अथैषां कर्मकर्तॄणां भोक्तॄणां सुखदुःखयोः ।
नानात्वमथ नित्यत्वं लोककालागमात्मनाम् ॥१४॥
नाना फळें अभिलाषिते । कर्माचे जे कर्मकर्ते ।
सुखदुःखांचे जे भोक्ते । अनेकत्वें येथें अनंत ॥३८०॥
म्हणती जे मानिती एकात्मता । तरी एकाचेनि सुखें सुख समस्तां ।
कां एकाचेनि पापें पापता । न घडे सर्वथा सकळांसी ॥८१॥
ऐसें कर्मवादियांचें मत । जीव नित्य आणि अनंत ।
मुख्य ईश्वरचि नाहीं म्हणत । कर्तें येथ निजकर्म ॥८२॥
मीपणें जें स्फुरे स्फुरण । ते प्रतिशरीरीं जीव भिन्न ।
त्यांच्या स्वरूपाचें प्रमाण । कर्ता भोक्ता जाण म्हणताति ॥८३॥
ऐकें विवंचना सावचित्त । लोक काळ श्रुति जीवित ।
अनेकत्वें अनित्य । हें वेदांतमत पैं माझें ॥८४॥
उद्धवा कर्मवाद्यांचे ऐसें मत । सत्य मानील तुझें चित्त ।
तरी बुडवील निजस्वार्थ । अंगीं अनर्थ वाजेल ॥८५॥
तोचि अनर्थ म्हणसी कैसा । तरी कर्मवाद्यांचा भावो ऐसा ।
हा पूर्वपक्षाचा ठसा । अभिप्रावो ऐसा परियेसीं ॥८६॥
परमात्मा निर्विकाररूप । एक न मानिती सर्वस्वरूप ।
संन्यासु ऐकतां म्हणती पाप । मतजल्प मतवाद्यां ॥८७॥
त्यागसंन्यास जे करिती । त्यांतें अनधिकारी म्हणती ।
कर्म मुख्यत्वें मानिती । वैराग्य निंदिती निजमतें ॥८८॥
कर्म करोनि भोगिजे सुख । तें कर्म त्यजिती निःशेख ।
निष्कर्मासी कैंचें सुख । परम दुःख तो त्यागु ॥८९॥
वैराग्य न घडावया कारण । चौं प्रकारीं बोलती जाण ।
तेंही सांगेन मी लक्षण । सावधान परियेसीं ॥३९०॥
म्हणती अनित्य असते कांहीं । तरी वैराग्य घडतें ते ठायीं ।
येथ अनित्यचि नाहीं । वैराग्यें कायीं त्यजावें ॥९१॥
वैराग्य होये चौं प्रकारीं । मीमांसक नित्य मानिती चारी ।
निजमताचा गर्व भारी । चार्‍ही खरीं नित्यत्वें ॥९२॥
कर्मप्रकाशक वेद मूळ । तो आगम नित्य मानी अढळ ।
जीव नित्यचि म्हणे सकळ । भोगकाळ तोही नित्य ॥९३॥
स्वर्गादि लोक भोगस्थान । वेदु बोलिला आपण ।
मिथ्या नव्हे वेदवचन । चार्‍ही प्रमाण नित्यत्वें ॥९४॥
उद्धवा यापरी पाहीं । म्हणती अनित्य येथ नाही ।
वैराग्यें करावें कायी । मिथ्या पाहीं वैरागी ॥९५॥
हो कां भोग्य जरी नश्वर होतें । अथवा मायिक कांहीं असतें ।
तरी वैराग्य संभवतें । तें तंव येथें असेना ॥९६॥