क्रम्

{ kram }

A Sanskrit English Dictionary

क्रम्    cl. 1. Ā. P. क्रा॑मति ( [Pāṇ. 7-3, 76]; ep. also क्रमति), क्रमते ( [Pāṇ. 1-3, 43], ep. also क्रामते; according to, [Pāṇ. 3-1, 70 also] cl. 4. P. क्राम्यति [ क्रम्यति, [Vop.]]; aor. अक्रमीत्, [RV.] &c.; Ā. क्र॑मिष्ट, क्रंसते [ [RV. i, 121, 1]], 3. pl. च॑क्रमन्त [ [RV. ii, 19, 2]]; perf. चक्राम, or चक्रमे; p. चक्रमाण॑, [RV. x, 123, 3]; fut. क्रमिष्यति or क्रंस्यते ind.p. क्रान्त्वा, क्रन्त्वा, or क्रमित्वा, [Pāṇ. 6-4, 18 and 7-2, 36]),

to step, walk, go, go towards, approach (with अ॑च्छ, अ॑धि acc. or loc.), [RV.]; [AV.]; [TS.] &c.;

to approach in order to ask for assistance (with loc.), [AV. iv, 11, 12 and xix, 17, 1];

to go across, go over, [MBh.]; [R.] &c.;

Ved. to climb (as on a tree's branch), [Pāṇ. 7-1, 40]; [Kāś.];

to cover (in copulation), [AV. iv, 4, 7];

to stretch over, project over, tower above, ( ind.p. क्रान्त्वा), [Ragh. i, 14];

to take possession of [Pañcat.];

Ā. to undertake, strive after, make effort for ( dat.), [Pāṇ. 1-3, 38; 3-1, 14]; [Kāś.];

( loc.), [Bhaṭṭ. xv, 20];

Ā. ( [Pāṇ. 1-3, 38]) to proceed well, advance, make progress, gain a footing, succeed, have effect, [MBh.]; [R.]; [Bhaṭṭ.];

to be appliable or practicable, [Sarvad.];

P. to be liable to the peculiar arrangement of a Vedic text called क्रम ( i.e. to be doubled, as a letter or word), [RPrāt. vi, 4];

Ā. to read according to the क्रम arrangement of a Vedic text, [RPrāt.]; [Lāṭy.] ( अ-क्रान्त) :

Caus. P. क्रमयति, to cause to step, [ŚBr. v; xi];

क्रमयति or क्राम्°, to make liable to the peculiar arrangement called क्रम ( i.e. to double a letter or word), [RPrāt.] &c.:

Intens. चङ्क्रम्यते ( [Pāṇ. 3-1, 23]; [Kāś.]; p. चङ्-क्रम्य॑माण [ [TS. vii, 1, 19, 3]; [MBh.]] or °क्रमम्°, [MBh. i, 7919] and, [BhP. v, 6, 7]) or चङ्क्रमीति ( [MBh. xiv, 137 and 141]; impf. 2. pl. चङ्क्रमत, [RV. viii, 55, 4]; fut. p. चङ्क्रमिष्य॑त्, [TS. vii, 1, 19, 3]; ind.p. °मित्वा, [Vop. v, 3]; cf. °मित॑),

to step to and fro, walk or wander about.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

क्रम् [kram]   1 U., 4. P. (क्रामति, क्रमते, क्राम्यति, चक्राम, चक्रमे, अक्रमीत्, अक्रस्त, क्रान्त)
   To walk, step, go; क्रामत्यनुदिते सूर्ये वाली व्यपगतक्लमः Rām.; गम्यमानं न तेनासीदगतं क्रामता पुरः [Bk.8.2;25.]
   To go to, approach (with acc.).; देवा इमान् लोकानक्रमन्त [Śat. Br.]
   To pass or go over, go across, traverse; [U.2.13;] सुखं योजनपञ्चाशत्क्रमेयम् [Rām.]
   To leap, jump; क्रमं वबन्धं क्रमितुं सकोपः (हरिः) [Bk. 2.9.5.51.]
   To go up, ascend; क्रामत्युच्चैर्भूभृतो यस्य तेजः [Śi.16.83.]
   (a) To cover, occupy, take possession of, fill; क्रान्ता यथा चेतसि विस्मयेन [R.14.17.] (b) To reach up to, pervade, penetrate; क्रामद्भिर्घनपदवीमनेकसंख्यैः [Ki.5.34.]
   To surpass, excel; स्थितः सर्वोन्नतेनोर्वीं क्रान्त्वा मेरुरिवात्मना [R.1.] 14.
   To undertake, strive after, be able or competent for, show energy for (with dat. or inf.); व्याकरणाध्यय- नाय क्रमते Sk; धर्माय क्रमते साधुः Vop; व्युत्पत्तिरावर्जितकोविदापि न रञ्जनाय क्रमते जडानाम् [Vikr.1.16;] हत्वा रक्षांसि लवितुमक्रमी- न्मारुतिः पुनः । अशोकवनिकामेव [Bk.9.23.]
   To be developed or increased, to have full scope, be at home (with loc.); कृत्येषु क्रमन्ते [Dk.17;] क्रमन्तेऽस्मिञ्शास्त्राणि, or ऋक्षु क्रमते बुद्धिः Sk. क्रममाणोऽरिसंसदि [Bk.8.22.]
   To succeed, have effect (Atm.); न चक्रमस्याक्रमताधिकं धरम् [Śi.1.54.]
   To be repeated (as a letter or word in the arrangement called क्रम q. v.)
   To fulfil, accomplish.
   To have sexual intercourse with; to cover (in copulation); क्रमस्पर्श इव रोहितमनवग्लायता सदा [Av.4.4.7.] (By वृत्तिसर्गतायनेषु क्रमः [P.I.3.38;] क्रम् by itself is used in the Ātm. in the sense of 'continuity' or 'want of interruption', 'energy or application', and 'development or increase', and also 'conquering or getting over.)-Caus. (क्रमयति, क्रामयति)
   To cause to go &c.
   To repeat a letter (as in the क्रम arrangement). -Desid. चिक्रमिषति, चिक्रंसते &c.

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

   See : तॄ