|
सत्त्वम् [sattvam] [सतो भावः] (Said to be m. also in the first ten senses)
Being, existence, entity.
Nature, essence.
Natural character, inborn disposition; अच्योष्ट सत्त्वान्नृपतिश्च्युताशः [Bk.3.2.]
Life, spirit, breath, vitality, principle of vitality; उद्गतानीव सत्त्वानि बभूवुरमनस्विनाम् [Rām.2.48.2;] चित्रे निवेश्य परिकल्पित- सत्त्वयोगा [Ś.2.1.]
Consciousness, mind, sense; वाक्च सत्वं च गोविन्द बुद्धौ संवेशितानि ते [Mb.12.46.4;] [Bg.16.1;] [Bhāg.7.15.41.]
An embryo.
Substance, thing, wealth.
An elementary substance such as earth, air, fire &c.
(also m.) A living or sentient being, animal, beast; वन्यान् विनेष्यन्निव दुष्टसत्त्वान् [R.2.8;15.15;] किं नोऽपत्यनिर्विशेषाणि सत्वानि विप्रकरोषि Ś7; [Māl.9;] यश्चासूनपि संत्यजेत् करुणया सत्त्वार्थमभ्युद्यतः [Nāg.2.1.]
An evil spirit, a demon, ghost; अद्य नूनं दशरथः सत्त्वमाविश्य भाषते [Rām.2.33.1.]
Goodness, virtue, excellence.
Truth, reality, certainty.
Strength, energy, courage, vigour, power, inherent power, the stuff of which a person is made; निजमेव सत्त्वमुपकारि साम् [Ki.18.] 14; [Mb.12.313.17;] क्रियासिद्धिः सत्त्वे भवति महतां नोपकरणे Subhāṣ.; [R.5.31;] [Mu.3.22.]
Wisdom, good sense.
The quality of goodness or purity regarded as the highest of the three Guṇas q. v.; (it is said to predominate most in gods and heavenly beings).
A natural property or quality, characteristic.
A noun, substantive.
Intellect (बुद्धि); अघ्राणमवितर्कं च सत्त्वं प्रविशते परम् [Mb.12.24.18.]
The subtle body of individual soul (लिङ्गशरीर); गृहाणीव हि मर्त्यानामाहुर्देहानि पण्डिताः । कालेन विनियुज्यन्ते सत्त्वमेकं तु शाश्वतम् ॥ [Mb.11.3.8.] -Comp.
-अनुरूप a.
according to one's inborn disposition or inherent character; सर्वः कृच्छ्रगतोऽपि वाञ्छति जनः सत्त्वानुरूपं फलम् [Bh.2.3.]
according to one's means or wealth; सत्त्वानुरूपाहरणीकृतश्रीः [R.7.32.] (Malli's interpretation does not appear to suit the context).
-आत्मन् m. m. the individual soul (लिङ्गदेह); वशे तिष्ठति सत्त्वात्मा सततं योगयोगिनाम् [Mb.12.253.6.]
उत्साहः natural energy.
energy and courage.
उद्रेकः excess of the quality of goodness.
pre-eminence in strength or courage.
-गुणः the quality of purity or goodness.
-तनुः epithet of Viṣṇu; श्रेयांसि तत्र खलु सत्त्वतनोर्नृणां स्युः [Bhāg.1.2.23.]
-धातुः the animal sphere.
-धामन् epithet of Viṣṇu.
योगः dignity; [Kau.A.1.9.]
association with life; चित्रे निवेश्य परिकल्पितसत्त्वयोगा [Ś.2.1.]
-लक्षणम् signs of pregnancy; तत्कथमिमामभिव्यक्तसत्त्वलक्षणां ... प्रतिपत्स्ये [Ś.5.]
-लोकः a world of living beings.
-विप्लवः loss of consciousness.
विहित caused by nature.
caused by goodness.
virtuous, upright.
-संशुद्धिः f. f. purity or uprightness of nature; अभयं सत्त्वसंशुद्धिः [Bg.16.1.]
-संपन्न a.
endowed with goodness, virtuous.
equable, evenminded.
संप्लवः loss of strength or vigour.
universal destruction.
सारः essence of strength.
a very powerful person.
-स्थ a.
being in the nature of things.
inherent in animals.
animate.
characterized by goodness, good, excellent.
-स्थः a Yogi; कर्मस्था विषयं ब्रूयुः सत्त्वस्था समदर्शिनः [Mb.12.238.6.]
|