कड

{ kaḍa }

कोंकणी (Konkani) WN

See : तेंगशी, धड

A dictionary, Marathi and English

The hollow above the hip, the flank. 2 The outer part, edge, verge, border, brink, margin. 3 A quarter, region, direction. Used in obl. cases, as ह्याकडेस, त्याकडेस, इकडे, तिकडे, इकडचा, तिकडचा, इकडून, तिकडून. 4 A sort of soft sandstone.
Ebullition &c.

Aryabhushan School Dictionary

 f  The margin. A region.
कड धरणें   To espouse the side of.
 m  Ebullition.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

ना.  पक्ष , बाजू ;
ना.  कांठ , टोक , शेवट ;
ना.  तड , निकाल .

मराठी (Marathi) WN

See : किनार, बाजू, काठ, बाजू, बाजू

महाराष्ट्र शब्दकोश

 पु. कड् कड् असा आवाज , ध्वनि ( तारायंत्राचा इ० ) ( ध्व .)
 पु. एक प्रकारचा रेतीचा दगड . ( का . कडु - कडल = दगड )
 पु. ( राजा .) कढ ; उकळी ; उसळी ( तापलेलें पाणी , राग वगैरेचा ); आंच ; उष्णता . कढ पहा . ०काढून रडणें - ( राजा .) ओक्साबोक्शी रडणें .
 स्त्री. कंबर . ( सं . कट , कटि )
पुस्त्री . १ बाजू ; पक्ष . ' तू सदानकदा त्याची कड घेऊन बोलत असतोस .' २ बाजू ; टोंक ; कांठ शेवट ; मर्यादा ( शेत , तळें इ०ची ). ' सुर्याची चकचकीत कड दामूस लवकरच दिसूम लागली .' ३ दिशा ; प्रदेश ; विभाग ( चतुर्थ्यंत , षष्ठयंत प्रयोग - ह्माडकेस ; त्याकडेस ; इकडचा ; तिकडुन इ० ) ' नये मंत्रादिक तयाकडे । ' - ज्ञा १७ . १९२ . ४ ( व .) बरगड्यांची एक बाजु ; कूस . ५ सीमा ; पराकाष्ठा . ' तंव देओभणती साचची । परि कड केलें आम्हींची । ' - शिशु २०० . ६ निकाल ; शेवट ( आरंभिलेला कार्याचा ). ' अरे ! असें करण्यानें तुझी कड लागेल का ?' ( का . ते . कड = जागा , बाजू , दिशा ; का कट = शेवट )
०ओढणें   घेणें धरणें - एखाद्या ( माणुस , कार्य ) ची बाजु धरणें ; पक्ष स्वीकारणें .
०कारणें   ( व .) टिकाव धरणें . ' तुमचा भाऊ कड नाहीं करुं शकत यापुढें .'
०काढणें   एका सपाट्यांत दमांत शेवटास नेणें ; आरंभुन संपविणें ( काम इ० ) ०चा - वि . शेवटचा ; कांठावरचा ; कडेचा .
०चा  पु. शेवटचा रविवार ( म्हणजे कधींच नाहीं ).
रविवार  पु. शेवटचा रविवार ( म्हणजे कधींच नाहीं ).
०लावणें   तडीस लावणें ; शेवटास नेणें . ' कडे लावूं आपुला काळ । सोडोनि तळमळ चित्ताची । ' - भवि ५० . १४० . कडावर ठेवणें -( ना .) उपाशीं ठेवणें ; दुर्लक्ष करणें ; उपेक्षा करणें .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

कड काढून रडणें
(राजा.) ओक्‍साबोक्‍शी रडणें
दुःखाचे पुन्हां पुन्हां आवेग येऊन रडणें
मोठमोठ्यानें रडणें.
कड ओढणें-घेणें-धरणें
एखाद्याचा पक्ष घेणें
एखाद्याची बाजू घेणें
एखाद्याची तरफदारी करणें.
कडावर ठेवणें
(कड=कट=वरणाचे पाणी) (ना.) केवळ धान्य शिजविलेल्‍या पाण्यावर, कटावर ठेवणें
पेजेवर ठेवणें. म्‍हणजे उपाशी ठेवणें
दुर्लक्ष करणें.
कडेवर घेतलें, खांद्यावर घेतलें, तरी लेकरूं लोकाचें
(कड = कंबर) दुसर्‍याच्या मुलाचे कितीहि कौतुक केले तरी त्‍याचा काय उपयोग? ते आपले होणें किंवा त्‍याचा आपल्‍याकडे ओढा असणें अशक्‍य आहे. परकीय वस्‍तूबद्दल कितीहि आपलेपणा दाखविला तरी शेवटी ती दुसर्‍याचीच ठरणार.

A Sanskrit English Dictionary

कड  mfn.  mfn. dumb, mute, [ŚBr. xiv]
ignorant, stupid, [L.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

कड [kaḍa]   a.
Dumb.
Hoarse.
Ignorant, foolish.

Shabda-Sagara

कड   r. 1st and 6th cls. ( कडति) To be confused or disturbed by pleasure or pain, to be proud or mad, (the roots differ in some of the in- flections). (इ) कडि
r. 1st cl. ( कण्डते) The same as the preceding; also r. 1st and 10th cls. ( कण्डति, कण्डयति)
1. To break off a part, to tear, to separate or detach.
2. To remove the chaff or husk of grain, &c.
3. To preserve.
कड  mfn.  ( -डः-डा-डं) Ignorant, stupid.
E. कड् to be perplexed, अच् aff.

ROOTS:

कड् अच्

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

See : मूक