Dictionaries | References

तपस्

   { tapas }
Script: Devanagari

तपस्     

तपस् n.  -एक शिवावतार । वाराह कल्पान्तर्गत वैवस्वत मन्वन्तर के ग्यारहवे चौखट के कलियुग में, गंगाद्वार पर यह शिवावतार हुआ । इसके चार पुत्र थे । उनके नाम लंबोदर, लबाक्ष, केशलंब तथा प्रलंबक [शिव. शत.५]

तपस्     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
तपस्  n. n. warmth, heat (पञ्च तपांसि, the 5 fires to which a devotee exposes himself in the hot season, viz. 4 fires lighted in the four quarters and the sun burning from above, [Mn. vi, 23] ; [R.] ; [BhP. iv] ; [BrahmaP.] ; cf.[Ragh. xiii, 41] ), [RV.] ; [AV.] ; [VS.] ; [ŚāṅkhŚr.]
pain, suffering, [RV. vii, 82, 7]
religious austerity, bodily mortification, penance, severe meditation, special observance (e.g. ‘sacred learning’ with Brāhmans, ‘protection of subjects’ with क्षत्रियs, ‘giving alms to Brāhmans’ with वैश्यs, ‘service’ with शूद्रs, and ‘feeding upon herbs and roots’ with ऋषिs, [Mn. xi, 236] ), [RV. ix, 113, 2]
x (personified, 83, 2 f. & 101, 1, ‘father of मन्यु[RAnukr.] ), [AV.] &c.
 m. (m., [L.] ) N. of a month intervening between winter and spring, [VS.] ; [TS. i] ; [ŚBr. iv] ; [Suśr.] ; [Pāṇ. 4-4, 128] , Vārtt. 2, [Pat.] ; [Śiś. vi, 63]
the hot season, [L.] Sch.
°पो-लोक   = , [Vedântas. 120]
ROOTS:
°पो लोक
धर्म   the 9th lunar mansion (), [VarBṛ. i, 19; ix, 1 and 4]
N. of a कल्प period, [VāyuP. i, 21, 27.]

तपस्     

तपस् [tapas]  n. n. [तप्-असुन्]
Warmth, heat, fire, light; एकः सूर्यस्तपसो योनिरेका [Mb.12.351.1.]
Pain, suffering; न तपः कुतश्चन [Rv.7.82.7.]
Penance, religious austerity, mortification; तपः किलेदं तदवाप्तिसाधनम् [Ku.5.64.]
Meditation connected with the practice of personal self-denial or bodily mortification; गीरा वाऽऽशंसामि तपसा ह्यनन्तौ [Mb.1.3.57.;] [Bhāg.12.11.24.]
Moral virtue, merit.
Special duty or observance (of any particular caste); यत्सप्तान्नानि मेधया तपसाजनयत्पिता [Bṛi. Up. 1.5.1.]
One of the seven worlds; i. e. the region above the world called जनस्.
The month of religious austerities.
A long period of time, Kalpa.
(In astrol.) The ninth lunar mansion.
Chastisement (दण्ड); आयुः शक्तिं च कालं च निर्दिश्य तप आदिशेत् [Mb. 12.267.35.] -m.
The month of Māgha; तपसि मन्द- गभस्तिरभीषुमान् [Śi.6.63.]
An epithet of Agni. -m., -n.
The cold season (शिशिर).
The winter (हेमन्त).
The hot season (ग्रीष्म). -Comp.
-अनुभावः   the influence of religious penance.
-अर्थीय a.  a. destined for austerities; तपोर्थीयं ब्राह्मणी धत्त गर्भम् [Mb.11.26.5.] -अवटः the Brahmāvarta country.
-कर a.  a. undergoing penance; also तपस्कर>
-करः   the mango-fish (Polynemus Risua).
-कृश a.  a. emaciated by austerities.-क्लेशः the pain of religious austerity.
-गच्छः   (also तपागच्छः) the 6th गच्छ of the Śvetāmbara Jainas.-चरणम्,
-चर्या   the practice of penance.
-तक्षः, -तङ्कः   an epithet of Indra.
-धन   a.
rich in religious penance.
pious, ascetic.
consisting in penance, (-नः) 'rich in penance', an ascetic, devotee; रम्यास्तपोधनानां क्रियाः [Ś.1.13;] शमप्रधानेषु तपोधनेषु 2.7;4.1; [Śi.1.23;] [R.14.19;] [Ms.11.242.]
-निधिः   an eminently pious man, an ascetic; [R.1.56.]
-निष्ठ a.  a. performing penance; [Ms.3.134;] [Y.1.221.]
-पतिः  N. N. of Viṣṇu; [Bhāg.4.24.14.]
-प्रभावः, -बलम्   the power acquired by religious austerities; efficacy or potency of devotion.-भृत् a. ascetic, pious.
मूर्तिः an ascetic.
the Supreme spirit.
-मूल a.  a. founded on religious austerity; तपोमूलमिदं सर्वं दैवमानुषकं सुखम् [Ms.11.234.]
-यज्ञः   sacrificing by austerites; [Bg.4.28.]
-राजः   the moon.
राशिः an ascetic.
 N. N. of Viṣṇu (पुरुषोत्तम).
-लोकः   the region above the world called जनस्; [Bhāg.2.5.4.]
-वनम्   a penance-grove, a sacred grove in which ascetics practise penance; कृतं त्वयोपवनं तपोवनमिति प्रेक्षे Ś1; [R.1.9;2.18.]
-वासः   a place of penance or religious austerities.
-विशेषः   excellence of devotion, pre-eminent religious austerities.
-वृद्ध a.  a. very ascetic or devout.-शील a. inclined to practise penance.
-समाधिः   the practice of penance or religious austerities; तपःसमाधेः प्रतिकूलवर्ती [Ku.3.24;5.6,18.]
-सुतः  N. N. of Yudhi- ṣṭhira; [Mb.3.313.19.]
स्थली a seat of religious austerity.
 N. N. of Benares.

तपस्     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
तपस्  m.  (-पाः)
1. The name of a month, Magha, (January February.) 2. The cold or dewy season.
3. The hot season.
 n.  (-पः)
1. Religi- ous austerity, penance, mortification, the practice of mental or perso- nal self-denial, or the infliction of bodily tortures.
2. A world, the region above the Janaloka, inhabited by saints or devotees after death.
3. Virtue, moral merit.
4. Duty, the special observance of certain things: thus the Tapas of a Brahman is sacred learning; of a Kshetrya, the protection of subject; of a Vaisya, almsgiving to Brahmans; of a Sudra, the service of the same tribe; and of a Rishi or saint, feeding upon herbs and roots.
E. तप् to heat or in- flame, affix असुन्.
ROOTS:
तप् असुन्

Related Words

तपस्   पञ्चतप   महातप   महातपस्विन्   सुरवर्चस्   दीर्घतमसोर्क   दीर्घतमसोव्रत   तपोमूर्त्ति   अतपस्क   अतपस्य   तपस्समाधि   ज्ञानतपस्   तपःकृश   तपःस्थली   तपोनुभाव   तप्ततपस्   तपःक्लेशसह   तपोवट   पञ्चातपा   तपोनिष्ठ   तपोराशि   रथंतर   devotion   penance   अतपस्   तपस्तक्ष   आतप्   सुरप्रवीर   पञ्चतपस्   तपोमय   austere   पञ्चाग्नि   सुरेश   तपोवन   तङ्क   परितप्   पांचजन्य   mortification   meritorious   तप्   उपतप्   फेन   mortify   हेम   बृहदुक्थ   तपस्य   तपस्विन्   तापस   तक्ष   सुतपस्   by   merit   devote   पृश्नि   वङ्ग   direct   मेधाविन्   to   सुर   सप्तन्   पूषन्   साध्य   पञ्चन्   वीर   बलि   धर्म   હિલાલ્ શુક્લ પક્ષની શરુના ત્રણ-ચાર દિવસનો મુખ્યત   ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ନୂଆ ବା   વાહિની લોકોનો એ સમૂહ જેની પાસે પ્રભાવી કાર્યો કરવાની શક્તિ કે   સર્જરી એ શાસ્ત્ર જેમાં શરીરના   ન્યાસલેખ તે પાત્ર કે કાગળ જેમાં કોઇ વસ્તુને   બખૂબી સારી રીતે:"તેણે પોતાની જવાબદારી   ਆੜਤੀ ਅਪੂਰਨ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ   బొప్పాయిచెట్టు. అది ఒక   लोरसोर जायै जाय फेंजानाय नङा एबा जाय गंग्लायथाव नङा:"सिकन्दरनि खाथियाव पोरसा गोरा जायो   आनाव सोरनिबा बिजिरनायाव बिनि बिमानि फिसाजो एबा मादै   भाजप भाजपाची मजुरी:"पसरकार रोटयांची भाजणी म्हूण धा रुपया मागता   नागरिकता कुनै स्थान   ३।। कोटी      ۔۔۔۔۔۔۔۔   ۔گوڑ سنکرمن      0      00   ૦૦   ୦୦   000   ০০০   ૦૦૦   ୦୦୦   00000   ০০০০০   0000000   00000000000   00000000000000000   000 பில்லியன்   000 மனித ஆண்டுகள்   1   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP