विधी - २१
गृहबलिदानम्
इंद्रादि अष्ट लोकपाल, आकाश व भूमी असे दश दिक्‌पाल यांना सदीप माषपिष्ठ देण्यासाठी गव्हाच्या कणकीमध्ये व उडीद मिसळून त्याचे दहा लंबाकृती गोळे बनवावेत. कणकीचे दिवे बनवावेत. स्थंडिलाच्या पूर्वेपासून आठ दिशांना आठ ईशान्य व पुर्व यांच्यामध्ये एक नैऋत्य व पश्चिम यांच्यामध्ये एक असे दहा बली द्यावेत. प्रत्येक देवतेला बली अर्पण करताना त्या दिशेस यजमानाने मुख करून हातावरून गंधाक्षत पुष्फ (समोरील ताम्हणात) सोडावे. (प्रत्येक बलीवर १ पळी पाणी सोडावे.)
सूर्यापासून केतुपर्यंत नवग्रहांना स्वतंत्रपणे वरील प्रमाणेच तयार केलेले सदीप माषपिष्ट बली त्यांचें मंत्र म्हणून अर्पण करवेत. ते नवग्रह पीठाचे समोर द्यावेत. तसेच गणपति, दुर्गा, वायु, आकाश, अश्विनीकुमार व वास्तोष्पती या सहा देवतांना असेच सहा वेगवेगळे सदीप माषपिष्ठ बली द्यावेत. (किंवा आदित्यादि नवग्रहांना सर्वांना मिळून एक सदीप माषपिष्ठ बली द्यावा. पुढे मंत्रांमध्ये असा एकच बली देण्याबाबत्र मंत्र दिला आहे.)
शिखिन्यादि ४५ देवतांना प्रत्येकी नाममंत्राने पयः पिष्टबली द्यावा. चरक्यादि देवतांना नाममंत्राने माषपिष्टबली द्यावा. क्षेत्रपाल व परिवार देवतांसाठी एका शिपतरात उडीद घातलेला कणकीच्या पिठाचा बली ठेवावा. त्याला गुलाल वगैरे लावून सुशोभित करतात. कणकिची एक पणती (दिवा) ठेवावी. क्षेत्रपालासाठी एक सुपारी व विडा ठेवावा. क्षेत्रपालादि बलिदान मंडपाच्या बाहेर ईशान्य उत्तरेच्या मध्यभागी करावयास सांगितले आहे. परंतु वास्तुशांतीला मंडपादि कर्माचा संबंध नसल्यामुळे यजमानाच्या घरात जशी जागा असेल त्याप्रमाणे बलिपूजा झाल्यावर बाहेर नेण्यास योग्य पडेल अशा ठिकाणी पूजन करून बलिदान करावे.
(अखेरीस क्षेत्रपाल बली यजमान कुटुंबियांवरून ओवाळल्यानंतर सर्वच बली एका पिशवीत भरून बाहेर चव्हाट्यावर-चौकात- किंवा इतरांना त्रास होणार नाही अशा मोकळ्या जागी नेऊन ठेवावा.)
संकल्प - देशकालौ स्मृत्वा कृतस्य सग्रहमख वास्तुशांत्याख्यस्य कर्मणः सांगता सिद्ध्यर्थं इंद्रादि लोकपाल
आदित्यादि नवग्रह देवता शिख्यादि वास्तुपीठ देवता प्रीत्यर्थं क्षेत्रपाल प्रीत्यर्थं च बलिदानं करिष्ये ।
उदक सोडावे
१. इंद्रः सुरपतिः श्रेष्ठो वज्रहस्तो महाबलः । शतयज्ञाधिपो देवस्तस्मै नित्यं नमो नमः । इंद्राय नमः ।
सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि । इंद्राय सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माषपिष्ठ बलिं समर्पयामि ।
भो इंद्र इमंबलिं भक्ष्य दिशं रक्ष (येथे यजमानाने म्हणावे) मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भव ।
अनेन बलिप्रदानेन इंद्रः प्रीयताम् । पाणी सोडावे.
२. आग्नेय पुरुषोक्तः सर्व देव मयोव्ययः । धूम्रकेतू रजोध्यक्षतस्मै नित्यं नमो नमः । अग्नये नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि । अगन्य सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि । भो अग्निं इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भव । अनेन बलिप्रदानेन अग्निः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
३. दंडहस्तं यमं देवं महामहिश वाहनम् । वैवस्वतं पितृपतिं नौमि नित्यं महाबलम् । यमाय नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
यमाय सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि ।
भो यम इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भवः ।
अनेन बलिप्रदानेन यमः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
४. निऋतिं खङगहस्तं च सर्व लोकैक पावनम् । नरवाहनमत्युग्रं वंदेहं कालिकाप्रियं । निऋतये नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
निऋतय सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि ।
भो निऋति इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भवः ।
अनेन बलिप्रदानेन निऋतिः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
५. वरुणं पाशहस्तंच यादसांपतिमीश्वरं । अपांपति महं वंदे देवं मकर वाहनम् ।वरुणाय नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
वरुणाय सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि ।
भो वरुण इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भवः ।
अनेन बलिप्रदानेन वरुणः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
६. अनाकारो महोजाश्च यश्चादृष्ट गतिर्दिवि जगत्पूज्यो जग्त्प्राणस्तं वायुं प्रणमाम्यहम् । वायवे नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
वायव सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि ।
भो वायु इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भवः ।
अनेन बलिप्रदानेन यमः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
७. सर्व नक्षत्र मध्ये तु सोमो राजा व्यवस्थितः । तस्मै नक्षत्रपतये देवाय सततं नमः । सोमाय नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
सोमाय सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि ।
भो सोमं इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भवः ।
अनेन बलिप्रदानेन सोमः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
८. सर्वाधिपो महादेव ईशानश्चंद्र शेखरः । शूलपाणिर्विरूपाक्षस्तस्मै नित्यं नमो नमः । ईशानाय नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
ईशानाय सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि ।
भो ईशान इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भवः ।
अनेन बलिप्रदानेन यमः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
९. चंद्रार्कौपेतमाकाशं षंढं नीलोत्पलप्रभं । नीलांबर धरं चैव तस्मै नित्यं नमो नमः । आकाशाय नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
आकाशाय सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि । भो आकाश इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष
मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भवः । अनेन बलिप्रदानेन आकाशः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
१०. सर्वेषामाश्रया भूमिर्वराहेण समुद्धृता । अनंत सस्य दात्री या तां नमामि वसुंधराम् । भूम्यै नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
भूम्यै सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि ।
भो भूमि इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्त्री शांतिकर्त्री तुष्टिकर्त्री पुष्टिकर्त्री कल्याणकर्त्री वरदो भवः ।
अनेन बलिप्रदानेन भूमिः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
११. जपाकुसुम संकाशं काश्यपेयं महद्दुतिं । तमोरिं सर्व पापघ्न प्रणतोस्मि दिवाकरम् । आदित्यादि नवग्रह देवताभ्यो नमः ।
सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि । आदित्यादि नवग्रहेभ्यः सांगेभ्यः सपरिवारेभ्यः सायुधेभ्यः सशक्तिकेभ्योः इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि।
भो आदित्यादि सपरिवारस्य आयुः कर्तारः क्षेमकर्तारः शांतिकर्तारः तुष्टिकर्तारः पुष्टिकर्तारः कल्याणकर्तारो वरदा भवत ।
अनेन बलिप्रदानेन आदित्यादि नवग्रहां प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.
१२. वास्तोष्पते नमसुत्भ्यं भूशैय्या भिरत प्रभो । प्रसीद पाहि मां देव सर्वारिष्टं विनाशय । वास्तोष्पतये नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।
वास्तोष्पतये सांगाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीप माष पिष्ट बलिं समर्पयामि ।
भो वास्तोष्पति इमं बलिं भक्ष्य दिशं रक्ष मम सकुटुंबस्य सपरिवारस्य आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शांतिकर्ता तुष्टिकर्ता पुष्टिकर्ता कल्याणकर्ता वरदो भवः ।
अनेन बलिप्रदानेन वास्तोष्पतिः प्रीयताम् ।
पाणी सोडावे.