अध्याय १२ वा - श्लोक ७ ते १०

केचिद्वेणून्वादयन्तो ध्मांतः शृंगाणि केचन । केचिद्भृंगैः प्रगायन्तः कूजन्तः कोकिलैः परे ॥७॥

कित्येक मधुर वाहती वेणू । ऐकोनि वैखरी धरी मौन । प्रणव ग्रासूनि मातृकागण । होय निर्गुण अनाहत ॥१६॥
कृष्णसुखाच्या स्वानंदें । अनाहतप्रणव नांदे । अद्यापि योगी तेणें नादें । ब्रह्मानंदें डुल्लती ॥१७॥
एक वाजविती विषाणें । संगीतसप्तस्वरांचिये खुणे । गंधर्व लाजोनि ठेले तेणें । सामगायनें पारुषलीं ॥१८॥
तेथ स्थावरजंगम याति । तया नादसुखाची भोक्ती । वेगें उन्मन होऊनि ठाती । देहस्मृति विसरोनी ॥१९॥
कित्येक कृष्णसारूप्यें भ्रमर । देखोनि रुंजती भ्रमराकार । तेथ होऊनि शिक्षापर । येर विकार विसरती ॥१२०॥
सेवितां श्रीकृष्णचरणकमळें । वृत्तीसहित मन पांगुळे । तेणें देहस्मृति मावळे । ऐसिये कळे अनुकरिती ॥२१॥
कमलगर्भासि न होतां ठावें । तेथिंचें सौरभ्य भ्रमरीं न्यावें । वेधें तन्मय होऊनि गावें । येणें लाघवें अनुकरिती ॥२२॥
भृंगा ऐशी रुंजी करिती । कृष्णप्रेमें तन्मय होती । वेधें विसरोनि देहस्मृति । डुल्लताती स्वानंदें ॥२३॥
पंचमस्वरीं कृष्णपिका । कूजतां वेध लागला एकां । ते पडकले तेथिंच्या सुखा । बाह्य कौतुका विसरोनि ॥२४॥
कोकिळ कूजती माधवागमनें । माधवावीण धरिती मौनें । तैसें माधवगुणकीर्तनें । गाती गानें संवगडे ॥१२५॥
वायस विषयिकाचिये खोंपे । कृष्णपिकांचें जोडपें । अज्ञाननिवृत्तीपर्यंत जपे । परी न लिंपे तत्कर्में ॥२६॥
माधवागमनीं तेथूनि निवडे । पंचमस्वरें कूजे कोडें । माधवेंवीण जठरचाडे । चांचुवडे उमलीना ॥२७॥
वायस विषयविष्ठा देखती । तियेच्या लाभें गलबला करिती । मांदी मिलवूनि भोंवतीं । मग विखुरती कश्मला ॥२८॥
कैंचा नियम त्यां तामसां । उकरिती खटींच्या रक्तमांसा । कृमिकीटकां कणा कणिसां । दाही दिशा झोंबती ॥२९॥
अपार वायसांच्या थाटी । सदोषउपसर्गें पीडिती सृष्टीं । वसंतेंवीण कोकिळा दृष्टी । न पडे दृष्टी हुडकितां ॥१३०॥
काय खाती कोठें असती । हें न कळेचि कोणाप्रति । पंचमस्वरें माधवकीर्ति । गातां जगती तोषविती ॥३१॥
ऐकोनि भेकाचें बहुभाषण । प्रावृट्काळीं धरिती मौन । माधवागमनीं मधुरनान । करूनि सज्जन तोषविती ॥३२॥
ऐशी अनेक गुणसंपत्ति । देखोनि कृष्णाचे सांगातीं । कृष्णपिका ऐसे वृत्ती । आनंदती सप्रेमें ॥३३॥
पक्ष्यादिकांपासूनि गुण । घेऊनि सांडिती जे अवगुण । ते कृष्णाचे पार्षदगण । प्रेमें श्रीकृष्ण गोंविती ॥३४॥

विच्छायाभिः प्रधावन्तो गच्छन्तः साधुहंसकैः । बकैरुपविशंतश्च नृत्यन्तश्च कलापिभिः ॥८॥

विहंगम मार्गाचे अभिव्यक्ति । छाया देखोनि धांव घेती । तेणें कृष्णासि उपजे प्रीति । निजविश्रांति ओपी त्यां ॥१३५॥
एक वत्सप साधुवृत्ति । हंसचाली चालताती । अजपामार्गें सहजस्थिति । सोहंहंसा लक्षूनी ॥३६॥
एक बकाचिये पैं रीती । सांडूनि लौकिकी प्रवृत्ति । मनमीनातें लक्षीं धरिती । करूनि वसति निजजीवनीं ॥३७॥
दंभें वाढवी शब्दज्ञान । दंभें प्रियकरें मानी जन । प्रतिष्ठापिंजरीं गोवून । विषयदानें रक्षिती ॥३८॥
ऐशी पडोनि ठेलिया गुंती । खुंटे चिद्गगनींची गति । पराधीन दुःखावर्ती । कीर पडती मुखदोषें ॥३९॥
ऐसें जाणोनि मौनस्थिति । ध्यान धरूनि बक राहती । आंवरूनि इंद्रियवृत्ति । सुख भोगिती स्वानंदें ॥१४०॥
तृष्णा स्वार्थ पक्ष दोन्ही । निश्चळ बैसले आवरूनी । दैवाधीन तनु वर्तनीं । मुद्रा नयनीं निस्पृहता ॥४१॥
अगत्य शरीरनिर्वाहमात्र । व्यावया चंचळ करी गात्र । उरल्या काळें सुख स्वतंत्र । स्थिति विचित्र बकाची ॥४२॥
म्हणोनि बकासारिखे एक । बैसोनि होती अंतर्मुख । कृष्णप्राप्तीचें चित्सुख । गडी अमनस्क सेविती ॥४३॥
एक मेघश्यामगुणीं । मयूर झाले घनगर्जनीं । नाचती अष्टांगें पसरूनी । ढळती नयनीं बोधाश्रु ॥४४॥
सात्त्विकाष्टकीं पसरूनि पक्ष । अंतर्मुख श्रीकृष्णलक्ष्य । आनंदाश्रु भरूनि अक्ष एक मुमुक्षु नाचती ॥१४५॥

विकर्षंतः कीशवालानारोहंतश्च तैर्द्रुमान् । विकुर्वंतश्च तैः साकं प्लवंतश्च पलाशिषु ॥९॥

फलाशासकामकर्मठ । द्रुमीं देखोनि मर्कट । त्याच्या चेष्टा दाविती स्पष्ट । स्वयें संतुष्ट हरिप्रेमें ॥४६॥
धरूनि वानरांची पुसांटीं । बळें ओढिती त्या तळवटीं । तयाचि सरिसे दाटोदाटीं । द्रुमीं जगजेठी वळघती ॥४७॥
दांत काढूनि वानरांपरी । पिलंगूनि गर्जती भुभुःकारीं । उड्या घेती द्रुमावरी । वानरांपरी देव्हडिया ॥४८॥
डोळे करूनि भिगूळवाणें । नाकें पसरिती ओष्ठस्फुरणें । दांत विचकूनि वदनें । दश दिशा लक्षिती * ( कपि अनुकरणे दाविती ॥४९॥ ) ॥४९॥
फळें डांसळोनि पाहती डोळां । टाकूनि झोंबतो आणिकां फळां । ऐसे विकार गोळांगुळां । वत्सप खेळा दाविती ॥१५०॥
( पैठण पोथींतील श्लोक -  दोहि हाती दोहि कुसी । खाजविती लाघवेसी । ऊर्ध्व पाहती आकासी । दचकोनी दशदिशा लक्षिती ॥१५०॥ )

साकं भेकैर्विलंघंतः सरित्प्रस्रवसंप्लुताः । हसंतश्च प्रतिच्छायाः शप्म्तश्च प्रतिस्वनान् ॥१०॥

सकाम बेडुकाचे परी । याज्ञिक निमज्जती संसारीं । गुंतलें असतां षड्विकारीं । मानिती घरीं अमरत्व ॥५१॥
सकाम इष्टीचिय अंतीं । होमशाळेंत बेडुकाकृति । उडोनि मानिती ऊर्ध्वगति । उपहासती त्यां एक ॥५२॥
संसारसरिताप्रस्रवोदकीं । तरोनि फिरोनि मारिती डुबकी । देवत्व पावोनि बुडती नरकीं । कर्दममुखीं भक्षिती ॥५३॥
त्याचे करूनि उपहास । वत्सप दाविती विन्यास । एक आपुल्या प्रतिबिंबास । सविकरा हाम्सती ॥५४॥
प्रतिबिंबोनि अविद्याजळीं । विपरीत बोधें भासले तळीं । आपल्या आपण भेदबहळी । करिती रळी क्षोभोनि ॥१५५॥
गायक गायका उपहासिती । पंडित पंडितां शब्द ठेविती । मांत्रिक मांत्रिकांतें छळिती । परी नातळती प्रतिबिंब ॥५६॥
मल्ल मल्लां पडखळिती । शूर शूरां पडिताळिती । अविद्या बिंबत भेदभ्रांतीं । अभेद नेणती आपणा ॥५७॥
एक सिद्धांती हाक मारूनि । पोरोवपक्षाच्या प्रतिस्वनीं । क्षोभोनि शापिती धिक्कारूनी । तूं मी म्हणोनि गर्जती ॥५८॥
अथातो ब्रह्मजिज्ञासा । ऐशिया गर्जे दिर्घ घोषा । तेथ प्रतिध्वनि धर्मजिज्ञासा । ऐकोनि आवेशा चडताती ॥५९॥
तूं तूं म्हणोनि धिक्कारिती । बाष्कळ म्हणोनि प्रक्षोभती । निष्फळ म्हणोनि गर्जती । ऐसे शापिती प्रतिस्वना ॥१६०॥