देहेन्द्रियप्राणमनोऽभिमानो, जीवान्तरात्मा गुणकर्ममूर्तिः ।
सूत्रं महानित्युरुधेव गीतः ,संसार आधावति कालतन्त्रः ॥१६॥
अनंत अपार ज्ञानघन । मायातीत आत्मा पूर्ण ।
तोचि झाला मायेचें अधिष्ठान । ’अंतरात्मा’ जाण यालागीं म्हणिपे ॥९३॥
माया व्यापूनि अपार । यालागीं बोलिजे ’परमेश्वर’ ।
मायानियंता साचार । यालागीं ’ईश्वर’ म्हणिपे तो ॥९४॥
तोचि अविद्येमाजीं प्रतिबिंबला । यालागीं ’जीव’ हें नाम पावला ।
तोचि देहाध्यासें प्रबळला । ’अहंकार’ झाला या हेतू ॥९५॥
तो संकल्पविकल्पउपाधीनें । स्वयें होऊनि ठेला ’मन’ ।
त्या मनासी करावया गमन । ’दशेंद्रियें’ जाण तोचि झाला ॥९६॥
त्या इंद्रियांचा आधार । सुखदुःखभोगांचा निकर ।
पापपुण्याचा चमत्कार । ’देहाचा आकार’ तोचि झाला ॥९७॥
त्या देहाचें जें कारण । ’सत्व-रज- तमोगुण ’ ।
ते तीन्ही गुण जाण । तोचि आपण स्वयें झाला ॥९८॥
गुणक्षोभाचें निजवर्म। झाला ’पंचविषय’ परम ।
विषयभोगादि क्रिया कर्म । स्वयें ’स्वधर्म’ होऊनि ठेला ॥९९॥
तिनी गुणांचें जन्मकारण । झाला ’महत्तत्त्व-सूत्रप्रधान’ ।
एवं संसार अवघा जाण । ईश्वर आपण स्वयें झाला ॥२००॥
त्या संसाराची आधावती । गुणसाम्यें तोचि ’प्रकृती’ ।
तेथ उत्पत्तिस्थिति-प्रळयार्थी । क्षोभिकाशक्ति ’काळ’ तो झाला ॥१॥
तो काळ आपल्या सत्ताशक्तीं । उपजवी पाळी संहारी अंतीं ।
ऐशा पुनःपुनः आवृत्ती । नेणों किती करवीत ॥२॥
एवं संसार तो ब्रह्मस्फुर्ती । लीलाविग्रहें साकारस्थिती ।
मी विश्वेश्वर विश्वमूर्ती । बहुधा व्यक्ती मी एक ॥३॥
यालागीं जो जो पदार्थ दिसे । तेणें तेणें रुपें आत्मा भासे ।
मजवेगळा पदार्थ नसे । हें मानी विश्वासें तो धन्य ॥४॥
मीचि एक बहुधा व्यक्ती । वेदही साक्षी येचि अर्थी ।
’विश्वतश्चक्षु ’ या वेदोक्तीं । श्रुति मज गाती सर्वदा ॥५॥
ऐसें असतां नवल कैसें । जीव भुलला कल्पनावशें ।
अहंता वाढवी देहाध्यासें । तो म्हणे देव न दिसे तिहीं लोकीं ॥६॥
सत्य मानूनि भेदभान । जीव झाला अतिअज्ञान ।
भुलला आपण्या आपण । देहाभिमान दृढ झाला ॥७॥
देहाभिमानाचें दृढपण । तेंचि ’बद्धतेचें लक्षण’ ।
देहाभिमानाचें निरसन । ’मुक्तता’ जाण ती नांव ॥८॥
समूळ मिथ्या देहाभिमान । मिथ्या भेदाचें भवभान ।
त्याचें आद्यंत निर्दळण । होतें लक्षण हरि सांगे ॥९॥