॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
मागां वर्णिली कथा सुंदर ॥ उखेसी जोडला अनिरुध्द वर ॥
पुढें प्रभावतीसि परिकर ॥ हंसीण सांगे ॥१॥
हंसीण ह्मणे वो सुंदरी ॥ मग कोणे एके अवसरीं ॥
बाण असतां सभांतरीं ॥ चमत्कार जाहला ॥२॥
ध्वजस्तंभ होता अंगणीं ॥ तो मोडोनि पडला तत्क्षणीं ॥
त्रिखंड होवोनि मेदिनी ॥ जाहली गर्जना ॥३॥
थरथरां भूमी कांपत ॥ खळखळां मेघ वर्षे शोणित ॥
ऐसे दुर्निमित्त उत्पात ॥ जाहले नगरीं ॥४॥
ते देखोनियां नयनीं ॥ बाण शंकला निजमनीं ॥
ह्मणे जाहली रुद्रवाणी ॥ सत्य आजी निश्चयें ॥५॥
ऐसा पडिला चिंतावनीं ॥ तंव गगनींची ऐकोनि ध्वनी ॥
उखा आली धांवोनी ॥ पहावया ॥६॥
राव पाहे जंव उखा ॥ तंव पुरुषभुक्त दिसे मुखा ॥
मग तो विचारी देखा ॥ मनामाजी ॥७॥
तंव आठवूनि गगनवाणी ॥ उखे देऊनि पाठवणी ॥
प्रधानासि सांगें वचनीं ॥ वृत्तांत सर्व ॥८॥
हे उखेचीच करणी ॥ खांब पडिला असे धरणीं ॥
आतां करा धांडोळणी ॥ उखेमंदिरीं ॥९॥
पाहूं धाडिली परिचारिका ॥ तेथें पुरुषासहित उखा ॥
देखती जाहली ऐका ॥ मंदिरांत ॥१०॥
परतोनि आली बाणाजवळी ॥ समीप पावली तत्काळीं ।
ह्मणे राया उखाबाळी ॥ पुरुषसंगीं मीनली ॥११॥
मग आवेशला बाणासुर ॥ ह्मणे आणारे तो तस्कर ॥
जेणें उखेसि व्यवहार ॥ केला मंदिरीं ॥१२॥
तंव निघाला दळभार ॥ वेढिला उखेचा आवार ॥
नगरामाजी हाहाःकार ॥ थोर जाहला ॥१३॥
जैं उखेसि जाहलें श्रुत ॥ तंव ते थरथरां कांपत ॥
आतां नाशपावेल ह्मणत ॥ पतिनिधान ॥१४॥
अहो अंबे गिरिजे माते ॥ तुवां पति दीधला मातें ॥
तरि आतां याअरिष्टातें ॥ टाळीं माये ॥१५॥
अंधा जोडली जों दृष्टी ॥ सवेंचि पायीं लागली कांटी ॥
तैशापरी पापिष्टी ॥ जाहल्यें मी ॥१६॥
दुःखें कोमाइलें वदन ॥ मुखीचें पळालें जीवन ॥
आसुवें भरिलें नयन ॥ देखिलें अनिरुध्दें ॥१७॥
मग तो उखेसि विचारी ॥ काय जाहलें हो सुंदरी ॥
येरी दाटली गहिंवरीं ॥ बोलों नये ॥१८॥
तंव ह्मणे उखानारी ॥ आतां काय सांगों उत्तरीं ॥
मी स्त्री नव्हे हो वैरी ॥ तुह्मां जाहल्यें ॥१९॥
तंव येरू साक्षेपें निचारी ॥ हनवटी धरूनि करीं ॥
ह्मणे सांग हो प्राणेश्वरी ॥ काय जाहलें ॥२०॥
तयेनें सांगतां वृत्तांत ॥ हांसिन्नला मदनसुत ॥
ह्मणे मी आपुला पुरुषार्थ ॥ दाविन तुज ॥२१॥
मी यादवभद्रजाती ॥ मजसी भिडे क्षेत्रवृत्ती ॥
प्रिये ऐसा वीर क्षितीं ॥ नाहीं जाण ॥२२॥
तंव आला बाणदैत्य ॥ दळ चाले अपरिमित ॥
सिंहनादें वीर गर्जत ॥ परमावेशें ॥२३॥
गजबज ऐकोनि थोर ॥ उपरीवरी चढला उखावर ॥
जैसा तारांमाजी चंद्र ॥ पौर्णिमेचा ॥२४॥
जन देखती वोहरें ॥ दिसती लावण्य सुंदरें ॥
ह्मणती आतां बाणासुरें ॥ यासीच द्यावी कन्यका ॥२५॥
तंव सैनिक ह्मणती पुरुषा ॥ बोलावितो बाण देखा ॥
येथें तूं आलासि मूर्खा ॥ मूळाविण ॥२६॥
तयांसि ह्मणे अनिरुध्द ॥ मज तुमचा काय रे बोध ॥
आलों करावया वध ॥ सकळांचा मी ॥२७॥
मग धाविन्नलें सैन्य ॥ टाकिती विटप पाषाण ॥
एक शिडिया घेऊन ॥ लाविती आवारा ॥२८॥
युध्दा सिध्द जाहला अनिरुध्द ॥ तंव उखा बोले शब्द ॥
माझा करूनियां वध ॥ जावें तुह्मीं ॥२९॥
येरु ह्मणे ऐक विचार ॥ आमुचा ब्रीदीं बडिवार ॥
तरि यांस भीतां श्रीवर ॥ हांसेल मज ॥३०॥
ते धांवोनि देई आलिंगन ॥ कवणा जावें जी शरण ॥
ह्मणे मजनिमित्त मरण ॥ आलें तुह्मां ॥३१॥
तो ह्मणे चिंता नकरीं ॥ ऐसें ह्मणोनि सांडिली उपरी ॥
मग वीर त्या सैन्यावरी ॥ एकाएकीं उठावला ॥३२॥
घेतली द्वाराची अर्गळा ॥ तेणें वीरां झोडिलें सकळा ॥
तेथें युध्दा होतां तुंबळां ॥ सैन्य पडलें असंख्य ॥३३॥
अर्गळेच्या अनंत घाई ॥ अस्थिमांसा ठाव नाहीं ॥
एकएका धरूनि पायीं ॥ आपटी तो भुजबळें ॥३४॥
खेटकें खड्गें सबळ ॥ धनुष्यें बाण मुद्गल ॥
ऐसें मारिलें सकळ ॥ सैन्य देखा ॥३५॥
सैन्य सर्वही आटलें ॥ एक जीव घेऊनि पळाले ॥
घायाळ सांगावया गेले ॥ बाणापाशीं ॥३६॥
दुर्बळें बाणाप्रति सांगती ॥ त्याची अद्भुत असे शक्ति ॥
मारिली सैन्यसंपत्ती ॥ अर्गळेनें सकळही ॥३७॥
लोटले अशुध्दांचे पूर ॥ वधियेले अश्व कुंजर ॥
पाडले प्रेतांचे डोंगर ॥ राया रणामाजि पैं ॥३८॥
उखा देखे रणधुमाळी ॥ मग मनामाजी वोंवाळी ॥
नेत्रदीपांतें उज्ज्वळी ॥ अनिरुध्द प्रियातें ॥३९॥
इकडे कोप आला बाणासुरा ॥ ह्मणे सैन्यातें हाकारा ॥
अश्वां घालारे पाखरा ॥ निघा युध्दा सत्वर ॥४०॥
अश्व रथ हाकारिले ॥ सर्व सैन्य एकवटलें ॥
वीर बाणाजवळी आले ॥ सर्व सैन्येशीं तेधवां ॥४१॥
ऐसा आला सैन्यसिंधु ॥ वीराम जाहला रणसन्नध्दु ॥
बाण ह्मणे करावा वधु ॥ अनिरुध्दाचा ॥४२॥
तंव तो वीरशिरोमणी ॥ सैन्य हाकित चालिला रणीं ॥
सैन्याचा वर्षाव असंख्यबाणी ॥ होत तयावरी ॥४३॥
पुढील मोडोनि पाय भारु ॥ मारित चालिला उखावरु ॥
तंव गज रथ कुंजरु ॥ उठावले एकदांची ॥४४॥
तयांसि एकला झुंजत ॥ तृणें वेष्टिला जैसा पर्वत ॥
अशुध्दें फुलला दीसत ॥ पळस जैसा ॥४५॥
तें देखोनि बाणासुर ॥ मनीं विस्मय करी थोर ॥
कीं धाकुटा परि वीर ॥ झुंजार असे ॥४६॥
मग चिंता करी मनीं ॥ ह्मणे वाचा बोलिली गगनीं ॥
तेंचि आतां निर्वाणीं ॥ दीसत असे ॥४७॥
परि आवेशें ह्मणे बाणु ॥ म्यां शिवासि केला पणु ॥
तरि आतां मागें चरणु ॥ घालों नये ॥४८॥
ह्मणोनि चालिला रोषें ॥ हातीं पांचशतें धनुष्यें ॥
लक्षुनि विंधीत विशिखें ॥ अनिरुध्दासी ॥४९॥
अनिरुध्दें त्याचि क्षणा ॥ रणींच्या घेतलें धनुष्यबाणां ॥
दैत्यबाणांच्या निवारणा ॥ करावयासी ॥५०॥
कीं मेघ येतां दारुण ॥ त्यासि वितळी जैसा पवन ॥
तैसा अनिरुध्द बाणें बाण ॥ निवारीतसे तेधवां ॥५१॥
ऐसा तो प्रंचड वीर ॥ शस्त्रें वर्षला अपार ॥
तंव बाणें नागशस्त्र ॥ प्रेरियेलें तयावरी ॥५२॥
कडकडोनि आलें बहुवस ॥ अंगीं जडले नागपाश ॥
कंठ आणि करचरणा ॥ गुंडाळती एकसरें ॥५३॥
सर्पास्त्रें जाहला बध्द ॥ ह्मणोनि सांपडला अनिरुध्द ॥
बाण करूं पाहे वध ॥ अनिरुध्दाचा ॥५४॥
तंव ह्मणे कुंभकप्रधान ॥ धरिल्या मारितां अति हीण ॥
आतां याचा जाईल प्राण ॥ नागपाशीं सहजचि ॥५५॥
हा नागपाशीं बांधला ॥ मग ह्मणे हो चलाचला ॥
आतां मृत्यु पावेल वहिला ॥ आपणचेइ सत्य ॥५६॥
तयासि ठेविलें रक्षण ॥ मग बाण गेला तेथुन ॥
उखा तें सर्व ऐकोन ॥ दुखावली अंतरी ॥५७॥
तंव तेथें आला नारद ॥ उखेसि करी अनुवाद ॥
ह्मणे तूं वो न करीं खेद ॥ अणुमात्र उखे ॥५८॥
तूं काहीं चिंता न करीं ॥ मी येथें आणीन मुरारी ॥
सहस्त्रभुजांची कांडोरी ॥ करील कृष्ण ॥५९॥
आतां पावेल गोविंद ॥ करील बाणाचा वध ॥
सुटेल पति अनिरुध्द ॥ सत्य जाण मानसीं ॥६०॥
ऐसें सांगोनि नारदमुनी ॥ ह्मणे तूं स्मर हो भवानी ॥
नागपाशांतें जाणोनी ॥ करील ढिलें ॥६१॥
मग गेले नारदमुनी ॥ उखा स्मरे देवी भवानी ॥
नानाप्रकारीं स्तुति करोनी ॥ ह्मणे अंबिके पावें ॥६२॥
आतां येई हो अंबिके ॥ वेगीं पाव भद्रकाळिके ॥
आपुलें वचन लटिकें ॥ न करीं माये ॥६३॥
तुवां जें भक्तांसि देणें ॥ तें निश्चयें अक्षयी होणें ॥
आता पति जातसे प्राणें ॥ कैसें करूं ॥६४॥
तंव ते पावली भद्रकाळी ॥ बांधला देखे नागकुळीं ॥
ढिलीं केलीं बंधनें सकळीं ॥ अनिरुध्दाचीं ॥६५॥
नारद पावला द्वारका ॥ जाणविलें यदुकुळटिळका ॥
म्यां अनिरुध्द केला ठाऊका ॥ शोणितपुरीं ॥६६॥
चित्ररेखेचा वृत्तांत ॥ नारद सांगे समस्त ॥
अनिरुध्द धरिला जित ॥ बाणासुरें ॥६७॥
मग युध्द जाहलें बहुत ॥ हा एकला ते अपरिमित ॥
नदी लोटली शोणित ॥ महापुराची ॥६८॥
तो नागवसेचि क्षेत्रीं ॥ ह्मणोनि धरिला कुजंत्री ॥
देवा सर्पाचिये अस्त्रीं ॥ बांधोनियां ॥६९॥
बाण करूं पाहे वधु ॥ परि कुंभकें राखिला अनिरुध्दु ॥
नागपाशें होतसे खेदु ॥ चालवहिला ॥७०॥
तंव निघाले यादव वीर ॥ कृष्णेम राहविले समग्र ॥
सात्यकिसि द्वारकानगर ॥ निरविलें देवें ॥७१॥
निघता जाहला श्रीधरु ॥ सवें घेतला बळिभद्रु ॥
आणि मदन कुमरु ॥ प्रद्यम्नु तो ॥७२॥
ऐसे निघाले तिघेजण ॥ गरुडावरी बैसोन ॥
जाती परम वेगेंकरून ॥ शोणितपुरा ॥७३॥
ऐसें असे भागवतीं ॥ सर्वसैन्येंशी श्रीपती ॥
हरिवंशींची भारती ॥ तिघेचि गेले ॥७४॥
मग त्राहाटिला शंख ॥ मार्गीं जात यदुनायक ॥
धरूनि बाणावरी रोख ॥ वेगें जाती ॥७५॥
ते निघालें उत्तरपंथीं ॥ गिरिव्रज नामें पर्वतीं ॥
तेथें रुदगण राखिती ॥ बाणासुरासी ॥७६॥
त्यांही हटकिलें श्रीधरा ॥ मग उठिला अंगिरा ॥
तेणें केला पाठिमोरा ॥ गरुड तो ॥७७॥
देवें करूनियां संधान ॥ त्याचें केलिया पातन ॥
मग उठिले कृशान ॥ तिन्ही अग्नी ॥७८॥
ते चालिले जाळित ॥ चौघे राहिले तटस्थ ॥
कल्लोळ उठती अद्भुत ॥ कल्पांतींचे जैसे ॥७९॥
कांहीं करितां नाटळे ॥ आकाश पोळतसे ज्वाळें ॥
मग ह्मणितलें गोपाळें ॥ वैनतासी ॥८०॥
आह्मी येथें राहतों नावेक ॥ तंव तूं आणीं गंगोदक ॥
विझवीं हा अंगारक ॥ जाईं वहिला ॥८१॥
मग तो जाऊनि रोखें ॥ उदक आणी आपल्या मुखें ॥
अग्नि विझविला कौतुकें ॥ तत्क्षणीं ॥८२॥
तंव नारद आला तेथें ॥ शोणितपुर दाखवी हातें ॥
मग शंख श्रीअनंतें ॥ वाजविला ॥८३॥
तो शंखनाद ऐकोनी ॥ अनिरुध्दा जाहली धरिवणी ॥
दिव्यशंखाचिये स्फुरणीं ॥ आनंदला तो ॥८४॥
कीं बाणासि केलें सावधान ॥ कीं रुद्रासि दाविली आंगवण ॥
ऐसा देवें पांचजन्य ॥ वाजविला ॥८५॥
श्रीभागवतींचे मत ॥ सात्यकी सैन्य बहुत ॥
घेवोनि नगर वेढित ॥ बाणासुराचें ॥८६॥
देवें सोडियेलें चक्र ॥ नगर मोडिलें समग्र ॥
तंव आलें शिवाचें अग्न्यस्त्र ॥ तयेवेळीं ॥८७॥
धडमुंड नर कुंजर ॥ कंपित जाहले वीर फार ॥
अश्व रथ महाभार ॥ कंपचकित ॥८८॥
एका झडपी पक्षिवीर ॥ वरी हाणी बळिभद्र ॥
अस्थिमांसांचे डोंगर ॥ होती तेणें ॥८९॥
कीं तें कुंकुंमाचे पर्वत ॥ नदी वाहतसे शोणित ॥
युध्द जाहलें अद्भुत ॥ सांगो काय ॥९०॥
तंव बाणाचे वहना समोर ॥ तो चालिला गरुड मोहर ॥
गरुडें करूनि जर्जर ॥ पाडिला तो ॥९१॥
इकडे कैलासा गेला नारद ॥ शिवासि करी अनुवाद ॥
बाणासि वधावया गोविंद ॥ आला असे ॥९२॥
होत असे महाक्षेत्र ॥ कापितील बाणाचें शिर ॥
तुमच्या पुत्रासि श्रीधर ॥ मारितो कीं ॥९३॥
मग आला महारुद्र ॥ सवें सकळ परिवार ॥
सकळीं देखतां गौरीहर ॥ नमस्कार घातला ॥९४॥
समरीं काय करी शंकर ॥ पाठविता झाला शीतज्वर ॥
तयानें उदरीम रिघोनि थोर ॥ केला कंप ॥९५॥
तेणें कृष्ण जातसे चांचरी ॥ बळिभद्र ह्मणे गा निवारीं ॥
मग विचारी मुरारी ॥ मनामाजी ॥९६॥
कृष्णें केला चमत्कार ॥ दुसरा रचिला उष्णज्वर ॥
तेणें पळविला सत्वर ॥ शीतज्वर तो ॥९७॥
मग तया मारूं पाहे हरी ॥ तंव वाचा जाहली अंबरीं ॥
यासि न मारावें मुरारी ॥ रक्षीं वहिला ॥९८॥
तेणें केलें कृष्णस्तवन ॥ त्यासि असती त्रिचरण ॥
स्थावरजंगमासि पीडण ॥ होत तेणें ॥९९॥
साधन केलें रुद्रगणीं ॥ तें प्रद्युम्नें निवारुनी ॥
सेनेसि केली भंगवणी ॥ मदनवीरें ॥१००॥
ऐसी ते उणीव देखोनी ॥ स्वामी कार्तिक आला धांवोनी ॥
तंव पळाली सेना भिऊनी ॥ रणांतूनी ॥१॥
तो ब्रह्मचारी केवळ ॥ त्यासि असे बहु बळ ॥
तेणें सात्यकीचा कल्लोळ ॥ केला रणीं ॥२॥
ऐसा तो षडानन ॥ विंधीत चालिला दारुण ॥
तो अनिवार देखोन ॥ कृष्णें काय केलें ॥३॥
तयाचें तोडावया शिर ॥ कृष्णें चालविलें चक्र ॥
तंव नग्न उभी समोर ॥ कैटभी ते ॥४॥
ते उमेची प्राणसखी ॥ नग्न चालली विकटमुखी ॥
ऐसिये स्त्रियेसी पुरुषीं ॥ देखों नये ॥५॥
ऐसा विचारूनि विवेक ॥ देवें हात आवरिला नावेक ॥
मागुती पातला कार्तिक ॥ रणभूमीसी ॥६॥
आणि आवेशला रुद्र ॥ त्राहाटिला शंख डंबर ॥
पुढें केला वीरभद्र ॥ सेनाधिपती ॥७॥
तो अष्टमहाबाहो ॥ वीरभद्र सैन्यरावो ॥
धरणीपासूनि त्याचा भवो ॥ रुद्रकोपें ॥८॥
रणीं दोघां जाहली बोली ॥ तों मदनें पैज घातली ॥
मग वीरभद्रें चाली केली ॥ मदनावरी ॥९॥
तया वीरभद्रासरिसा ॥ मदन जुंझे प्रतापवयसा ॥
तेणें केला कासाविसा ॥ वीरभद्र ॥११०॥
सोडी बाणामागें बाण ॥ करितसे घोरसंधान ॥
परि वीरभद्र निवारण ॥ करी त्यांचें ॥११॥
दोघां चढलें अति बळ ॥ द्वंद्वयुध्द जाहलें तुंबळ ॥
बाणीं भरिलें अंतराळ ॥ मदनवीरें ॥१२॥
वीरभद्र खोंचला बाणीं ॥ पराजित जाहला रणीं ॥
मग मूर्छना येवोनी ॥ पडियेला ॥१३॥
तें देखोनियां कार्तिक ॥ त्वरें धाविन्नला सन्मुख ॥
मदनावरी धरोनि रोख ॥ आला युध्दा ॥१४॥
भिडती स्वामी आणि मदन ॥ युध्द जाहलेंसे दारुण ॥
एकमेकांचें वैरपण ॥ प्रथमचेंची ॥१५॥
मग मदनें काय केलें ॥ स्त्रीमोहनास्त्र घातलें ॥
तें असंभाव्य विस्तारलें ॥ रणामाजीं ॥१६॥
बाळा मुग्धा प्रौढा नारी ॥ युवती स्वरूपें सुंदरी ॥
प्रकटल्या नाना शृंगारीं ॥ शतें पांच ॥१७॥
हातीं व्यंजनें घेवोनी ॥ श्रीगंध पुष्पमाळा आणुनी ॥
नाना उपचार घेवोनी ॥ धाविन्नल्या ॥१८॥
स्वामी कार्तिका भोंवत्या ॥ मिळाल्या असती सकळिका ॥
संकट पडिलें षण्मुखा ॥ तयेवेळीं ॥१९॥
एकी तयासि तांबूल देती ॥ एकी चंदन चर्चिती ॥
एकी द्यावया धांवती ॥ सुखोपभोग ॥१२०॥
ऐसा तो स्त्रियांनीं वेष्टिला ॥ येरु युध्द करूं विसरला ॥
रणांतुनी पळता झाला ॥ तयेवेळीं ॥२१॥
जटा असती मोकळ्या ॥ पळे रण सांडोनियां ॥
तंव नारी पाठीं लागल्या ॥ उपचारेंसीं ॥२२॥
कार्तिकस्वामी पुढें पळती ॥ पाठीं नारी त्या धांवती ॥
ऐसी रणीं केली ख्याती ॥ मदनवीरें ॥२३॥
तें देखोनि ईश्वर ॥ कोपा चढला अपार ॥
देखती रणीं हरिहर ॥ एकमेकां ॥२४॥
रणीं उभा महादेवो ॥ त्यासि भिडे कृष्णरावो ॥
चराचरासि अति भय ॥ होत तेव्हां ॥२५॥
दोघे झुंजती हरिहर ॥ केंवि उरेल चराचर ॥
मग पृथ्वी गेली शीघ्र ॥ ब्रह्मयापाशीं ॥२६॥
ते सांगे चतुरानना ॥ युध्द होत शिवकृष्णा ॥
बाणानिमित्त त्रिभुवना ॥ आकांत होत ॥२७॥
प्रळय मांडला जी स्वामी ॥ तरि वेगीं चला तुह्मी ॥
ऐसें विनवीतसे भूमी ॥ ब्रह्मयासी ॥२८॥
तत्काळ आला चतुरानन ॥ जो त्रिगुणीं भाग रजोगुण ॥
पिंडा वांचूनियां प्राण ॥ एक तिघांचा ॥२९॥
तेणें श्रीकृष्ण पाचारिला ॥ तैसेंचि पाचारिलें रुद्राला ॥
प्रार्थोनि स्तविता झाला ॥ चतुरानन ॥१३०॥
तुह्मी झुंजतां हरिहर ॥ नासावयासि चराचर ॥
तरि कैसा हा विचार ॥ केला असे ॥३१॥
ब्रह्मा ह्मणे गिरिजावरा ॥ तूं पूजितोसि श्रीधरा ॥
मग युध्द कोणत्या विचारा ॥ करीतसां ॥३२॥
जयासि भावें पूजणें ॥ तयासि रणीं भिडणें ॥
ऐसें परस्पर भक्तिगुणें ॥ योग्य नव्हें ॥३३॥
तंव ईश्वर बोलत ॥ माझे बाणासि कां मारित ॥
यालागीं झुंजणें सत्य ॥ मजलागीं ॥३४॥
मग ब्रह्मा बोले शिवासी ॥ त्वांचि वर दीधला यासी ॥
कीं हरण व्हावें भुजांसी ॥ रणामाजी ॥३५॥
जैं बाणें प्रसन्न करून ॥ तुजसीं मागितलें वरदान ॥
व्हावें भुजांचें कंदन ॥ समरांगणीं ॥३६॥
तें तुझें वरद वचन ॥ सत्य करावया जाण ॥
यालागीं आला श्रीकृष्ण ॥ द्वारकेहुनी ॥३७॥
तो विष्णु परोपकारी ॥ नाना अवतार धरी ॥
दुष्टांची करावया बाहेरी ॥ अवतरला हा ॥३८॥
तरि शंकरा श्रीकृष्णासी ॥ त्वां न झुंजावें परियेसीं ॥
नातरी मिथ्यापण वरासी ॥ होय तुमच्या ॥३९॥
ऐसेम ब्रह्मदेवें सांगितलें ॥ तें पार्वतीवरें मानिलें ॥
ऐसे हरिहर संतुष्टले ॥ विधिवाक्यें ॥१४०॥
ब्रह्मा ह्मणे विश्वनाथा ॥ तुह्मीं कैलासीं जावें आतां ॥
निजस्थानीं भवानीकांता ॥ सुखें करोनी ॥४१॥
तंव बोले श्रीभवानीवर ॥ आतां मी जातों निर्धार ॥
परि जीवें न मारीं बाणासुर ॥ सर्वथाही ॥४२॥
तंव ब्रह्मा बोले शिवासी ॥ तुह्मीं वर दीधला दैत्यासीं ॥
तरि मी निजांगें तयासी ॥ रक्षीन सत्य ॥४३॥
तेथूनि परतला शंकर ॥ हा बाणासि कळला समाचार ॥
कीं माघारा गेला रुद्र ॥ युध्द करितां ॥४४॥
श्रीभागवतींचे मता ॥ श्रीकृष्ण आणि विश्वनाथा ॥
युध्द जाहलें उभयतां ॥ महाथोर ॥४५॥
ब्रह्मा जावोनी कृष्णासी ॥ वृत्तांत सांगे विस्तारेंसीं ॥
आह्मीं शांतविलें शिवासी ॥ आपुल्या बोलें ॥४६॥
आतां दोन भुजा ठेविजे ॥ जीवेंसिं बाण रक्षिजे ॥
मग सर्वभुजा तोडिजे ॥ शस्त्रघायें ॥४७॥
यापरी ब्रह्मा सांगोनी ॥ तोही गेला निजस्थानीं ॥
तंव इकडे कृष्णासि रणीं ॥ पाचारिलें बाणें ॥४८॥
बाण रथारूढ जाहला ॥ सैन्यभारा पुढें चालिला ॥
धनुष्यांसी गुण चढविला ॥ पांचशतां ॥४९॥
जया पांचशत धनुष्यें ॥ सज्ज केलीं तेणें एकें ॥
आला कृष्णासि सन्मुखें ॥ आवेशोनी ॥१५०॥
सिंहमुखी रहंवर ॥ वरी बैसला बाणासुर ॥
तंव तयाचा पडिला मयूर ॥ दुश्चिन्हेंसीं ॥५१॥
परि आवेशा चढला वीर ॥ केला धनिष्यां टणत्कार ॥
सोडिता जाहला निर्वाण शर ॥ श्रीकृष्णावरी ॥५२॥
वोढी वोढोनियां पूर्ण ॥ पांचशतें सोडिले बाण ॥
करीतसे घोर संधान ॥ तयेवेळीं ॥५३॥
मग उठिले श्रीपती ॥ बाण उडविले गगनपंथी ॥
ध्वज तोडोनि सारथी ॥ पाडिला त्याचा ॥५४॥
वेगें विंधीत श्रीधर ॥ ते निवारूं न शके असुर ॥
तंव चारी अश्व सत्वर ॥ पाडिलें देवें ॥५५॥
मग बाण झाला विरथ ॥ आला गदा भोवंडित ॥
तंव तो वेगें उठत ॥ संकर्षण ॥५६॥
तयासि वारिलें श्रीकृष्णें ॥ एकासि दोघे जुंझणें ॥
हें यदुवंशा येईल उणें ॥ बंधुराया ॥५७॥
रणश्री पहावया कोडें ॥ देव आले असती वर्हाडें ॥
नाचे आकाशीं नारदु कोडें ॥ कृष्णनोवरा रणधेंडा ॥५८॥
आतां असो हा युध्दविचार ॥ सर्व वर्णावा तरि अपार ॥
ग्रंथा होईल पसर ॥ येथेंचि आतां ॥५९॥
मग वर्षले शस्त्रास्त्रीं ॥ निवारिती परस्परीं ॥
बळिभद्र ह्मणे मुरारी ॥ सोडीं चक्र ॥१६०॥
बंदीं कष्टतो अनिरुध्द ॥ वेगीं करीं याचा वध ॥
मग चक्रेंसिं गोविंद ॥ सरसावला ॥६१॥
सकळ दैवतांचि स्तुती ॥ करीतसे श्रीपती ॥
ह्मणे तुह्मीं यावें त्वरितीं ॥ चक्राअंगीं ॥६२॥
एकादशी सोमवार ॥ आणि पतिव्रतेचा आचार ॥
त्यांचिया तेजें बाणासुर ॥ वधो चक्रें ॥६३॥
तप दानवाचेम सत्य ॥ औषधी आणि सर्व तीर्थ ॥
त्यांचे सत्वें होवो पतित ॥ शिर बाणाचे ॥६४॥
अग्नी इंद्र यम वरुण ॥ सकळ देव आदिकरून ॥
त्यांच्या सत्वें वधो हा बाण ॥ सहस्त्रबाहो ॥६५॥
यापरि सर्वांसि सत्वातून ॥ आव्हानिलें मग सुदर्शन ॥
केलें बाणासि अनुमान ॥ हाणावया ॥६६॥
तंव पातली भवानी ॥ सवें जया विजया दोनी ॥
श्रीकृष्णासि करी विनवणी ॥ बाणासाठीं ॥६७॥
गिरिजा ह्मणे नारायणा ॥ मज बाण द्यावा दाना ॥
म्यां पुत्रपणें या बाणा ॥ ह्मणविलें असे ॥६८॥
तेव्हां नावेक श्रीधर ॥ करें झांकी आपुले श्रोत्र ॥
मग बोलिला उत्तर ॥ भवानीसी ॥६९॥
सत्य करीन रुद्रवचन ॥ तयाच्या राखीन हो प्राणा ॥
मग हा तुज आंदणा ॥ देईन अंबे ॥१७०॥
हा बळीचा असे नंदन ॥ ह्मणोनि याचा रक्षीन प्राण ॥
परि सहस्त्र भुजा छेदीन ॥ भवानीये ॥७१॥
स्वस्थळा गेली भवानी ॥ बाणासि पाडी चक्रपाणी ॥
मग तो मूर्छना सांवरूनी ॥ सावध जाहला ॥७२॥
मग ह्मणे नारायण ॥ बाणा घेई व्याहीपण ॥
आदरें पाहील त्रिनयन ॥ आतां तुज ॥७३॥
तूं आमुचा सोइरा संबंधी ॥ तुज आतां न्हाणूं अशुध्दीं ॥
मर्दन करील खांदीं ॥ सुदर्शन ॥७४॥
ऐसें बोलिला कृष्ण ॥ बाणा सावधरे ह्मणोन ॥
टाकिताझाला सुदर्शन ॥ मंत्रूनियां ॥७५॥
कीं दोन्ही राखाव्या भुजा ॥ येरा कापाव्या सहजा ॥
आव्हानोनि ऐशा मंत्रबीजा ॥ सोडिलें चक्र ॥७६॥
तें सहस्त्रधारा तिखट ॥ सुर्या ऐसें तेज वरिष्ठ ॥
धुंधुकारें चालिलें नीट ॥ बाणावरी ॥७७॥
कांहीं केलिया नावरे ॥ विंधिलें नाना शस्त्रास्त्रें ॥
परि कापित आलें धारें ॥ करदंडांसी ॥७८॥
भोंवती करीतसे फेरी ॥ केली भुजांची कांदोरी ॥
भुजभार मेदिनीवरी ॥ कोसळत सर्वही ॥७९॥
तयासि हालों न ये तेथ ॥ भोंवतें असे चक्र फिरत ॥
शिरा लागेल ह्मणोनि भीत ॥ बाणासुर ॥१८०॥
परशुरामें सहस्त्रार्जुन ॥ कीं गर्भीं सुभद्रानंदन ॥
त्यापरि भुजा खंडोनि बाण ॥ रक्षिला देवें ॥८१॥
जैसे कृषीवल शरत्कालांतीं ॥ वक्रसुरीनें कणसेम कापिती ॥
तैसा यदुनायकें चक्रघातीं ॥ खंडिल्या भुजा ॥८२॥
किंवा पळस फुलला वनीं ॥ तैसा दिसत असे नयनीं ॥
असंभाव्य रुधिर मेदिनीं ॥ वाहत असे ॥८३॥
गगनीं तुटती नक्षत्रभार ॥ त्यापरि चक्रें तुटती कर ॥
मग करीतसे थोर ॥ महाशब्द ॥८४॥
शेष राहिले दोन कर ॥ येर कापिले समग्र ॥
मग बोलाविलें चक्र ॥ नारायणें ॥८५॥
बाण पाहातसें नेत्रीं ॥ भुजा नेती श्वापदें घारी ॥
वाणें देताति खेचरी ॥ करकमळांचीं ॥८६॥
जैसी कृपणाची संपत्ती ॥ त्या देखतां चोर नेती ॥
तैशा भुजा पक्षी खाती ॥ बाणादेखतां ॥८७॥
शेष राखिले दोन हस्त ॥ येर कापिले समस्त ॥
हें हरिवंशींचेम मत ॥ बोलिलेंसें ॥८८॥
श्रीभागवतींचें मत ॥ राखिले असती चारी हस्त ॥
येर कापिले समस्त ॥ यदुनायकें ॥८९॥
मग बोले शार्ङ्गधर ॥ तुज म्यां दीधला वर ॥
स्वर्गीं होवोनि अमर ॥ राहें बाणा ॥१९०॥
बाण ह्मणे कृपानिधी ॥ फार कष्टलों रणखेदीं ॥
दुःख हरे ऐसी बुध्दी ॥ सांगा मज ॥९१॥
तंव बोले चक्रधर ॥ तूं नाचोनि तोषवीं रुद्र ॥
मग हरेलरे समग्र ॥ शीण तुझा ॥९२॥
बाण जाऊनि कैलासभुवनीं ॥ लागला उमावराचे चरणीं ॥
मग नृत्य मांडिलें अंगणीं ॥ शिवापुढें ॥९३॥
नाचतां देखतसे बीभत्स ॥ खदखदां हांसे महेश ॥
रंग आणोनि सुरस ॥ नोखाविला ॥९४॥
मग बोले जाश्वनीळ ॥ तुझें नाम महांकाळ ॥
आतां तूं राहें निश्चळ ॥ शिवलोकीं ॥९५॥
कैलासा गेला महेश्वर ॥ सवें नेला बाणासुर ॥
हे मात ऐकोनि सैन्यभार ॥ वोहोटला ॥९६॥
नगरा आला गोविंद ॥ तंव तेथें आला नारद ॥
दाविता झाला अनिरुध्द ॥ श्रीहरीसी ॥९७॥
तेथें कारागारीं तयासी ॥ बंधन होतें नागपाशीं ॥
तें सुपर्णपक्षवातेंसीं ॥ गेलें देखा ॥९८॥
मग अनिरुध्द सूटला ॥ आधीं बलभद्रासि भेटला ॥
श्रीहरीसि वंदिता झाला ॥ तदनंतरें ॥९९॥
आणि पितया प्रद्युम्नासी ॥ नंतर भेटला गरुडासी ॥
क्षेमालिंगन समस्तांसी ॥ देता झाला ॥२००॥
भेटते झाले पितापुत्र ॥ पुष्पवृष्टी करिती सुरवर ॥
दुंदुभींच्या नादें अंबर ॥ कोंदलेंसे ॥१॥
मग नारदें आणिली उखा ॥ ह्मणे ही तुमची सून देखा ॥
तयेसि कृष्णें कौतुका ॥ बैसविली ॥२॥
आला कुंभक प्रधान ॥ घालितसे लोटांगण ॥
ह्मणे आलोंजी मी शरण ॥ देवा तुह्मां ॥३॥
तयासि देवें उठविलें ॥ नाभी नाभी ऐसें बोलिले ॥
मस्तकीं करकमळ ठेविलें ॥ अभयवरदें ॥४॥
ह्मणे तूं आमुचा परमभक्त ॥ तुझें आह्मीं ऐकिलें वृत्त ॥
तंव तो प्रधान विनवित ॥ गोविंदासी ॥५॥
आतां यादव कुळटिळका ॥ लग्न लावोनि न्यावी उखा ॥
हे तुमची सून देखा ॥ बाणकन्या ॥६॥
देवासि मानवलें उत्तर ॥ वर्हाडी आले सुरवर ॥
मग जाहला विधिमंत्र ॥ चारी दिवस ॥७॥
सुखी जाहले देवगण ॥ कुंभकें दीधलें आंदण ॥
तंव बोले नारायण ॥ कुंभकासी ॥८॥
हें शोणितपुर नगर ॥ हत्ती घोडे आणि समग्र ॥
तुज दीधलें भांडार ॥ राज्य सकळ ॥९॥
मग बोले प्रधान कुंभक ॥ देवा पश्चिमेचा नायक ॥
त्याजवळी गोधनें सकळिक ॥ बाणाचीं असती ॥२१०॥
तीं दोनलक्ष गोधनें ॥ तुह्मीं न्यावीं जी आंदणें ॥
ऐसें विनविलें प्रधानें ॥ वासुदेवासी ॥११॥
मग तो उखा नोवरी ॥ बैसविली मयूरावरी ॥
आणि अनिरुध्द रथावरी ॥ बैसविला हरिखें ॥१२॥
द्वारके धाडिलें वधुवरां ॥ निरोप दीधला सुरवरां ॥
मग कृष्ण गेला वरुणपुरा ॥ तये वेळीं ॥१३॥
वरुणासि ह्माणितलें श्रीकृष्णें ॥ तुज जवळी बाणाचीं गोधनें ॥
तीं आह्मासि तेणें आंदणें ॥ दीधलीं असती ॥१४॥
वरुण बोले नेमवचनें ॥ त्या बाणाचे खुणे विण ॥
सहसा न देववती गोधनें ॥ मजसी देवा ॥१५॥
तंव क्रोध आला खगेंद्रा ॥ धांडोळिलें समुद्रनीरा ॥
चंचुवारीं मारिलें मगरां ॥ मत्स्यादिकांसी ॥१६॥
वरुण आला काकुळती ॥ ह्मणे गरुडा वाराजी श्रीपती ॥
आतां गाई देतों समस्तीं ॥ बाणाचिय तुह्मासी ॥१७॥
मग त्या धेनु सकळ घेऊन ॥ द्वारके आला श्रीकृष्ण ॥
मार्गीं वधुवरेंसि सैन्य ॥ भेटलें सर्व ॥१८॥
मग पाहोनि सुमुहुर्त ॥ नगरीं श्रीकृष्ण प्रवेशत ॥
द्वारके केला उत्साह बहुत ॥ नानाप्रकारीं ॥१९॥
सकळां जाहला आनंद ॥ रतीसि भेटला अनिरुध्द ॥
भाट वर्णिती सुबुध्द ॥ यदुवंशासी ॥२२०॥
सकळिकांहीं देखिली उखा ॥ गोपी पाहती सुनमुखा ॥
निंबलोण करिती देखा ॥ कृष्णपत्न्या कौतुकें ॥२१॥
त्यांहीं वधुवरांसहित ॥ वोवाळिला श्रीअनंत ॥
मग मंदिरीं प्रवेशत ॥ नारायण ॥२२॥
आनंद जाहला नगरीं ॥ गुढिया तोरणें मखरीं ॥
शृंगारिली द्वारकापुरी ॥ नारी नर संतुष्ट ॥२३॥
ऐसें हें उखाहरण ॥ श्रीभागवतींचें कथन ॥
तुज सांगितलें संपूर्ण ॥ प्रभावतीये ॥२४॥
हंसीण ह्मणे वो सुंदरी ॥ उखा असोनि दैत्यकुमरी ॥
जाहली अनिरुध्दाची अंतुरी ॥ हें आश्चर्य नव्हे ॥२५॥
तयेनें भवानी पूजिली ॥ ह्मणोनि द्वारका पावली ॥
कृष्णवंशासि मीनली ॥ पवित्रपणें ॥२६॥
आतां असो हा गतकथार्थ ॥ तुज सांगितला मन्मथ ॥
त्याचा पुरुषार्थ अद्भुत ॥ प्रभावतीये ॥२७॥
पुढें वर्णिजेल कथा निर्मळ ॥ दमयंतीनें वरिला नळ ॥
तया कथेचा परिमळ ॥ भाविकभक्त सेविती ॥२८॥
ऐसें असे हें उखाहरण ॥ जे करिती श्रवण पठण ॥
ते पावती वैकुंठभुवन ॥ श्रीहरीचें सहजची ॥२९॥
कुमरासि मिळेल नारी ॥ पतिव्रता होईल कुमरी ॥
भावें ऐकतां कर्णसूत्रीं ॥ उखाहरण ॥२३०॥
ऋषि ह्मणे गा भारता ॥ श्रवण करी जो हरिकथा ॥
तया भक्ताची संकटव्यथा ॥ निरसेल सर्व ॥३१॥
आतां असो हे संजोगणी ॥ प्रभावतीसि सांगे हंसिणी ॥
तें ऐका चित्त देवोनी ॥ ह्मणे कृष्णयाज्ञवल्की ॥३२॥
इति श्रीकथाकल्पतरू ॥ प्रथम स्तबक मनोहरू ॥
उखाहरणप्रकारू ॥ सप्तमोध्यायीं कथियेला ॥२३३॥
श्रीगोपालकृष्णार्पणमस्तु ॥
शुभं भवतु ॥