|
स्थानम् [sthānam] [स्था-ल्युट्]
The act of standing or remaining, stay, continuance, residence; न किल भवतां देव्याः स्थानं गृहेऽभिमतं ततः [U.3.32.]
Being fixed or stationary.
A state, condition; स्थानत्रयात्परं प्राप्तं ब्रह्मभूतमविक्रियम् [Bhāg.1.18.26.]
A place, spot, site, locality; अक्षमालामदत्त्वास्मात्स्थानात्पदात्पदमपि न गन्तव्यम् [K.]
Station, situation, position.
Relation, capacity; पितृस्थाने 'in the place or capacity of a father'; भक्ष्यस्थाने [Pt.2.26.]
An abode, a house, dwelling-house; स एव (नक्रः) प्रच्युतः स्थानाच्छुनापि परिभूयते [Pt.3.46.]
(a) A country, region, district. (b) A town, city.
Office, rank, dignity; अमात्यस्थाने नियोजितः.
Object; गुणाः पूजास्थानं गुणिषु न च लिङ्गं न च वयः [U.4.11.]
An occasion, a matter, subject, cause; पराभ्यूहस्थानाःयपि तनुतराणि स्थगयति [Māl.1.14;] स्थानं जरापरिभवस्य तदेव पुंसाम् Subhāṣ; so कलह˚, कोप˚, विवाद˚ &c.
A fit or proper place; स्थानेष्वेव नियोज्यन्ते भृत्याश्चाभरणानि च [Pt. 1.72.]
A fit or worthy object; स्थाने खलु सज्जति दृष्टिः [M.1;] see स्थाने also.
The place or organ of utterance of any letter; (these are eight: अष्टौ स्थानानि वर्णानामुरः कण्ठः शिरस्तथा । जिह्वामूलं च दन्ताश्च नासिकौष्ठौ च तालु च [Śik.13.] )
A holy place.
An altar.
A place in a town, square, court.
The place or sphere assigned after death to persons according as they perform or neglect their prescribed duties.
(In politics, war &c.) The firm attitude or bearing of troops, standing firm so as to repel a charge; स्थाने युद्धे च कुशलानभीरुनविकारिणः [Ms.7.19.]
A halt.
A stationary condition, a neutral or middle state; स्थानं वृद्धिः क्षयश्चैव त्रिवर्गश्चैव दण्डजः [Mb.12.59.] 31.
That which constitutes the chief strength or the very existence of a kingdom, a stamina of a kingdom; i.e. army, treasure, town, and territory; [Ms.7.] 56 (where Kull. renders स्थानं by दण्डकोषपुरराष्ट्रात्मकं चतुर्विधम्).
Likeness, resemblance.
Part or division of a work, section, chapter &c.
The character or part of an actor.
Interval, opportunity, leisure.
(In music) A note, tone, modulation of the voice; तौ तु गान्धर्वतत्त्वज्ञौ स्थानमूर्च्छनकोविदौ [Rām.1.4.1] (com.- 'यदूर्ध्वं हृदयग्रन्थे कपोलफलकादधः । प्राणसंचारणस्थानं स्थानमित्यभि- धीयते ॥...... इति शाण्डिल्यः).
A pose, posture (of archers etc.).
An order of the life (आश्रम); मैत्रेयीति होवाच याज्ञवल्क्य उद्यास्यन्वा अरेऽहमस्मात् स्थानादस्मि [Bṛi. Up.2.] 4.1.
Ground (भूमि); स्थानासनिनो भूमि-पाषाण-सिकता- शर्करा-वालुका-भस्मशायिनः [Mb.12.192.1.]
Sustenance, maintenance; यच्चेदं प्रभवः स्थानं भूतानां संयमो यमः । स्वभावेनैव वर्तन्ते द्वन्द्वसृष्टानि भूरिशः ॥ [Mb.12.238.2] (com. स्थानं पोषणम्).
A mode or attitude in fighting; अस्त्रयन्त्राणि चित्राणि स्थानानि विविधानि च [Mb.9.57.18.]
Storage (of goods); आगमं निर्गमं स्थानं तथा वृद्धिक्षयावुभौ । विचार्य सर्वपण्यानां कारयेत् क्रयविक्रयौ ॥ [Ms.8.41.]
A state of perfect tranquillity.
Any organ of sense.
Shape, form, appearance (as of the moon).
An astronomical mansion.-Comp.
-अधिकारः the superintendence of a shrine; Inscr.
अध्यक्षः a local governor.
the superintendent of a place.
a watchman, police-officer.-आसनम् n. du. standing and sitting down.
-आसेधः confinement to a place, imprisonment, arrest; cf. आसेध.-चञ्चला Ocimum Pilosum (Mar. तुकुमराई).
-कुटिकासनम् leaving the house or any abode (स्थावरगृहत्याग); शिरसो मुण्डनाद्वापि न स्थानकुटिकासनात् [Mb.3.2.14.]
-चिन्तकः a kind of quarter-master.
-च्युत see स्थानभ्रष्ट.
-टिप्पटिका the daily account; [Śukra 3.369.]
-दप्ति (in augury) inauspicious on account of situation.
-पालः a watchman, sentinel, policeman; [Y.2.173.]
-भूमि f. f. a dwelling-place, mansion.
-भ्रष्ट a. a. ejected from an office, displaced, dismissed, out of employ.
माहात्म्यम् the greatness or glory of any place.
a kind of divine virtue or uncommon sanctity supposed to be inherent in a sacred spot.
-मृगः N. N. of certain animals (such as turtle, crocodile &c.).
-योगः assignment of proper places; द्रव्याणां स्थानयोगांश्च क्रयविक्रयमेव च [Ms.9.332.]
-विभागः (in alg.) subdivision of a number according to the position of its figures.
-स्थ a. a. being in one's abode, at home.
|