श्रीउद्धव उवाच ।
गुणेषु वर्तमानोऽपि देहजेष्वनपावृतः ।
गुणैर्न बध्यते देही बध्यते वा कथं विभो ॥३५॥
उद्धव म्हणे कृष्णनाथा । आत्मा देहामाजीं असतां ।
बंधन पावे जी तत्त्वतां । कीं सर्वथा पावेना ॥११॥
गुण असतां मुक्ति घडे । कीं गुण गेलिया मुक्ति जोडे ।
हेंचि सांगावें मज पुढें । अतिनिवाडें निश्चित ॥१२॥
गुण असतां मुक्ति घडे । हें सर्वथा बोलणें कुडें ।
ज्वर असतां आरोग्य न घडे । वृक्ष न वाढे भिरुंडेंसीं ॥१३॥
बाहीं बांधोनि पाषाण । समुद्रामाजीं तरे कोण ।
तैसें देहीं असतां त्रिगुण । मुक्तपण कैसेनि ॥१४॥
गुण जे रजतमादिक । त्यांचें कार्य देह देख ।
गुणासारिखीं आवश्यक । कर्मे अनेक आचरे ॥१५॥
कर्माचें फळ सुखदुःख । भोगणें पडे गा अचुक ।
गुणांसी मुक्ति न घडे देख । हें ज्ञाते लोक म्हणताति ॥१६॥
गुण गेलिया मुक्ती । हेंही न घडे गा श्रीपती ।
येहीविषयीं विनंती । कृपामूर्ती अवधारीं ॥१७॥
गुणांचें कार्य देहेंद्रियें । ते गुण जाऊनि देह राहे ।
भूमीविण वृक्ष होये । हें अबद्ध पाहें बोलणें ॥१८॥
कारण जाऊनि कार्य राहे । हें बोलणें घडे काये ।
गुण जातां देहोचि जाये । मुक्त वर्तताहे कैसेनि ॥१९॥
एवं गुण असतां नसतां । मुक्ति न घडे गा सर्वथा ।
येचिविषयीं कृष्णनाथा । तुज मी तत्त्वतां पुसतु ॥७२०॥
आणिक एक जगन्नाथा । तुज मी विनंती करीन आतां ।
गुण आत्म्यासी एकत्रता । न घडे सर्वथा निश्चित ॥२१॥
भरलें मृगजळाचें तळें । चंद्रमा बिंबेना तेणें जळें ।
तेवीं आत्मा गुणांसी नाकळे । स्वभावें नातळे गुणांतें ॥२२॥
गुण ते अज्ञानाची राती । आत्मा स्वप्रकाश गभस्ती ।
त्यासमोर ते कैंचे येती । मग बाधिती आत्म्यातें ॥२३॥
अंधार सूर्यातें गिळी । काउळा कैलास आतळी ।
बागुल हनुमंतातें सळी । मशक गिळी गजातें ॥२४॥
माशी-पांखें गगन उडे । सगळा मेरु थिल्लरीं बुडे ।
मृगजळीं जैं तारूं पडे । तैं आत्मा सांपडे गुणांत ॥२५॥
जेवीं आकाश नातुडे जाळीं । तेवीं आत्मा नाकळे गुणमेळीं ।
मा सुखदुःखांची नवाळी । गुणकल्लोळीं कां भोगी ॥२६॥
यापरी न घडे गा बद्धता । मा मुक्ताची कायसी कथा ।
कैसेनि बद्धमुक्तव्यवस्था । घडे कृष्णनाथा तें सांग ॥२७॥
येथ बद्धासी काय कारण । आणि मुक्ताची कोण खूण ।
एवं बद्धमुक्तलक्षण । मज संपूर्ण सांगावें ॥२८॥