अध्याय ८९ वा - श्लोक २१ ते २५

सूत उवाच - इत्येतन्मुनितनयास्यपद्मगन्धपीयूषं भवभयभित्परस्य पुंसः ।
सुश्लोकं श्रवणपुटैः पिबत्यभीक्ष्णं पान्थोऽध्वभ्रमणपरिश्रमं जहाति ॥२१॥

शौनकप्रमुखां म्हणे सूत । हें शुकमुखपंकजविनिःसृत । गंधर्वपीयूषवत प्रशस्त । सुख संतत संप्रापक ॥३२०॥
जैसा हिमतमानाशक प्रभाकर । कीं निदाघसन्ताप हरी हिमकर । दैन्यनिवारक रमा सधर । भवभयनाशकर तेंवि जें ॥२१॥
परपुरुष कमलाकान्त । सुष्ठु कीर्तिमंत तच्चरित । श्रवणपुटें जो प्राशी संतत । होय पांथ श्रमरहित ॥२२॥
संचित प्रारब्ध क्रियामाण । त्रिविधकर्मात्मक पंथ गहन । अहरह चालूनि करी क्रमण । रहित गगन देहपुरी ॥२३॥
तेथ तापत्रयें अतिव्याकुळ । षड्विकारतस्करकृतबिह्वळ । विश्रान्तिरहित भ्रमणशीळ । क्लेशी केवळ संसारी ॥२४॥
तो ते अध्वजपरिश्रम । विसर्जीं संपूर्णही विषम । लाभे अक्षय विश्राम । पुरुषोत्तमगुणश्रवणें ॥३२५॥
ऐसें ज्याचें शुभ चरित्र । तोचि हा भगवान देवकीपुत्र । दर्शवावया व्यासकुमर । आख्यानान्तर नृपा कथी ॥२६॥
तेचि कथा परम अपूर्व । हृदयस्थ श्रीकृष्णदयार्णव । भाषावचनीं वदवी सर्व । ऐकिजे सदैव श्रोतृगणीं ॥२७॥
जरी कोणी म्हणती तर्कवंत । वेदस्तुतीहूनि येथपर्यंत । कृष्णकथा जाली त्रुटित । तरी हा अर्थ येथ नसे ॥२८॥
श्रुतींहीं ज्यातें वास्तव स्तविलें । तेणेंचि शंकरा संरक्षिलें । तेणेंचि द्विजलत्ते साहिलें । तेणेंचि केलें अवतरणें ॥२९॥
कृष्णरूपें यदुकुळीं सुगम । साक्षात् तोचि पुरुषोत्तम । तच्चरितचि अवघे परम । जाणिजे उद्दाम भक्तजनीं ॥३३०॥
तरी वशिष्ठान्वयगगनतरणि । श्रीशुकयोगीन्द्र महामुनि । म्हणे भो कुरुकुलचूडामणि । भगवत्करणी अवधारीं ॥३१॥

श्रीशुक उवाच - एकदा द्वारवत्यां तु विप्रपत्न्याः कुमारकः । जातमात्रो भुवं स्पृष्ट्वा ममार किल भारत ॥२२॥

कोणे एके समयीं जाण । द्वारकेमाजि असतां कृष्ण । ब्राह्मणस्त्रियेचा नंदन । पावला मरण जातमात्र ॥३२॥
जननीजठरा बाह्य मात्र । येऊनि स्पर्शला गोत्रागात्र । तत्काळ जाला निधनपात्र । आयुश्यसूत्रविखंडनें ॥३३॥
तंव निश्चयें ऐसें होतां । नवमासश्रमविफळता । देखोनि आक्रोशें जाया रुदतां । सचिन्त तत्वता ब्राह्मण ॥३४॥

विप्रो गृहीत्वा मृतकं नृपद्वार्युपधाय सः । इदं प्रबोच विलपन्नातुरो दीनमानसः ॥२३॥

मानसीं अत्यंत जाला खिन्न । गेला पुत्रोशादुम वाळुन । हातीं येऊन जाय निधान । जाला त्याहून बहु आतुर ॥३३५॥
ऐसा ब्राह्मण दुःखाभिभूत । जें नृपसभागृह सुशोभित । जेथ उग्रसेनादि कृष्णप्रभृत । बैसती समस्त यदुनिचय ॥३६॥
तये नृपद्वारीं जाऊनि त्वरित । ठेवूनियां तनयप्रेत । दीर्घस्वरें विलाप करीत । बोलता विक्षिप्त हें जाला ॥३७॥

ब्रह्मद्विषः शठधियो लुब्धस्य विषयात्मनः । क्षत्रबन्धोः कर्मदोषात्पञ्चत्वं मे गतोऽर्भकः ॥२४॥

जातमात्र हा ममार्भक । मृत्यु पावला तात्काळिक । हें मज भोंवलें नृपपातक । कीं निष्कळंक मी असें ॥३८॥
मी सदाचारी सदा निरत । सहसा नाचरें अविहित । हा जाला येवढा महद्घात । येथ निमित्त हेंचि खरें ॥३९॥
ब्रह्मद्वेष्टा शठबुद्धि । लुब्ध विषयात्मा तमोनिधि । क्षत्रब्म्धु नृप प्रमादी । वर्तें अविधि केवळ ॥३४०॥
अखिल कल्याणाचें मूळ । वेदविद्ब्राह्मण केवळ । तत्सेवनें अभीष्ट फळ । लाहिजे निर्मळ नृपतीनें ॥४१॥
तें अभीष्ट फळ हेंवि प्रकट । प्रजांहीं असावें सुखाविष्ट । संततिसंपत्तियोगें विशिष्ट । राजिक दैविक श्रमरहित ॥४२॥
तें सोडूनि ब्राह्मणभजन । राज्योन्मादें साभिमान । स्वेच्छा विषयसेवनीं मग्न । द्वेषी पूर्ण दुर्बुद्धि ॥४३॥
बोलणें आन करणें आन । तिर्दय केवळ विवेकहीन । ऐसा नृपति छद्मनिपुण । प्रतारणपर नष्ट ॥४४॥
तत्कर्मदोषास्तव निष्टंक । मृत्यु पावला ममार्भक । जैसा ग्रीष्मवातें दीपक । सस्नेहसूत्रक मालवे ॥३४५॥
कुटुम्बी प्रवर्त्तल्या दुराचारा । क्लेश होती कुटुंबा समग्रा । तेंवि राजा कुबुद्धि जालिया पुरा । प्रजानिकरा अस्वास्थ्य ॥४६॥

हिंसाविहारं नृपतिं दुःशीलमजितेन्द्रियम् । प्रजा भजन्त्यः सीदन्ति दरिद्रा नित्यदुःखिताः ॥२५॥

नृपें प्रजारक्षणोद्देशें । स्वयें विहरिजे चमूविशेषें । प्रजापीडक हिंस्र रोषें । दस्यु आवेशें वधावे ॥४७॥
तेणें पृतना शिक्षित राहे । हिंसक श्वापदां नाश होये । सामंतनिकर घर्षण लाहे । प्रजा अभयें वर्तती ॥४८॥
हें सांडूनि आर्यचर्या । वृथा पशुपक्ष्यादिनिचया । मारी नागवी जनसमुदाया । न देखूनियां अन्याय ॥४९॥
ग्राम्यविषयशर्माभिलाषें । इन्द्रियें अनावर असंतोषें । वार्ष्मिक पौषी धर्मनाशें । परोत्कर्षें दुःखात्मा ॥३५०॥
ऐसा हिंसाविहारी दुःशील । अजितेन्द्रिय नृप बाष्कळ । त्यातें भजती ज्या प्रजा निखळ । त्या दुःखदारिद्र्यें पीडती ॥५१॥
एवं आक्रोशें अनुवर्षी । मोघ होतां संतानकृपी । इये गाथेतें विप्रर्षी । गाता अशेषी जाहला ॥५२॥
जैसा प्रथम बाळ जातमात्र । पंचत्व पावला गतायुगात्र । तैसेंच प्रत्यब्दीं त्यक्तशरीर । जाले कुमर विप्राचे ॥५३॥