कोकीळामहात्म्य - अध्याय चवथा

॥श्रीगणेशाय नम:॥
धर्म म्हणे दयानिधी ॥ पार्वती कोकिळा जालि कधीं ॥ काय निमित्य मजला आधी ॥ सांगावे जी दयाळा ॥१॥
ऐकरे धर्मा भक्त राया ॥ कोकिळा झालि आदिमाया ॥ जीची किर्ती वदावया ॥ शेषा सामर्थ्य असेना ॥२॥
कोणे एके समई जाण ॥ क्षीरसागरी नारायण ॥ निजले असतां जगज्जीवन ॥ लक्ष्मी चरण चुरीतसे ॥३॥
नारायणाच्या नाभीकमळीं ॥ ब्रह्मा उत्पन्न ते काळीं ॥ आनंदें प्रतिपाळी ॥ भक्तालागीं आदिमाया ॥४॥
ब्रह्मा आनंदें खेळतां ॥ तेथें विवसी उत्पन्न झाली तत्वतां ॥ नारायण निद्रिस्त असतां ॥ कौतुक झाले अपूर्व ॥५॥
कानामध्यें मळ फार झाला ॥ त्यांतून एक दैत्य निघाला ॥ मधुनाम तयाला ॥ कैटभा नाम दुसरा ॥६॥
मधुकैटभा दोघेजण ॥ निर्वाणी झाले दारुण ॥ ब्रह्मयासी पाहून ॥ युध्द त्यासी करुं ह्मणती ॥७॥
ब्रह्मा तेथोनि पळाला ॥ आदि मायाजवळी आला ॥ भयाभीत ब्रह्मा देखिला ॥ मग आदिमाया बोलतसे ॥८॥
निद्रिस्त असतां नारायण समर्थ ॥ त्याचें स्तवन करी यथार्थ ॥ मग ब्रह्मा आदे स्तवीत ॥ जयजय शब्द करोनी ॥९॥
ह्मणे जयजय नारायणा ॥ मधुकैटभ घेऊं म्हणती प्राण ॥ धांव सत्वर दीनरक्षणा ॥ योगनिद्रा मोडोनी ॥१०॥
लक्ष्मी ह्मणे प्राणनाथा ॥ ब्रह्मा संकटि पडतां ॥ आदिमायेचा शब्द ऐकतां ॥ जागे दयाळ जाहाले ॥११॥
जागृत होवोनी कैवल्यदानी ॥ मधुकैटभ जवळी येऊनी ॥ युध्दासी प्रवर्तले तेचक्षणीं ॥ दारुण दैत्य महाथोर ॥१२॥
नारायणासी युध्द करितां ॥ दिवस झाले फार पाहतां ॥ नारायणें उभयतां ॥ बहुपराक्रमी देखिले ॥१३॥
प्रसन्न होऊनी जगदीश्वर ॥ ह्मणी माग इच्छीतवर ॥ ते म्हणे पराक्रम थोर ॥ आमुचा असे तुजहुनी ॥१४॥
तुजला असेल इच्छा कांही ॥ मग ते देऊं आह्मी पाही ॥ ईश्वर ह्मणतसे भाक लवलाही ॥ दिली आह्मां पाहिजे ॥१५॥
त्रिवाचा मग भाक देऊन ॥ प्रसन्न होवोनी दोघेजन ॥ म्हणती सत्यसत्य नारायण ॥ तुमचे इच्छीत तुम्ही मागा पै ॥१६॥
नारायण म्हणे हो समर्था ॥ तुमचे प्राण मज द्यावे आतां ॥ ऐसें वदतां तत्वतां ॥ शरीरप्राण समर्पिले ॥१७॥
देवें त्याचा प्राण घेऊनी ॥ ज्योती शरीरांत मेळऊनी ॥ मग म्हणे कैवल्यदाणी प्रेतें थोर बहु असुराचें ॥१८॥
मग ते दोन शरीरें वोढून ॥ त्याची हे पृथ्वी निर्माण करुन ॥ मांस दैत्याचें मृत्तिका जाण ॥ हाडें पाषाण सर्वही ॥१९॥
यास्तव पृथ्वी अपवित्र पूर्ण ॥ गाईच्या शेणें सारवून ॥ वरी पूजन करावें जाण ॥ नित्य नेम यथाविधी ॥२०॥
पाषाणावरी बैसोन ॥ जप केला जरी जाण ॥ रोग होतसे दारुण ॥ कांही केल्या नव जाये ॥२१॥
वस्त्राचे आसन करितां ॥ दरिद्र प्राप्त होय तत्वतां ॥ दर्भाचे आसन करितां ज्ञान उद्भव होतसे ॥२३॥
मृगचर्मावरी बैसोन ॥ जपतां अगणीत प्राप्ती धन ॥ पुत्रपौत्रवाढे संतान ॥ अगाध महिमा तयाचा ॥२४॥
व्याघ्रचर्म आसन केलिया ॥ मोक्ष प्राप्त होय तया ॥ कमलासन केलिया ॥ सिध्दी प्राप्त होतसे ॥२५॥
ह्मणोनी मृत्तिका तुळसीमुळीची ॥ पवित्र द्वारका क्षेत्राची ॥ वरी पंढरीरंग शिळेची ॥ महापवित्र जाणिजे ॥२६॥
रंग शिळेवरील मृत्तिका आणून ॥ कोणासी भूत लागेल पूर्ण ॥ त्यावरी टाकावी अणुप्रमाण ॥
दूर पळे भूत तयापासूनी ॥२७॥
असो ब्रह्मा संकटापासुनी ॥ मुक्त झाला तत्क्षणीं ॥ ह्मणे जयजय कैवल्यदानी ॥ महासंकट वारिलें ॥२८॥
महाराजा दिनदयाळा ॥ तुझी नकळे अगाध लीला ॥ मी दासानुदास आगळा ॥ प्रताप तुझा देखिला ॥२९॥
मग म्हणे सारंगपाणी ॥ सृष्टि तुवां करावी येथुनी ॥ ब्रह्मा ह्मणे मोक्षदानी ॥ ज्ञान मज नाहीं करावया ॥३०॥
मग तो सखा देवाधीदेव ॥ मंत्र उपदेशी दयार्णव ॥ त्या मंत्राचे अपार सत्व ॥ ब्रह्मा तप करिता जाहला ॥३१॥
तपाचे अंती नारायण ॥ चारी वेद दिले आणून ॥ म्हणे ब्रह्मया हें पाहून ॥ सृष्टी करी मम आज्ञे ॥३२॥
पृथ्वी शेष मस्तकावरुनी ॥ छपन्न कोटि योजने भरोनी ॥ लांबरुंद विस्तारुनी ॥ केली देवे अपूर्व ॥३३॥
बुडे पृथ्वी जळांत ॥ ह्मणुनी शेषमस्तक धरीत ॥ बुडोन जाईल यथार्थ ॥ ह्मणुनी दिग्गज स्थापिले ॥३४॥
अष्ट दिशे अष्टजण ॥ दिग्गज बैसले दडापून ॥ कुळाचार पर्वत आठजण ॥ अष्टदिशेस स्थापिलें ॥३५॥
ऐसें नानारक्षक आहे ॥ तेणें पृथ्वी स्थिर राहे ॥ नाहीतरी उडोन पाहे ॥ बुडातां विलंब नसेची ॥३६॥
ऐसें नारायणे जाण ॥ सृष्टी केली निर्माण ॥ मधुकैटभ दैत्य मर्दून ॥ त्यांच्या रक्तमासाची ॥३७॥
वरी ब्रह्मया चारी खाणी ॥ निर्मिता झाला आदरेंकरुनी ॥ ज्यारज अंडज उद्भीवश्वेत जननी ॥
खाणी चारी झाल्या पै ॥३८॥
ब्रह्मयाच्या अंगुष्ठापासुनी दक्ष निर्माण झाला ज्ञानी ॥ परम पुरुषार्थी त्रिभुवनी ॥ ऐसा नद दिसे दुसरा ॥३९॥
आदिमाया जगदोध्दारी ॥ ज्याच्या पोटी घेईल अवतारी ॥ त्याचें काय वर्णावें चरित्रीं ॥ शेषासही नसे सामर्थ्य ॥४०॥
दक्ष रायाची कांता ॥ श्रीखादवी पतिव्रता ॥ जिचे उदरीं आदिमाता ॥ जन्म घेईल निर्धारें ॥४१॥
श्रीयादवी म्हणे दक्षराया ॥ संतान नाहीं प्राणसखया ॥ कांही जप तप करोनिया ॥ यज्ञदिक करावें ॥४२॥
पुत्रइष्टी यज्ञा उत्तम ॥ करावाअ जी भावें करोन ॥ अथवा कन्या झालीया जाण ॥ तरी तेही बरवें असे ॥४३॥
दक्ष म्हणे वो महासती ॥ आराधिजे देवी पार्वती ॥ ह्माणोन श्रियादेवीप्रती ॥ मंत्र दिधला पार्वचा ॥४४॥
जप करिता श्रिया देवी ॥ तेणीं तुष्टली श्रीसांभवी ॥ कैलासाहूनी लवलाही ॥ धांवली हो भक्त काजा ॥४५॥
म्हणे झालें सुप्रसन्न ॥ श्रीयादेवि मागे वरदान ॥ म्हणे तूं होई माझी कन्यारत्न ॥ हेंचि अंबे मागणें तुजपाशी ॥४६॥
अंबा तथास्तु म्हणत ॥ तुझा पूर्ण होईल मनोरथ ॥ देवीदेव आनंदात ॥ मनुष्येंही आनंदलीं ॥४७॥
झाला परम उल्हास ॥ श्रियादेवी आणि दक्षास ॥ म्हणती भाग्य विशेष ॥ कळले वरदें देवीच्या ॥४८॥
कांही दिवस लोटलियावरी ॥ पोटा आली त्रिपुरसुंदरी ॥ तेणें हर्ष झाला निर्धारीं ॥ तेज अंबरी न समाये ॥४९॥
दिवसांची पूर्णता झाली जेव्हां ॥ श्रीया देवी प्रस्तुत झाली तेव्हां ॥ होताचि देवमेळा बरवा ॥
स्तवनालागीं पातलें ॥५०॥
देव करिती अपार स्तवन ॥ उभे बध्दांजुळी जोडून ॥ पुष्पें वर्षाती सुरगण ॥ आनंद ब्रह्मानंदी जाहला ॥५१॥
ऐसें आख्यान पवित्र ॥ ऐकतां उध्दरें सप्तगोत्र ॥ वंसी कन्या आणि पुत्र ॥ होतील देवी प्रसादे ॥५२॥
इति शी भविष्योत्तरपुराणें ब्रह्मोत्तरखंडे ॥ कोकिला महात्म्य चतुर्थोऽध्याय गोडहा ॥५३॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ शुभंभवतु ॥
॥ अध्याय चवथा समाप्तः ॥