मराठी मुख्य सूची|मराठी पुस्तके|सार्थ श्रीएकनाथी भागवत|अध्याय तेरावा|

एकनाथी भागवत - श्लोक ३७ वा

नाथमहाराजांचा हा प्रासादिक ग्रंथ परमपूज्य असल्याने यावर भक्तजनांची आदरबुद्धी आहे.


देहोऽपि दैववशगः खलु कर्म यावत् । स्वारंभकं प्रतिसमीक्षत एव सासुः ।

तं सप्रपञ्चमधिरूढसमाधियोगः । स्वाप्नं पुनर्न भजते प्रतिबुद्धवस्तुः ॥३७॥

जितुकें देहाचें वर्तन । तितुकें अदृष्टास्तव जाण ।

अज्ञानासी देहाभिमान । त्यातें सज्ञान न धरिती ॥५४॥

जैसें अदृष्ट पूर्वस्थित । तैसा देह उपजे येथ ।

सावेव प्राणेंसहित । ऐसें वर्तत जंव दैवें ॥५५॥

म्हणाल दैवयोगें देहीं असतां । अवश्य वाढेल देह‍अहंता ।

जेवीं एकत्र गमनें मार्गस्थां । येरयेरांच्या व्यथा भोगिती ॥५६॥

लवणाच्या मिळणीं पाणी । होऊनि ठाके खारवणी ।

तेवीं ज्ञाताही देहाचे मिळणीं । देहाभिमानी होईल ॥५७॥

जेवीं लोहसंगाचिये प्राप्ती । दुर्धर अग्नि घण वरी घेती ।

तेवीं देहाचिया संगती । ज्ञाते भोगिती सुखदुःखें ॥५८॥

ऐसा कल्पाल अभिप्रावो । तो सज्ञानासी न घडे भावो ।

तिंहीं निवटूनियां अहंभावो । चिदानंदें पहा हो समाधिस्थ ॥५९॥

'अधिरूढसमाधियोग' । हें मूळींचें पद अभंग ।

येणें समाधि अतिनिर्व्यंग । साधिली चांग निजबोधें ॥६६०॥

तरी समाधी ते कैशी असे । तटस्थ काष्ठाचेपरी दिसे ।

कां समाधिस्थ केवळ पिसें । अथवा असे सज्ञान ॥६१॥

ते सामाधीचीं लक्षणें । ऐक सांगेन संपूर्णें ।

देहीं असोनि देहबंधनें । नाहीं अडकणें सज्ञाना ॥६२॥

केवळ ताटस्था नांव समाधी । म्हणतां ज्ञात्याची ठकली बुद्धी ।

ते समाधि नव्हे त्रिशुद्धी । मूर्च्छित ते संधी असे वृत्ती ॥६३॥

निरभिमान निरवधी । त्या नांव अखंडसमाधी ।

परी काष्ठांतें त्रिशुद्धी । नव्हे समाधी सर्वथा ॥६४॥

ताटस्थ्यचि समाधि साचें । जे मानिती त्यांसी स्वरूपाचें ।

ज्ञान नाहीं निश्चयाचें । अनुमानाचें बोलणें ॥६५॥

प्रचंड आघाताच्या भुली । तत्काळ तटस्थता बाणली ।

तरी काय तेणें झाली । सत्यचि भली समाधि त्यासी ॥६६॥

ओंवाळणीचिया आस्था । बहुरूपी सोंग संपादितां ।

वायु स्तंभविला अवचितां । तेणें तटस्थता बहुकाळ ॥६७॥

परी वासना जंव उरली आहे । तंव समाधि कैसेनि हों लाहे ।

सावध होतांचि म्हणे काये । ये दात्याचे रायें उचित द्यावें ॥६८॥

सर्व संकल्पांची अवधी । त्या नांव निर्विकल्प समाधी ।

सकळ शास्त्र हेंचि प्रतिपादी । समाधि त्रिशुद्धी त्या नांव ॥६९॥

सापु आल्या शेळीप्रती । तटस्थ होय सकळवृत्ती ।

तैशी झालिया ताटस्थस्थिती । नव्हे निश्चितीं ते समाधी ॥६७०॥

अकस्मात अवचितां । दिव्य स्वरूप देखतां ।

आश्चर्यें झाली तटस्थता । तेथ जाणावी तत्त्वतां वृत्ति आहे ॥७१॥

स्वस्वरूप देखतां प्रथमदृष्टीं । न संवरतु विस्मयो उठी ।

तोही जिरवूनियां पोटीं । दशा जे उठी ते समाधी ॥७२॥

निःशेष कल्पना जेथ विरे । तेथ विस्मयो कोठें स्फुरे ।

सूक्ष्म कल्पना थावरे । तेणें वोसरे विस्मयो ॥७३॥

जेथ साचार ब्रह्मप्राप्ती होये । तेथें देहचि स्फुरों न लाहे ।

तेव्हां तटस्थ कीं चालताहे । हें देखणें होये पुढिलांचें ॥७४॥

एवं देहचि जेथ मिथ्यापणें । त्याचीं कवण लक्षी लक्षणें ।

हो कां मृगजळींचेनि नाहाणें । जेवीं कां निवणें सज्ञानीं ॥७५॥

मिथ्यादेहासी तटस्थता । झाल्या मानावी समाध्यवस्था ।

ऐशीं लक्षणें सत्य मानितां । ठकले तत्त्वतां परीक्षक ॥७६॥

हो कां स्वप्नींचे सज्ञानासी । ताटस्थ्यमुद्रा लागल्या त्यासी ।

जरी मान्य झाल्या स्वप्नींच्यासी । तरी जागृतीसी नाहीं आला ॥७७॥

हो कां स्वप्नींच्या लोकांप्रती । थोर झाली समाधीची ख्याती ।

तरी नाहीं आला तो जागृती । जाणावा निश्चितीं निद्रितू ॥७८॥

तेवीं ताटस्थ्या नांव समाधी । ते अविद्या स्वप्नमूर्च्छासिद्धी ।

परी स्वस्वरूपप्रबोधीं । जागा त्रिशुद्धी नाहीं झाला ॥७९॥

तो जागा होऊनि स्वप्न पाहे । तें मिथ्यात्वें देखताहे ।

त्यांतु आपुला देहो सत्य काये । मा ताटस्थ्य राहे ते ठायीं ॥६८०॥

जो जागा होऊनि तत्त्वतां । स्वप्नदेहासी तटस्थता ।

साक्षेपपूर्वक लावूं जातां । लाजे परी अधिकता दशा न मनीं ॥८१॥

जो जागा होऊनि स्वप्न सांगे । तें मिथ्यापणेंचि अवघें ।

परी सत्यसत्त्वाचेनि पांगें । कदा निजांगें नातळे ॥८२॥

तैशी साचार वस्तुप्राप्ती । तो नातळे देहस्थिती ।

तरी देह वर्ते कोणे रीती । तो प्रारब्धगतीचेनि शेषें ॥८३॥

स्थंडिलीं अग्नि विझोनि जाये । तरी भूमिये उष्णता राहे ।

कर्पूर सरल्याही पाहें । सुवासु आहे ते देशीं ॥८४॥

पाळणा हालवितां वोसरे । तरी तो हाले पूर्वसंस्कारे ।

तेवीं अविधानाशें प्रारब्ध उरे । तेणें देहो वावरे मुक्तांचा ॥८५॥

लक्ष्य भेदोनियां तीरें । बळें चालिजे पुढारें ।

तेवीं अविद्यानाशें प्रारब्ध उरे । तेणें देहो वावरे मुक्तांचा ॥८६॥

शरीराचेनि छाया चळे । परी शरीर छायेवेगळें ।

तेवीं देह मिथ्या मुक्ताजवळें । चळे वळे प्रारब्धें ॥८७॥

हेतुवीण अनायासें । पुरुषासवें छाया असे ।

तेवीं सज्ञानासरिसें । देह दिसे मिथ्यात्वें ॥८८॥

जैसें गलित पत्र वारेनि चळे । तैसें देह वर्ते प्राचीन मेळें ।

परी देहकर्माचेनि विटाळें । ज्ञाता न मैळे निजबोधें ॥८९॥

त्या प्रारब्धाच्या पोटीं । सांगो सकळ जगेंसीं गोठी ।

कां धरोनि मौनाची मिठी । गिरिकपाटीं पडो सुखें ॥६९०॥

तो आचरो सकळ कर्में । अथवा पिसा हो कां निजभ्रमें ।

तेणें तेणें अनुक्रमे । जाण परिणामें प्रारब्धें ॥९१॥

तो चढो पालखीं गजस्कंधीं । कां पडो विष्ठामूत्रसंधीं ।

ते ते प्रारब्धाची सिद्धी । जाण त्रिशुद्धी ज्ञात्यासी ॥९२॥

जेथ बाध्यबाधकता फिटली । सकळ अहं अविद्या तुटली ।

सहज समाधी त्या नांव झाली । हे संख्या केली सिद्धांतीं ॥९३॥

ऐशी जे सैर समाधिअवस्था । तोचि भोग भोगोनि अभोक्ता ।

कर्में करोनि अकर्ता । जाण तत्त्वतां तो एक ॥९४॥

तो क्रियाकारणसंयोगें । डुलत देखिजे विषयभोगें ।

परी समाधिमुद्रा न भंगे । भोगसंगें अलिप्त ॥९५॥

त्यासी स्त्री म्हणे माझा भर्ता । पुत्र म्हणे माझा पिता ।

शिष्य म्हणे स्वामी तत्त्वतां । त्यांहूनि परता त्यांमाजीं वर्ते ॥९६॥

हो कां काष्ठास्तव उत्पत्ती । काष्ठावरी ज्याची स्थिती ।

तो आकळितां काष्ठीं बहुतीं । नावरे निश्चितीं अग्नि जैसा ॥९७॥

फुंकितां लखलखिला । जो फुंकास्तव प्रकटला ।

तो फुंक न साहतां ठेला । निर्वातींचा संचला दीप जैसा ॥९८॥

तेवीं कर्मास्तव उत्पत्ती । कर्मेंचि झाली परब्रह्मप्राप्ती ।

त्या कर्मामाजीं वर्तती । निष्कर्मस्थिती महायोगी ॥९९॥

तो व्यवहारी दिसो जनीं । कीं पिसेपणीं नाचो वनीं ।

अथवा तटस्थ राहो विजनीं । दशा अधिक‍उणी बोलूं नये ॥७००॥

जें सिंहासनीं राजत्व जोडे । तें वनांत खेळतां न मोडे ।

कीं धांवतां व्याहाळीपुढें । राजपद चोखडें ढळूं नेणे ॥१॥

रावो रानीं वसिन्नला । त्या रानासी राजभोग आला ।

रावो राजत्वा मुकला । मूर्खही या बोला न बोलती ॥२॥

तेवीं पावोनि स्वरूपप्राप्ती । योगी प्रारब्धाच्या स्थिती ।

नाना कर्में करितां दिसती । परी निजात्मस्थिती भंगेना ॥३॥

यालागीं समाधि आणि व्युत्थान । या दोहीं अवस्थांचें लक्षण ।

अपक्वासीचि घडे जाण । परिपूर्णासी लक्षण तें कैंचें ॥४॥

स्वरूपावेगळें कांहीं एक । पूर्णासी उरलें नाहीं देख ।

समाधिव्युत्थानाचें मुख । त्यासंमुख येवों लाजे ॥५॥

अर्जुना देवोनि समाधि । सवेंचि घातला महायुद्धीं ।

परी कृष्ण कृपानिधी । तटस्थ त्रिशुद्धी न करीच ॥६॥

यालागीं समाधिव्युत्थानविधी । ताटस्थ्येंसहित निरवधी ।

गिळूनि झाली सैर समाधी । पूर्ण निजपदीं विलसतां ॥७॥

एवं प्रारब्ध जंव असे । तंव मुक्ताचें देह वर्ते ऐसें ।

परी अहंममतेचें पिसें । पूर्विल्याऐसें बाधीना ॥८॥

जेवीं स्वप्नदेहाच्या नाना अवस्था । जागृतीं आलिया तत्त्वतां ।

पुरुष नेघे आपुले माथां । तेवीं समाधिस्था देहकर्में ॥९॥

हेचि परमार्थता ब्रह्मस्थिती । नाना परींच्या उपपत्ती ।

म्यां सांगीतल्या तुम्हांप्रती । ज्ञानसंपत्ती निजगुह्य ॥७१०॥

तूं कोण हें पुसिलें होतें । सांगावया तें सनकादिकांतें ।

सांगतसें निजरूपातें । विश्वास त्यातें दृढ व्हावया ॥११॥

N/A

References : N/A
Last Updated : September 19, 2011

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP