छत्र

{ chatrḥ }

हिन्दी (hindi) WN

 noun  राजचिन्ह के रूप में राजाओं आदि पर लगाया जानेवाला बड़ा छाता   Ex. प्राचीन काल में छत्रपति राजा छत्र धारण करते थे ।

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben ছত্র

kan ಛತ್ರ

kok छत्र

mar छत्र

pan ਛੱਤਰ

tam குடை

tel ఛత్రము

urd چھتر

 noun  देवों की मूर्तियों के ऊपर लगाई जानेवाली धातु की छतरी   Ex. इस मंदिर में प्रत्येक मूर्ति के ऊपर सोने का छत्र लगा हुआ है ।

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kan ಕೊಡೆ

mni ꯁꯇꯔ꯭

ori ଛତ୍ରୀ

pan ਛਤ੍ਰ

san छत्रम्

urd چھاتا , چھتر

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  राजचिह्नाच्या रुपान राजाच्या सिंहासना वयर वा रथाचेर बी आसता अशी सत्री   Ex. पुर्विल्ल्या काळार छत्रपती राजा छत्र धारण करताले

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben ছত্র

hin छत्र

kan ಛತ್ರ

mar छत्र

pan ਛੱਤਰ

tam குடை

tel ఛత్రము

urd چھتر

   See : सत्री

A dictionary, Marathi and English

   A large and lofty parasol, usually of red silk. It is an ensign of dignity. 2 A little silver or brass umbrella-form canopy over an idot. 3 fig. Defence, protection, guard. Ex. राजा प्रजाचें छत्र; मातापिता हीं मुलाचें छत्र. 4 S An umbrella or a parasol gen., a chattah or chhatrí. छत्र धरणें To hold the छत्र over a king or grandee in procession; and, derisively, over a person seated upon an ass in disgrace. Ex. कैकैचें वपन करोनी सत्वर ॥ तिजवरी धरावें छत्र ॥. मेघांनीं छत्र धरिलें It is clouding over.

Aryabhushan School Dictionary

 n   A large and lofty parasol. Fig. Defence. Protection.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  आधार , आश्रय , संरक्षण .

मराठी (Marathi) WN

 noun  राजचिन्ह म्हणून वापरली जाणारी मोठी आणि उंच छत्री   Ex. प्राचीन काळी राजांच्या डोक्यावर छत्र धरले जाई

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben ছত্র

hin छत्र

kan ಛತ್ರ

kok छत्र

pan ਛੱਤਰ

tam குடை

tel ఛత్రము

urd چھتر

 noun  देव्हारा, देवाची मूर्ती इत्यादीच्या वर लावलेली धातूची छत्री   Ex. ह्या मंदिरात सोन्याचा छत्र बसवला आहे.

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kan ಕೊಡೆ

mni ꯁꯇꯔ꯭

ori ଛତ୍ରୀ

pan ਛਤ੍ਰ

san छत्रम्

urd چھاتا , چھتر

महाराष्ट्र शब्दकोश

  न. १ राजचिन्हाची छत्री ( विशेषत : पांढर्‍या रंगाची ). २ देवाच्या मूर्ती - प्रभावळीस आंकडा बसवून त्याच्या टोंकावर बसविलेला व देवांच्या डोकीवर येण्यासारखी चांदीची , सोन्याची छत्री . ३ ( ल . ) आश्रय ; संरक्षण . रडे गोपिकाबाई एकटी छत्र दिसेना नयनीं । - ऐपो १३५ . ४ छत्री ( पावसाळयांत वापरण्याची ). ५ ( काशी ) अन्नसत्र . [ सं . ]
०धरणें   स्वारींत असतांना राजावर छत्री धरणें ; गाढवावरून धिंड काढताना केरसुणीचें छत्र धरणें . कैकेयीचें शिरोवपन करून छत्र धरोत कोणीही । - रावि १० . १९७ . मेघांनीं छत्र धरिलें = आकाश मेघाच्छादित झालें . [ सं . ]
०चामर   राजवैभवाचें चिन्ह ; छत्री आणि चौरी ; राजचिन्हदर्शक वस्तु . [ सं . छत्र + चामर ]
०चामर   सिंहासन - न . राजचिन्हें ; राज्यधिकारदर्शक वस्तू .
०पति  पु. १ सार्वभौम राजा ; श्री शिवाजी महाराजांनीं ही पदवी धारण केली होती ती त्यांच्या वंशांत शेवटपर्यंत होती . २ श्री शिवाजी महाराजांनीं पाडलेलें तांब्याचें नाणें . याच्या एका बाजूस दोन आडव्या रेघा असतात व दुसर्‍या बाजूस श्री शिवराज छत्रपति अशीं अक्षरें असतात . याला दुदंडी पैसा असेंहि नांव होतें , सरासरी वीस वर्षांपूर्वी महाराष्ट्रांत हें नाणें प्रचारांत होतें . ३ ( काशी ) अन्नसत्रांत जेवणारा . म्ह० छत्रपति कीं पत्रपती = राजा किंवा भिकारी .
०बंध  पु. छत्राकार कोष्टकांकित चिन्ह करून प्रतिकोष्टकांत अक्षरें लिहितात त्यांत छत्रांत : पाति अक्षरें दंडस्थानी जातात , तीं द्विवार वाचलीं म्हणजे श्लोक होतो तो .
०भंग  पु. वडील माणसाचा मृत्यु ; मृताच्या आप्तेष्टांकडे समाचारास गेलें असतां ( मृत मनुष्य वडील असेल तर ) छत्र नाहींसें झालें असें म्हणतात पूर्वकालीं विधवा स्त्रीच्या समाचारास गेल्यावर छत्र मोडलें असें म्हणण्याचा परिपाठ असावा असें कोशार्थावरून दिसतें . वैधव्ये नृपनाशे च छत्रभंग ; प्रकीर्तित : । - त्रिकांडशेष . - मसाप २ . ३८ .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   छत्र धरणें
   स्‍वारी चालली असतां राजा वगैरेवर छत्री धरणें
   अबदागीर वगैरे सावली करतां धरणें.
   एखाद्याची गाढवावरून धिंड काढीत असतां त्‍यावर केरसुणीची छत्री धरणें. ‘कैकेयीचे शिरोवपन करून। छत्रधरूत कोणीहि।।’ -रावि १०.१९७.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

छत्रः [chatrḥ]   A mushroom.
   त्रम् A parasol, an umbrella; अदेयमासीत् त्रयमेव भूपतेः शशिप्रभं छत्रमुभे च चामरे [R.3.16;] [Ms. 7.96.]
   Concealing the fault of one's teacher. -Comp.
-धरः, -धारः   the bearer of an umbrella.
   धारण carry-

Shabda-Sagara

छत्र  n.  ( -त्रं) A parasol, and umbrella, the Indian chhattah.
  f.  ( -त्रा)
   1. A kind of fennel, (Anethum sowa.)
   2. A pungent seed, coriander. 3. A mushroom.
   4. Anise.
    E. छद् to cover, and णिच् and ष्ट्रन् Unadi affixes ह्रस्वश्च; hence the word and its derivatives are also written with a double त, छत्र &c.

ROOTS:

छद् णिच् ष्ट्रन् ह्रस्वश्च; त छत्र