|
अञ्जनः [añjanḥ] 1 A kind of lizard. N. N. of a tree or mountain. N. N. of the guardian elephant (of the west or s. w.) तस्य चान्येऽपि दिङ्नागा बभूबुरनुयायिनः । अञ्जनो बामनश्चैव महापद्मश्च सुप्रभः ॥ [Mb.6.64.57.] -नम् [अज्यते अनेन; अञ्ज् ल्युट्] Anointing, smearing with, दन्तधावनमञ्जनं पूर्वाह्ण एव कुर्वीत [Ms.4.152;] mixing; unfolding, manifesting. Collyrium or black pigment used to paint the eyelashes; विलोचनं दक्षिणमञ्जनेन संभाव्य [R.7.8] salve; अमृत˚ कोऽयं दृशोरमृताञ्जनम् [U.4.18] ambrosial salve; कुर्वन् ˚मेचका इव दिशो मेघः समुत्तिष्ठते [Mk.5.8,1.34;] (fig. also) अज्ञानान्धस्य लोकस्य ज्ञानाञ्जनशलाकया । चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै पाणिनये नमः ॥ [Śik.45;] पटुतरविवेकाञ्जनजुषाम् [Bh.3.84;] cf. also दारिद्य्रं परमाञ्जनम्; (fig.) impurity, as in निरञ्जन, q. v. Paint, a cosmetic ointment. Magic ointment. A special kind of material of the black pigment, such as antimony (used as collyrium, lamp-black &c. सौवीर Ink. Fire. Night. (नम्, ना) (Rhet.) A suggested meaning; also the process by which such meaning is suggested. It is the power of suggestion (founded on अभिधा or लक्षणा denotation or indication), by which something else is understood from a word which, though having more meanings than one, has been restricted to a single meaning by relations of conjunction, disjunction &c. (संयोग, विप्रयोग, साहचर्य, विरो- धिता &c.), or, briefly, the use of a word of several meanings in a special sense determined by the context;e. g. सशङ्खचक्रो हरिः the adjective restricts Hari to mean 'Viṣṇu' alone, and not a 'lion' or 'monkey'; so रामलक्ष्मणौ दाशरथी, रामार्जुनौ भार्गवकार्तवीर्यौ &c.; cf. अनेकार्थस्य शब्दस्य वाच- कत्वे नियन्त्रिते । संयोगाद्यैरवाच्यार्थधीकृद् व्यापृतिरञ्जनम् ॥ [K.P.2.,] [S. D.23-6;] See व्याञ्जना also. -Comp. -अधिका [अञ्जना- दधिका कृष्णत्वात्] a kind of lizard. -अद्रिः-गिरिः (कर्म.) [अञ्जनमिव कृष्णः गिरिः] N. N. of a mountain, Seeनीलगिरि.-अम्भस् n. eye-water. -केशी [अञ्जनामिव केशो यस्याः] N. N. of a vegetable perfume (हट्टविलासिनीनामकं गन्धद्रव्यं यत्संयोगा- त्केशस्यातीव कृष्णत्वम् (Mar. नखला). -त्रितयम् (Āyurveda) पुष्पाञ्जन, रसाञ्जन and कोलाञ्जन. -नामका ष. त.] a swelling of the eye-lid, sty (Mar. रांजणवाडी). -मूलकः A variety of an inferior gem, deep-dark in colour. [Kau.A.2.11.] -शलाका a stick or pencil for the application of collyrium.
|