दीक्षा

{ dīkṣā }

Puranic Encyclopaedia

DĪKṢĀ   Dīkṣā is the vrata that expels sin and increases Jñāna (wisdom). Those who are to be blessed fall into three categories. The person who belongs to the first category is called Vijñānakala; the second is Pralayakala; and the third is Sakala. Vijñānakala is free from sin alone. Pralayakala is free from sins and Karmans. Sakala has everything from Kalā to the earth. The Dīkṣās to be practised by the three classes of persons are of different kinds. Dīkṣā is classified into two: “Nirādhāra and Sādhāra. Nirādhāra Dīkṣā is performed for the sake of Vijñānakala and Pralayakala. Sādhāra Dīkṣā is prescribed for the third class of people, the Sakalas.

हिन्दी (hindi) WN

 noun  गुरु या आचार्य द्वारा नियमपूर्वक मंत्रोपदेश देने की क्रिया   Ex. मंच पर आसीन महात्मा अपने शिष्यों को दीक्षा दे रहे हैं ।

HYPONYMY:

योगदान

ONTOLOGY:

सामाजिक कार्य (Social) ➜ कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm দীক্ষা

ben দীক্ষা

guj દીક્ષા

kan ದೀಕ್ಷೆ

kok दिक्षा

mal മന്ത്രദീക്ഷ

mni ꯂꯥꯏꯃꯤꯡ

ori ଦୀକ୍ଷା

pan ਦੀਖਿਆ

tam குரு

tel యాగం

urd تقدیس

 noun  उपनयन संस्कार के अंतर्गत एक कृत्य जिसमें आचार्य गायत्री मंत्र का उपदेश देता है   Ex. उपनयन संस्कार के दौरान पंडितजी वटुक को दीक्षा देते हैं ।

ONTOLOGY:

सामाजिक कार्य (Social) ➜ कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kas دِکشا

mal ദീക്ഷ

mar दीक्षा

pan ਦੀਕਸ਼ਾ

urd دیکچھا

   See : गुरुमंत्र

A dictionary, Marathi and English

   A course of austerities or of the rites and ceremonies of some religious vow. v घे. 2 fig. Conduct, practice, a course of proceeding. v धर. 3 fig. Engagement in or entrance upon a great undertaking gen. v घे. 4 fig. Initiation in the mysteries of any art or sect. v कर, हो.

Aryabhushan School Dictionary

  f  A course of austerities or of the rites and ceremonies of some religious vow.
 v   घे. Engagement in or entrance upon a great undertaking gen.
 v   घे.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  उपदेश , शिकवण ;
 ना.  अनुयायी बनणे ( पंथाचा ), स्वीकार करणे ;
 ना.  व्रतासंबंधीचे नियमाचरण .

मराठी (Marathi) WN

 noun  उपनयन संस्काराच्या अंतर्गत एक विधी ज्यात आचार्य वा भटजी गायत्री मंत्राचा उपदेश करतात   Ex. उपनयन संस्काराच्या दरम्यान पंडितजी बटूला दीक्षा देतात.

ONTOLOGY:

सामाजिक कार्य (Social) ➜ कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kas دِکشا

mal ദീക്ഷ

pan ਦੀਕਸ਼ਾ

urd دیکچھا

 noun  गुरू किंवा आचार्य ह्यांनी नियमपूर्वक मंत्रोपदेश ची क्रिया   Ex. त्या सभागृहात आचार्य आपल्या शिष्यांना दीक्षा देत होते.

ONTOLOGY:

सामाजिक कार्य (Social) ➜ कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm দীক্ষা

ben দীক্ষা

guj દીક્ષા

hin दीक्षा

kan ದೀಕ್ಷೆ

kok दिक्षा

mal മന്ത്രദീക്ഷ

mni ꯂꯥꯏꯃꯤꯡ

ori ଦୀକ୍ଷା

pan ਦੀਖਿਆ

tam குரு

tel యాగం

urd تقدیس

महाराष्ट्र शब्दकोश

  स्त्री. १ एखादे व्रत वगैरे घेतले असतां त्याच्या प्रारंभापासून समाप्तीपर्यंत तत्संबंधी केलेले नियमाचरण . ( क्रि० घेणे ). २ आचरणाची रीत ; नेम ; क्रम . ( क्रि० धरणे ). अलीकडे याने दीक्षा बरी धरली आहे . ३ ( ल . ) मोठ्या कामांत पडणे , ते अंगावर घेणे . ( क्रि० घेणे ). ४ एखाद्या पंथाचा किंवा कलेचा स्वीकार करणे , अनुयायी बनणे . ( क्रि० करणे ; होणे ). ५ व्रत . असेचि धरली नयच्युतदमार्थ दीक्षा करी । - केका १६ . ६ उपदेश ; शिक्षण . विडी ओढण्याची आपणांस कोणी दीक्षा दिली ? [ सं . ]
  स्त्री. १ एखादे व्रत वगैरे घेतले असतां त्याच्या प्रारंभापासून समाप्तीपर्यंत तत्संबंधी केलेले नियमाचरण . ( क्रि० घेणे ). २ आचरणाची रीत ; नेम ; क्रम . ( क्रि० धरणे ). अलीकडे याने दीक्षा बरी धरली आहे . ३ ( ल . ) मोठ्या कामांत पडणे , ते अंगावर घेणे . ( क्रि० घेणे ). ४ एखाद्या पंथाचा किंवा कलेचा स्वीकार करणे , अनुयायी बनणे . ( क्रि० करणे ; होणे ). ५ व्रत . असेचि धरली नयच्युतदमार्थ दीक्षा करी । - केका १६ . ६ उपदेश ; शिक्षण . विडी ओढण्याची आपणांस कोणी दीक्षा दिली ? [ सं . ]
०गुरु  पु. दीक्षा देणारा , शिकवण देणारा , उपदेश देणारा पुरुष . बरवेयां देवां दीक्षा गुरु । - शिशु १५२ . दीक्षित पु . १ सोमयाग करणारा ; ज्याने यज्ञ केला आहे असा पुरुष किंवा त्याचा वंशज . तेथ सोहंमंत्रे दीक्षिती । इंद्रियकर्माचिया आहुती । - ज्ञा ४ . १३७ . २ ( ल . ) धर्मकृत्यांत गुंतलेला किंवा कलाकौशल्य , शास्त्र यांत प्रविण असलेला . ३ ( ल . ) कुशल ; अतिशय हुषार ; मर्मज्ञ .
०गुरु  पु. दीक्षा देणारा , शिकवण देणारा , उपदेश देणारा पुरुष . बरवेयां देवां दीक्षा गुरु । - शिशु १५२ . दीक्षित पु . १ सोमयाग करणारा ; ज्याने यज्ञ केला आहे असा पुरुष किंवा त्याचा वंशज . तेथ सोहंमंत्रे दीक्षिती । इंद्रियकर्माचिया आहुती । - ज्ञा ४ . १३७ . २ ( ल . ) धर्मकृत्यांत गुंतलेला किंवा कलाकौशल्य , शास्त्र यांत प्रविण असलेला . ३ ( ल . ) कुशल ; अतिशय हुषार ; मर्मज्ञ .

A Sanskrit English Dictionary

दीक्षा  f.  f. preparation or consecration for a religious ceremony, undertaking religious observances for a partic. purpose and the observances themselves, [AV.]; [VS.]; [Br.]; [ŚrS.] &c.
   dedication, initiation (personified as the wife of सोम, [RV. 25, 26], of रुद्र उग्र or R° वामदेव, [Pur.])
   any serious preparation (as for battle), [MBh.]; [Hariv.]; [Kāv.]
विरह   self-devotion to a person or god, complete resignation or restriction to, exclusive occupation with ( comp.; cf.-, शाक-, शृङ्गार.).

The Practical Sanskrit-English Dictionary

दीक्षा [dīkṣā]   [दीक्ष्-भावे-अ]
   (a) Consecration for a religious ceremony, initiation in general; अजस्रदीक्षाप्रयतस्य मद्गुरोः क्रियाविघाताय कथं प्रवर्तसे [R.3.44,65.] (b) Receiving the initiatory mantra.
   A ceremony preliminary to a sacrifice; [Bhāg.3.13.37.]
   A ceremony or religious rite in general; विवाहदीक्षाम्, [R.3.33;] [Ku.7.1,8,] 24.
   Investiture with the sacred thread.
   Dedicating oneself to a particular object, self-devotion; विश्व- त्राणैकदीक्षाः; विष्णुपादादिकेशान्तवर्णनस्तोत्रम् 33. -Comp.
-अन्तः   a supplementary sacrifice made to atone for the defects in a preceding one.
-आश्रमः (अवभृथ) (वैखानसः)   the third stage of life (वानप्रस्थाश्रम); [Mb.12.66.8.] -पतिः the Soma.
-यूपः   A sacrificial post.

Shabda-Sagara

दीक्षा  f.  ( -क्षा)
   1. Sacrificing, offering oblations.
   2. Worshipping in general.
   3. Engaging in a course of austerities.
   4. Certain cere- monies preliminary to a cacrifice.
   5. Receiving the initiatory Man- tra or incantation.
    E. दा to give, (knowledge,) and क्षि to destroy, (sin;) deriv. irr. or दीक्ष् to initiate, &c. affixes अ and टाप् .

ROOTS:

दा क्षि दीक्ष् अ टाप् .

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 noun  गुरूमुखात् स्वेष्टदेवमन्त्रग्रहणम्   Ex. यतेर्दीक्षा पितुर्दीक्षा दीक्षा च वनवासिनः।विविक्ताश्रमिणां दीक्षा न सा कल्याणदायिना

ONTOLOGY:

गुणधर्म (property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

गुरूमन्त्रः

Wordnet:

ben গুরুমন্ত্র

guj ગુરુમંત્ર

hin गुरुमंत्र

kas گُرُمَنٛترٛ

kok गुरुमंत्र

mal ഗുരുദീക്ഷ

mar गुरुमंत्र

ori ଗୁରୁମନ୍ତ୍ର

tam தீட்சை

tel గురుమంత్రం

urd گرومنتر , استاد کی ہدایت

 noun  विधीविशेषः., उपनयनसंस्कारे गायत्रीमन्त्रस्य उपदेशः   Ex. उपनयनविधौ दीक्षां गृहीत्वा बटुः ब्रह्मचर्याश्रमस्य पालनं करोति

ONTOLOGY:

सामाजिक कार्य (Social) ➜ कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kas دِکشا

mal ദീക്ഷ

mar दीक्षा

pan ਦੀਕਸ਼ਾ

urd دیکچھا

 noun  गुरुणा नियमपूर्वकं मन्त्रोपदेशस्य क्रिया।   Ex. मञ्चस्थः महात्मा शिष्यान् दीक्षया अनुगृह्णाति।

ONTOLOGY:

सामाजिक कार्य (Social) ➜ कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm দীক্ষা

ben দীক্ষা

guj દીક્ષા

hin दीक्षा

kan ದೀಕ್ಷೆ

kok दिक्षा

mal മന്ത്രദീക്ഷ

mni ꯂꯥꯏꯃꯤꯡ

ori ଦୀକ୍ଷା

pan ਦੀਖਿਆ

tam குரு

tel యాగం

urd تقدیس

   See : यज्ञः