जिव्हार

A dictionary, Marathi and English

   The heart or soul; the life or a living or highly sensible part. Ex. सदा बोले दुष्टोत्तर ॥ जेणें खोचे जि0 ॥. Also fig. the life, spirit, essence, vital vigor of. Ex. जो वेदशास्त्राचें जि0 ॥ जो आदिमायेचा निजवर ॥ जो पुराणपुरुष अगोचर ॥ तो तुझा पुत्र होईल राया ॥.

Aryabhushan School Dictionary

 n   (Poetry.) The heart or soul. Fig. The life, spirit, vital vigour of.

महाराष्ट्र शब्दकोश

   नस्त्री . १ ( काव्य . ) हृदय ; आत्मा ; चेतनास्थान ; काळीज ; अंत : करण . भेदितें आमुचें जिव्हार । - रास ३ . ८५ . २ ( ल . ) प्राणाप्रमाणें चैतन्योत्पादक गोष्ट , तत्त्व ; मर्म ; सत्त्व . जीवनकला . जिव्हार मोडलें वैराग्याचें । - भाए ८४ . जो वेदशास्त्राचें जिव्हार । ३ जीव . शस्त्रांगीं जिव्हारें । आरोपुनी । - ज्ञा १ . २२० . ४ जीवाची गुप्त गोष्ट , रहस्य ; काळीज ; मर्म . वेद जयालागीं झकविले । लक्ष्मीयेही राहविलें । जिव्हार जें । - ज्ञा ११ . ११८ . ५ जिव्हाळा . ना तरी सकल धर्माचें माहेर । सज्जनांचें जिव्हार । - ज्ञा १ . ३१ . जिव्हाळी पहा . जिव्हारीं - क्रिवि . १ नाजुक भागीं ; मर्मी ; काळजाच्या भागीं ; अंत : करणांत ( जखम इ० ) नरपति रमणी ते खोंचलीसे जिव्हारीं । - सारुह ३ . ५७ . [ जीव ]

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   जिव्हारी खोचणें
   हृदयांत जखम होणें
   मनाला फार लागणें. पुढे पहा. ‘नरपतिरमणी ते खोचलीसे जिव्हारी।’ -सारुह ३.५७.