अध्याय ७४ वा - श्लोक ६ ते ९

श्रीशुक उवाच - इत्युक्त्वा यज्ञिये काले वव्रे युक्तान्स ऋत्विजः ।
कृष्णानुमोदितः पार्थो ब्राह्मणान्ब्रह्मवादिनः ॥६॥

इत्युक्त्वा हें सहेतु पद । ऐका येथींचा अर्थ विशद । धर्मराज वदला विविध । कार्य सावध लक्षूनि ॥५७॥
दीक्षाग्रहणकाळीं पार्थ । भूतभविष्यद्वर्तमानार्थ । संपादनीं श्रीकृष्णनाथ । स्तवी यथार्थ प्रारंभीं ॥५८॥
दीक्षाग्रहणानंतर कांहीं । प्रार्थावया अवसर नाहीं । व्रतस्थ होऊनि यज्ञकार्यीं । एकवृत्ति नियमस्थ ॥५९॥
म्हणोन आधीं ऐशियापरी । श्रीकृष्णातें निजवैखरी । बोलोनि यज्ञारंभ करी । ऋत्विज वरी ते ऐका ॥६०॥
विद्ध्युक्तयज्ञारंभकाळ । वसंतप्रमुख अतिनिर्मळ । बहुलाप्रमुख भगण अमळ । द्विदैवान्त देवर्क्षें ॥६१॥
नवांश होरा द्रेष्काण लग्न । सप्तांश द्वादशांश त्र्यंशांश पूर्ण । निर्वेध तारा चंद्र ग्रहण । अभीष्ट दैवज्ञनिर्दिष्ट ॥६२॥
एवमादिकाळशुद्धि । यथार्थ शोधोनि ज्योतिर्विदीं । तिये काळीं यथाविधि । ऋत्विज सुबुद्धि वरियेले ॥६३॥
श्रीकृष्णाच्या अनुमोदनें । ब्रह्मनिष्ठ सद्द्विजरत्नें । त्यांमाजि निवडूनिया यजमानें । युक्तविधानप्रवीणांतें ॥६४॥
यजमान युधिष्ठिर भूपति । वरिता झाला ऋत्विजांप्रति । सभापर्वीं महाभारतीं । व्यासभारती तें वदली ॥६५॥
येथ संक्षेपें मितवाणी । नृपा वदला बादरायणि । तथापि हरिवरदव्याख्यानीं । अनुक्रमणी दाविजते ॥६६॥
जाणोनि यज्ञारंभप्रसंग । प्रार्थूनि आणिला मुनिवरवर्ग । त्यांचीं नांवें ऐक साङ्ग । केवळ याग द्विजवेषीं ॥६७॥

द्वैपायनो भरद्वाजः सुमंतुर्गोतमोऽसितः । वसिष्ठश्च्यवनः कण्वो मैत्रेयः कवषस्त्रितः ॥७॥
विश्वामित्रो वामदेवः सुमतिर्जैमिनिः ऋतुः । पैलः पराशरो गर्गो वैशंपायन एव च ॥८॥
अथर्वा कश्यपो धौम्यो रामो भार्गव आसुरिः । वीतिहोत्रो मधुच्छंदा वीरसेनोऽकृतव्रणः ॥९॥

गौतम भरद्वाज सुमंतु । वसिष्ठ द्वैपायन कण्व असित । च्यवन मैत्रेय कवषस्त्रित । विश्वामित्र वामदेव ॥६८॥
सुमति जैमिनि वैशंपायन । अथर्वा कश्यप वीरसेन । गर्ग पराशर अकृतव्रण । वीतिहोत्र ऋतु पैल ॥६९॥
मधुच्छंदा आसुरी धौम्य । भगवन्मूर्ति भार्गवराम । मंगलफलांचे कल्पद्रुम । मुनिसत्तम इत्यादि ॥७०॥
वेदद्रुमाचे विटप चार्‍ही । पृथक् शाखा विटपावरी । तदध्यायिच्छात्रनिकरीं । सहपरिवारीं मुनि आले ॥७१॥
सहस्र अठ्ठ्यांशीं परिमिति । त्यांमाजि सप्तर्षि आणि अगस्ति । या आठांच्या प्रवरपंक्ति । गोत्रसंतति गणवेना ॥७२॥
तेथ धौम्यमहर्षिमतें । ऋत्विज कथिले यजमानातें । धर्में वरणी दिधली त्यांतें । तेंही निरुतें अवधारीं ॥७३॥
पैलनामा वसूचा पुत्र । होतां केला तो पवित्र । ग्रावस्तोता धौम्यद्विजवर । स्वयें झाला होतृगणीं ॥७४॥
मैत्रावरुणस्थानीं द्विज । धर्में वरिला भरद्वाज । सुमतिनामा तेजःपुंज । अच्छावाग् होतृगणीं ॥७५॥
पैल धौम्य भरद्वाज सुमति । होतृगणीं या चार्‍ही मूर्ति । गमे निगमें धरिल्या व्यक्ति । धर्मयज्ञार्थ संतोषें ॥७६॥
स्वयें द्वैपायन झाला ब्रह्मा । ब्राह्मणाच्छंसी सुमंतनामा । आग्नीध्रत्व दिधलें गौतमा । असित पोता बह्मगणीं ॥७७॥
द्वैपायन सुमंत गौतम । असितादि चौघे द्विजोत्तम । ब्रह्मगणीं या वरी धर्म । केवळ निगम द्विजरूपी ॥७८॥
काण्व अध्वर्यु केला । प्रतीपस्थाता वसिष्ठ भला । नेष्टा मैत्रेयबोलिला । च्यवन जाला उन्नेता ॥७९॥
काण्व वसिष्ठ च्यवन । चार्‍ही मिळूनि अध्वर्युगण । ब्रह्मनिष्ठ हे चौघेजण । श्रवण नयन वेदशिरा ॥८०॥
धनंजयगणींचा जो सुसामा । उद्गाता तो द्विजोत्तमा । जैमिनि प्रस्तोता सत्तम । वैशंपायन प्रतिहर्ता ॥८१॥
सुब्रह्मण्यस्थानीं थोर । धर्में वरिला पराशर । उद्गातृगण हा अतिसुन्दर । राजसूयीं धर्माते ॥८२॥
सुसाम जैमिनि वैशंपायन । पराशरादि चौघेजण । गमे कीं वेदोनारायण । मूर्तिचतुष्टय अवतरला ॥८३॥
ऐसे ऋत्व्ज होत्रग सोळा । सदस्य सतरावा बोलिला । सदस्यस्थानीं कश्यप वरिला । प्रेक्षक सकळा यज्ञापें ॥८४॥
अशेष मुनिवर सदस्यगणीं । धर्में स्थापिले सभास्थानीं । मधुपर्कादि समर्पूनी । यथाविधानीं पूजियले ॥८५॥
ऋत्विग्वरणाचें व्याख्यान । कथिलें यथोक्त विस्तारून । यावरी नृपवर सुहृदस्वजन । आले कोण तें ऐका ॥८६॥