर्गाप्रती ॥ सर्वासि दाविली ऐसी प्रचीती ॥ विश्वासाची ॥७७॥
मग रावो नगरासि आला ॥ यथाविधि आचरूं लागला ॥ तेणें विष्णूपद पावला ॥ महिमें व्रताच्या ॥७८॥
ह्मणोनि युधिष्ठिरा ऐक ॥ हें व्रत असे अलोलिक ॥ पापक्षयें सुखदायक ॥ नाहीं दुजें ऐसें ॥७९॥
ऋषि ह्मणे गा भूपती ॥ दशरथें केली हेचि भक्ती ॥ आणीकही दुजे करीताती ॥ नृप पृथ्वीचे ॥८०॥
जे कामना धरिजे मनीं ॥ ते पावतसे तत्क्षणीं ॥ ऐसें धर्में ऐकतां श्रवणीं ॥ धरिलें हें व्रत ॥८१॥
यथाशक्ति कीजे दान ॥ तें होय मेरुसमान ॥ ऐसें मार्कंडेयें निरूपण ॥ केलें धर्माप्रती ॥८२॥
मग ह्मणे वैशंपायन ॥ राया तूं अससी सुजाण ॥ तुझिये पुसीजें प्रमाण ॥ सांगीतलें हें ॥८३॥
खगपुष्प हेचि पूजा ॥ प्रीतीं पावों गरुडध्वजा ॥ काया वाचा मनकेशिं राजा ॥ त्याविण नव्हे ॥८४॥
आतां असो हा येथ प्रश्न ॥ षष्ठस्तबक जाहला संपूर्ण ॥ कथारसाचा ज्ञानघन ॥ अभिनव हा ॥८५॥
मग ह्मणे राजा भारत ॥ वैशंपायना तूं हंसवत ॥ अंबुक्षीराचा येकांत ॥ निवडिला तुवां ॥८६॥
कमळकळिकेचा तंतु ॥ येखादा आकळी बुद्धिमंतु ॥ परि तुझे ज्ञानाचा अंतु ॥ न कळे कवणा ॥८७॥
ऐकोनि ह्मणे मुनीश्वरू ॥ तूं श्रोतयांमाजी पुरंदरु ॥ तुझेनि जोडला हा कल्पतरु ॥ मानवांसी ॥८८॥
ऋषि ह्मणे गा भारता ॥ मज तृप्ती जाहली बोलतां ॥ आतां विनवीतसे कविता ॥ श्रोतयांसी ॥८९॥
कीं हा अभिनव कल्पतरु ॥ अमृताचा क्षीरसागरु ॥ आला कराया पाहुणेरू ॥ वैष्णवांसी ॥९०॥
ना तरी हा कथाकल्पतरु ॥ प्रबोधकारी दीक्षागुरु ॥ कीं सहस्त्रकिरणीं दिनकरु ॥ मिरवे जैसा ॥९१॥
नानाजाति पुष्पांचा रसु ॥ मधुमक्षिका मेळवी अंशु ॥ तैसा म्यां रचिला नवरसु ॥ कल्पतरू हा ॥९२॥
अनंतकथांचा कल्पतरु ॥ जाणों दुसरा पुरंदरु ॥ कथारूपें याचा परिवारु ॥ अमर जैसे ॥९३॥
नातरी हा कल्पतरु ॥ पद्मरत्‍नांचा कुबेरु ॥ दुर्बळांकंठीं अलंकारु ॥ घालील कीं ॥९४॥
अथवा हा कथाकल्पतरु ॥ कमळकळिकेसि अमृतकरू ॥ कीं भक्तचकोरां संतुष्ट परिकरु ॥ करील पैं ॥९५॥
परि हेही उपमा असे थोडी ॥ कीं गगनावरती घालूनि उडी ॥ हे वैकुंठींची आणिली गुढी ॥ भक्तजनांसी ॥९६॥
येथें श्रोतीं न ठेवावें दुषण ॥ जें बोलिलों थोरपण ॥ तरी हरिनामाचि तारण ॥ मानवांसी ॥९७॥
ह्मणोनियां हा कल्पतरु ॥ मुढपाखांडियां दीक्षागुरु ॥ भूपति अथवा दिनकरु ॥ मिरवे जैसा ॥९८॥
हे श्रीहरीची गुणवाणीं ॥ मज उपदेशली स्वप्नीं ॥ करीं देवोनियां लेखणी ॥ दाविलें तेणें ॥९९॥
येरवीं मी अज्ञान सर्वथा ॥ हें तरी तुह्मीसिं विदित समस्तां ॥ मातुळापुढें मातृगोता ॥ सांगणें काय ॥१००॥
मी संतांघरींचें रंक ॥ जैसी टांकगर्भीची लाख ॥ परि तुह्मां दिसतसे कनक ॥ बाहेरीलपणें ॥१॥
मी बोलिलों थोर उपमा ॥ पदप्रसंगीं पुरुषोत्तमा ॥ परि तुह्मीं बोलावें हरिनामा ॥ अहेवसु ॥२॥
ह्मणोनियां हा कथाकल्पतरु ॥ भावें ऐकतां नारी नरु ॥ तयांसि होईल कुमरु ॥ वरद अनंताचा ॥३॥
हा जाणिजे कल्पतरु ॥ आज्ञानद्रुमाचा कुठारु ॥ कीं भवगजावरी मृगेंद्रु ॥ ग्रंथ असे हा ॥४॥
हा ऐकतां कल्पतरु ॥ पूण्यराशी महामेरु ॥ कपिलादान येक सहस्त्रु ॥ लाभे श्रवणें ॥५॥
आतां असो हे कुसरी ॥ परि प्रेम न सांडी वैखरी ॥ मज बोलवी ब्रह्मकुमरी ॥ समरस हो‍उनी ॥६॥
माझी तरी आर्ष वाणी ॥ ते म्यां अर्पिली संतचरणी ॥ तरी बाळक देखोनि जननी ॥ सुखावे कीं ॥७॥
मजसीं आरुष बोलतां ॥ आनग्रंथींची पदवार्ता ॥ अंतर पडलियाही श्रोतां ॥ न ठेवावें दूषण ॥८॥
जैसें चालतां राजबिदीं ॥ स्वेच्छा पाय पडे पदोपदीं ॥ परि तेणें ह्मणावें सुबुद्धी ॥ मागिलांचा ॥९॥
कीं विंझणा वारितां नरेंद्रा ॥ तेणें आपुलाही निवे उबारा ॥ तैसें तुह्मां सांगतां हरिचरित्रा ॥ निवालों मी ॥११०॥
नातरी मार्गीं लाविजे द्रुम ॥ तो येकविचारें असे धर्म ॥ कीं हरी क्षुधा आणि श्रम ॥ मार्गस्थांचा ॥११॥
आतां असो हा विचारु ॥ पुढें कथणें कल्पतरु ॥ तो ऐकावा प्रकारु ॥ सप्तमस्तबकाचा ॥१२॥
कौंडण्य वसिष्ठ मित्रावरूण ॥ तिन्ही प्रवरें गोत्र संपूर्ण ॥ योग सांख्य जन्मधारण ॥ अंबऋषीचें ॥१३॥
तये अंबऋषीची कांता ॥ कमळजा नामें पतिव्रता ॥ ते प्रसवली विष्णुभक्ता ॥ कृष्णकवीसीं ॥१४॥
तया प्रसन्न श्रीअनंत ॥ जो अंतरात्मा विश्र्वगत ॥ तेणें दाविला हा ग्रंथ ॥ कल्पतरु नामें ॥१५॥
गोदानदीचे दक्षिणतीरीं ॥ पद्मपुर बोलिजे द्वापारीं ॥ ग्रंथ जाहला पुण्यक्षेत्रीं ॥ नासिकस्थानीं ॥१६॥
अरूणावरूणा गोदावरी ॥ कपाळेश्वर साक्ष सुंदरीं ॥ कल्पतरू वाहिला पुण्यपत्रीं ॥ गोविंदचरणीं ॥१७॥
आतां असो हे योग्यता ॥ षष्ठस्तबक जाहला गा भारता ॥ पूर्णपुष्पें श्रुतिसत्ता ॥ ब्रह्ममौनें ॥१८॥
ह्मणोनि असो विस्तारु ॥ सांगतां शिणला सहस्त्रशिरु ॥ लेखा करिता महामेरु ॥ ठेंगणा जेथें ॥१९॥
येवढें कैसें ज्ञानमत ॥ सांगिजे हरिगुण समस्त ॥ परि बोलिलों संकलित ॥ तुमचें प्रसंगें ॥१२०॥
जैसें गंगेचें अपार नीर ॥ परि पक्षी घोंटी अणुमात्र ॥ तैसें मी बोलिलों चरित्रे ॥ माधवाचें ॥२१॥
आतां असो हे येथ कथा ॥ संपूर्ण जाहली गा भारता ॥ पुढें सप्तमस्तबक आतां ॥ परिसावा जी ॥२२॥
या कल्पतरूची पुण्यकथा ॥ श्रोता सद्भावें परिसतां ॥ मग कल्पिले मनोरथां ॥ पाविजे त्वरित ॥२३॥
मनीं चिंतिले मनोरथ ॥ श्रोतयांचे पुरती त्वरित ॥ नानापातकें अपघात ॥ चुकती येणें ॥२४॥
अपुत्रिकांसी पुत्र ॥ निर्धनासी धनसमृद्धी ॥ आणि जन्ममरणाची व्याधी ॥ बांधू न शके ॥२५॥
येणें नासती अपश्राप ॥ रोग अपघात आणिक ॥ दुःखादि हरती त्रिताप ॥ ग्रथ श्रवण करितां पैं ॥२६॥
ब्रह्महत्यादि नानादोष ॥ सकळही विलया जाती देख ॥ हरिहरस्मरणें विशेष ॥ पाविजे भुक्ति मुक्ती ॥२७॥
मनी संकल्पिजे जितुकें ॥ तें पाविजे त्वरित कौतुकें ॥ नानादोष आणि पातकें ॥ नासती सत्य ॥२८॥
आतां असो हे वित्पत्ती ॥ सहस्त्रमुखा न वर्णवे फळश्रुती ॥ तेथें मी काय मंदमती ॥ बोलावया समर्थ ॥२९॥
जें न वर्णवे चतुर्मुखा ॥ कीं सहस्त्रवदना शेषा ॥ तेथें मानविमाचा लेखा ॥ कायसा वर्णिजे ॥१३०॥
अठरापुराणांचें सार ॥ साहीशास्त्रें परिकर ॥ चारी वेद सविस्तर ॥ प्रसिद्ध जे कां ॥३१॥
इतुकियांचा मथितार्थ ॥ काढूनियां रचिला ग्रंथ ॥ माजी ऋषिवाक्य तेंचि सत्य ॥ बोलिलों असें ॥३२॥
जैसें दधि मंथन करितां ॥ घवघर्वात पाविजे नवनीता ॥ तैशा दिसती येथें कथा ॥ कल्पतरूमानी ॥३३॥
या कल्पतरूची कथा ॥ प्रीति पावो श्रीअनंता ॥ समस्तां जाहलों विनविता ॥ ह्मणे कृष्णयाज्ञावल्की ॥३४॥
इति श्रीकथाकल्पतरू ॥ षष्ठस्तबक मनोहरू ॥ व्यतीपातकथाप्रकारू ॥ एकविंशतितमाऽध्यायीं कथियेला ॥१३५॥
॥ श्रीगोपालकृष्णार्पणमस्तु ॥ ॥ इति षष्ठस्तबकः समाप्तः ॥ स्तबक ओंव्या संख्या २७१८
॥ इति श्रीकथाकल्पतरौ षष्ठस्तबक समाप्तः ॥