बोध

{ bodha(m), bōdha, bodha }

Puranic Encyclopaedia

BODHA   A king. In the [Mahābhārata, Sabhā Parva, Chapter 14, Stanza 20] , mention is made that this King fled to South India with his brothers and relatives fearing the attack of Jarāsandha.
BODHA(M)   A place in ancient India. It is famous in the Purāṇas. Mention is made about this place in [Mahābhārata. Bhīṣma Parva, Chapter 9, Stanza 39] .

हिन्दी (hindi) WN

 noun  चेतन अवस्था में इंद्रियों आदि के द्वारा जीवों को होने वाली बाहरी वस्तुओं और विषयों की पूर्ण जानकारी या बोध   Ex. हर एक की बोध क्षमता अलग-अलग होती है ।

HYPONYMY:

ईश्वर ज्ञान अनुभूति समय प्रकाश अंधकार माया दृष्टिकोण आकृति विभक्ति पुट महत्व त्रिगुण ठेस ताल धारणा प्रकृति स्वभाव योजना शास्त्र विषय संबंध संधि कारक नीति मान दर्शन आस्तिकता नास्तिकता क्रियाविशेषण तथ्य स्मरण अक्षांश वृत्ति नियम मंडल सूत्र पक्ष वचन लिंग इंद्रियबोध विद्या सुधबुध अप्रमा मुख्य अधिकारी अभिज्ञा आभास तरफ दर्पण संसार अवलेप अर्थबोध

ONTOLOGY:

मनोवैज्ञानिक लक्षण (Psychological Feature) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

संज्ञान ज्ञान भान संज्ञा बोधि अवबोध अवगति अवगम अवभास एहसास अहसास ज्ञ

Wordnet:

asm বোধ

ben বোধ

guj જ્ઞાન

kan ಅರಿಯುವಿಕೆ

kas اِدراک

kok बोध

mal ജ്ഞാനം

mar आत्मबोध

nep बोध

ori ଜ୍ଞାନ

pan ਗਿਆਨ

san ज्ञानम्

tel జ్ఞానం

urd علم , ادراک , سمجھ , احساس

 noun  चिह्नों के द्वारा उनसे संबंधित संकेतों का होने वाला ज्ञान   Ex. स्वस्तिक शुभ का बोध कराता है ।; आपके लेखन से मुझे कुछ भी बोध नहीं हो रहा है ।

ONTOLOGY:

ज्ञान (Cognition) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अर्थ

Wordnet:

kan ಸಂಖೇತಾರ್ಥ

mar बोध

san अर्थः

   See : ज्ञान

प्राचीन चरित्रकोश

बोध n.  व्यास की ऋक् शिष्य परंपरा में से बौध्य नामक आचार्य के लिये उपलब्ध पाठभेद (बौध्य देखिये) ।
बोध II. n.  एक ऋषि, जो अथर्ववेद में प्रतिबोध नामक ऋषि के साथ निर्दिष्ट [अ.वे.५.३०.१०, ८.१.१३] ।

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  मनाक वा बुद्धीक जाता अशी वस्तु आनी विशयांची पुराय माहिती   Ex. कन्याकुमारींत आत्मचिंतन करतना स्वामी विवेकानंदाक आत्म बोध जालो

HYPONYMY:

देव गिन्यान अनुभुती उजवाड काळोख नदरेन आकार सया म्हत्व आघात ताल धारण सैम सभाव येवजण विज्ञान विशय ओड संधी कारक विभक्ती नीत वजन भेट आस्तीकताय क्रियाविशेशण तथ्य उगडास अक्षांश नेम नास्तीकताय मंडळ वट लिंग साबुद्द मुख्याधिकारी भास काळ विद्या माया वृत्ती आकलन सुत्र वचन हारसो संवसार अलोकीक गिन्यान अवलेप अर्थबोध त्रिगूण

ONTOLOGY:

मनोवैज्ञानिक लक्षण (Psychological Feature) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

ज्ञान गिन्यान

Wordnet:

asm বোধ

ben বোধ

guj જ્ઞાન

hin बोध

kan ಅರಿಯುವಿಕೆ

kas اِدراک

mal ജ്ഞാനം

mar आत्मबोध

nep बोध

ori ଜ୍ଞାନ

pan ਗਿਆਨ

san ज्ञानम्

tel జ్ఞానం

urd علم , ادراک , سمجھ , احساس

   See : सुचोवणी

A dictionary, Marathi and English

   Perception; perceived, apprehended, or understood state. 2 Explaining; making known; conveying the knowledge of. 3 Perception or apprehension of; knowledge. Ex. बोध बिंबोनि नाशे अविद्या ॥. 4 Informing; instructing; making acquainted with. 5 S Awakened or aroused state: also awakening or arousing.

Aryabhushan School Dictionary

  m  Perception; knowledge. Instructing; explaining.

मराठी (Marathi) WN

 noun  चिन्हावरून त्याच्याशी संबंधित संकेतांचे होणारे ज्ञान   Ex. तुझ्या लिखाणावरून मला कसलाही बोध होत नाही.

ONTOLOGY:

ज्ञान (Cognition) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अर्थ

Wordnet:

kan ಸಂಖೇತಾರ್ಥ

san अर्थः

 noun  एखादी गोष्ट समजण्याची अवस्था किंवा क्रिया   Ex. नेत्रहीन व्यक्तीला स्पर्शाच्या माध्यमातून वस्तूचा बोध होतो.

ONTOLOGY:

अवस्था (State) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

आकलन

Wordnet:

guj અવબોધન

hin अवबोधन

kok बोधन

ori ଅବବୋଧନ

san अवबोधः

urd سمجھ , فہم , جانکاری , علم

   See : आत्मबोध, धडा, शिकवण

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु. 
   जाणीव ; समजूत ; बुद्धि ; ग्रह ; आत्मबोध . म्हणोनि अतिशयें बिषयो सेवावा । तैसा बोधु नोहावा । - ज्ञा ६ . ३४८ .
   स्पष्टीकरण ; विशदीकरण ; समजावणी ; माहिती सांगणें .
   चित्स्वरुप ; ब्रह्मज्ञान ; पूर्ण माहिती . जे तूंचि तूं सर्वा यया । मा कोणा बोधु कोणा माया । ऐसिया आपेंआप लाघविया । नमों तुज । - ज्ञा १४ . ६ .
   उपदेश ; मार्ग ; सूचना ; परिचित करणें .
   जागृति ; जागेपणाची स्थिति ; जागृत अवस्था ; प्रबोधित अगर प्रबुद्ध स्थिति . जागणें जैसें आना । बोधाचेनि । - ज्ञा १५ . ५२९ .
   फुलांचें उमलणें . [ सं . बुध = जाणणें ]
०गम्य वि.  समजण्याच्या कोटींतलें ; ज्ञान होण्याच्या किंवा समज पडण्याच्या आटोक्यांत असलेला ; याच्या उलट बोधागम्य .
०नीय वि.  स्पष्ट करुन सांगण्यास योग्य ; समजविण्यासारखें ; शिकविण्यास योग्य ; माहिती करुन देण्यासारखें . बोधणें सक्रि . ( काव्य ) बोध करणें ; स्पष्टीकरण करणें ; समजाविणें ; शिकविणें ; ज्ञान सांगणें ; माहिती देणें ; उपदेश करणें . आतां ऐसियापरी बोधसी । तरी निकें आम्हां करिसी । - ज्ञा ३ . १३ . - अक्रि . जाणणें ; समजणें ; बोध होणें ; ज्ञान होणें ; जागृत होणें . तो वीवेकु वेठला । किं प्रबोधु बोधला । - भाए २५३ . [ सं . ]
०क वि.  
   समजावून सांगणारा ; अर्थ स्पष्ट करणारा .
   उपदेशक ; बोध करणारा ; शिकविणारा ; सुचविणारा .
   जागृति करणारा ; जागें करणारा .
०शक्ति  स्त्री. दुसर्‍यास बोध करण्याची शक्ति ; शिकविण्याची योग्यता ; अर्थ स्पष्ट करण्याची लायकी . बोध्दा वि . जाणणारा ; समजणारा . बोधन , ना नस्त्री .
   बोध करणें ; उपदेश करणें ; माहिती सांगणें ; दिशा दाखविणें ; सूचना ; मसलत .
   जागृति ; जागें करणें . अल्ली आदिलशहाचे बोधनेवरुन त्याकडे आले . - तंजावर येथील मराठी शिलालेख . [ ता . बोधनै ] बोधपर - वि . उपदेश करणारें ; बोध करणारें . बोधलेपण - न . ज्ञानसंपन्नता . येणें थोर बोधलेपणें । तयासि गा देहीं असणें । - ज्ञा १४ . ३१८ . बोधविणें - सक्रि . जाणविणें ; सुचविणें ; माहिती करुन देणें ; समजाविणें ; शिकविणें ; दाखविणें . बोधव्य , बोध्य - वि . स्पष्ट करण्यास , सांगण्यास , शिकविण्यास शक्य , जरुर , योग्य ; बोध करण्यासारखें . बोधा - पु . उपदेश ; मार्ग ; ज्ञान . [ बोध ] बोधागम्य - वि . जाणण्यास कठिण ; न समजण्यासारखें ; अतर्क्य . बोधाभास - पु .
   ज्ञानाचा आभास .
   ( ल . ) जीव . - हंको . बोधित - वि . बोध केलेला , केला गेलेला ; शिक्षित ; सांगितलेला ; समजाविलेला किंवा समजलेला . बोधिनी - स्त्री . कार्तिक शुद्ध एकादशी . या दिवशीं विष्णु जागृत होतो . - वि . बोध करुन देणारी ; समजाविणारी . बाध्य - पु . ज्ञानाचा विषय ; जाणण्याची गोष्ट , पदार्थ . तैसा बोध्यजात गिळितु । बोधु बोधें ये मज आंतु । मिसळला तेथ साद्यंतु । अबोधु गेला । - ज्ञा १८ . ११०६ .

नेपाली (Nepali) WN

 noun  वस्तु र विषयको त्यो पूर्ण जानकारी जुन मन या विवेकलाई हुन्छ   Ex. कन्याकुमारीमा आत्मचिन्तन गरेका बेला स्वामी विवेकानन्दलाई आत्म बोध भयो

HYPONYMY:

ईश्वर ज्ञान अनुभूति अन्धकार दृष्टिकोण आकार घात धारणा प्रकृति स्वभाव विषय सम्पर्क नीति परिमान दर्शन सम्झना नियम नास्तिकता मण्डल पक्ष लिङ्ग विवेक मुख्याधिकारी प्रकाश समय इन्द्रीयबोध

ONTOLOGY:

मनोवैज्ञानिक लक्षण (Psychological Feature) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

संज्ञान ज्ञान भान संज्ञा अवबोध

Wordnet:

asm বোধ

ben বোধ

guj જ્ઞાન

hin बोध

kan ಅರಿಯುವಿಕೆ

kas اِدراک

kok बोध

mal ജ്ഞാനം

mar आत्मबोध

ori ଜ୍ଞାନ

pan ਗਿਆਨ

san ज्ञानम्

tel జ్ఞానం

urd علم , ادراک , سمجھ , احساس

A Sanskrit English Dictionary

बोध  mfn.  mfn. knowing, understanding, [AṣṭāvS.] ( cf. g. ज्वला-दि)
बोध  m.  m. waking, becoming or being awake, consciousness, [AV.]; [MBh.] &c.
   the opening of blossom, bloom, [Cat.]
प्र-√ या   the taking effect (of spells; acc. with , ‘to begin to take effect’), ib.

ROOTS:

प्र √ या

   exciting (a perfume), [Var.]
   perception, apprehension, thought, knowledge, understanding, intelligence, [Kāv.]; [Rājat.]; [Pur.]
   designation, [Sāh.]; [Pāṇ.] Sch.
   awakening, arousing, [W.]
   making known, informing, instructing, [MW.]
   Knowledge personified as a son of बुद्धि, [Pur.]
    N. of a man, [MārkP.] ( cf. [Pāṇ. 4-1, 107])
    pl. N. of a people, [MBh.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

बोध [bōdha] a.  a. Knowing, understanding.
-धः [बुध्-भावे   घञ्]
   Perception, knowledge, apprehension, observation, conception; बालानां सुखबोधाय [T. S.]
   Idea, thought.
   Understanding, intellect, intelligence, wisdom.
   Waking up, becoming awake, a waking state, consciousness.
   Opening, blooming, expanding.
   Instruction, advice, admonition.
   Awakening, rousing.
   An epithet, designation.
  N. N. of a district.
   Exciting (a perfume.) -Comp.
-अतीत a.  a. unknowable, incomprehensible.
-कर a.  a. one who teaches or informs.
   (रः) a bard or minstrel who wakes up his master by singing appropriate songs in the morning.
   an instructor, a teacher.
-गम्य a.  a. intelligible.
-पूर्व a.  a. intentional, conscious; cf. अबोधपूर्व [Ś.5.2.]
-पूर्वम्   ind. knowingly, consciously.
-वासरः   the eleventh day in the bright half of Kārtika when Viṣṇu is sopposed to rise from his four months' sleep; see [Me.112,] and प्रबोधिनी.

Shabda-Sagara

बोध  m.  ( -धः)
   1. Wisdom, intellect.
   2. A wakening, arousing.
    E. बुध् to understand, aff. घञ् .

ROOTS:

बुध् घञ् .