ऋण

{ ṛṇa }

हिन्दी (hindi) WN

 noun  कहीं से या किसी से ब्याज सहित या बिना ब्याज के वापस करने की बोली पर लिया हुआ धन आदि   Ex. साहूकार ऋण पर दस प्रतिशत ब्याज लगाता है ।

HYPONYMY:

सवाई तक़ावी

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

क़र्ज़ कर्ज कर्जा क़र्ज़ा उधार प्रामीत्य लोन

Wordnet:

asm ঋণ

bd दाहार

ben ঋণ

guj લોન

kan ಸಾಲ

kas قَرٕٕض

kok रीण

mal വായ്പ

mar कर्ज

mni ꯁꯦꯜ꯭ꯄꯨꯕ

ori ଋଣ

pan ਕਰਜਾ

san ऋणम्

tam கடன்

tel అప్పు

urd قرض , ادھار

 noun  एक व्यक्ति या संस्था द्वारा दूसरे व्यक्ति या संस्था को दी जाने वाली सेवा   Ex. हिंदू धर्म के अनुसार मातृ-ऋण, पितृ-ऋण, गुरु-ऋण तथा देव-ऋण ये चार मुख्य ऋण हैं ।

HYPONYMY:

मातृ-ऋण पितृऋण गुरुऋण देव-ऋण ऋषिऋण

ONTOLOGY:

अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

guj ઋણ

kas قَرضہٕ

mal കടം

mni ꯂꯃꯟ

nep ऋण

pan ਰਿਣ

tel ఋణము

urd فرض , ذمہ داری , قرض

 noun  गणित में घटाने का चिह्न   Ex. शून्य से कम संख्या को ऋण से दर्शाते हैं, जैसे -१५ ।

ONTOLOGY:

गुणधर्म (property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kan ಕಳೆಯುವ ಚಿನ್ನೆ

kok वजा चिन्न

mar वजाबाकीचे चिन्ह

ori ଋଣ

san ऋण

tel ఋణాత్మకం

urd منفی , تفریقی

   See : ऋणात्मक

A dictionary, Marathi and English

   Debt. Three departments of man's debt are reckoned, viz. देवऋण, ऋषिऋण, पितृऋण, q. v. in loc. To these some add मनुष्यऋण. 2 In arithmetic. The subtrahend. 3 In algebra. Negative quantity, minus.

Aryabhushan School Dictionary

 n   Debt. (In alg.) The negative sign or quantity, minus.
ऋण काढून सण करणे   Incur the pressure of debt, and then squander the loan in wild holidaykeeping.
ऋणं कृत्वा घृतं पिबेत्   This famous dictum of चार्वाक bears nearly the same meaning.
 a   Negative-electricity.

मराठी (Marathi) WN

 noun  वजाबाकीचे चिन्ह   Ex. ऋणाचे चिन्ह आडव्या रेषेने दर्शवले जाते.
 noun  एका व्यक्ती किंवा संस्थेकडून दुसर्‍या व्यक्ती किंवा संस्थेस दिली जाणारी सेवा   Ex. हिंदू धर्मानुसार मातृऋण, पितृऋण, गुरूऋण आणि देवऋण ही चार ऋणं प्रमुख आहेत

HYPONYMY:

पितृऋण देवऋण ऋषिऋण मातृऋण गुरुऋण

ONTOLOGY:

अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

guj ઋણ

kas قَرضہٕ

mal കടം

mni ꯂꯃꯟ

nep ऋण

pan ਰਿਣ

tel ఋణము

urd فرض , ذمہ داری , قرض

   See : कर्ज, वजाबाकीचे चिन्ह, ऋणात्मक

महाराष्ट्र शब्दकोश

   कर्ज ; देणें ; रीण ; परत द्यावयाच्या बोलीनें ( सव्याज किंवा तसेंच ) घेतलेलें द्रव्य , इ० .
   ( ल . ) उपकार ; माणसाला पुढील तीन ऋणें असतात असें समजलें जातें - देवऋण ; ऋषिऋण ; पितृऋण ; कोणी मनुष्यऋण असें चौथें ऋण मानितात . ऋणत्रय पहा . हें माझें पूर्वील जुनें ऋण । देवापाशीं जाण ठेविलें होतें । - एभा २३ . ४५२ . ऋण फेडावया अवतार केला । अविनाश आला आकारासी । - तुगा १० .
   ( अंकगणित ) बाद किंवा वजा करावयाचा अंक , रक्कम .
   ( बीजगणित ) वजाबाकीचें चिन्ह ; उणें चिन्ह ; उणी संख्या ; वजा करावयाची संख्या ; याच्या उलट धन .
   ( पदार्थविज्ञान ) विजेचा एक प्रकार ; ( इं . ) ( निगेटिव्ह ) अपसारक विद्युत ; धनविद्युतच्या उलट ऋणविद्युत ; जवळ असलेल्या दोन पदार्थांपैकीं एकावर ऋणवीज असेल तर दुसर्‍यावर धनवीज उत्पन्न होते . [ सं . ]
०करणें   
   कर्ज काढणें .
   कर्ज करणें .
०काढणें   कर्ज काढणें .
०फिटणें   कर्जमुक्त होणें ; उपकाराची फेड होणें . मेलों रणांत म्हणजे तुमचें याचेंहि सर्व ऋण फिटलें । - मोभीष्म ११ . ७४ . म्ह०१ ऋण काढून सण करणें = अनुकूलता नसतांहि उसन्या पैशांवर लौकिक , हौस संभाळणें .
   ऋणं कृत्वा घृतं पिबेत = प्रसिद्ध नास्तिकाग्रणी चार्वाक याच्या नांवानें प्रसिद्ध असलेल्या पुढील श्लोकांत हा चरण आहे . यावज्जीवं सुखं जीवेत ऋणं कृत्वा घृतं पिबेत । भस्मीभूतस्य देहस्य पुनरागमनं कुत : । ( अर्थ - जीवांत जीव आहे तोंपर्यंत चैन करावी ऋण काढून तूप प्यावें . कारण या देहाचा भरंवसा काय ? जळून गेलेला देह पुन्हां मिळत नाहीं ).
०करी वि.  
   कर्ज देणारा ; सावकार ; उत्तमर्ण .
   कर्ज घेणारा ; देणेदार ; ऋणको ; अधमर्ण .
   ज्यापासून कांहीं उपयोग नाहीं पण ज्याला उगीच पोसावें लागतें असा , कुचकामाचा माणूस ; आळशी , आयत खाऊ अशास निंदेनें म्हणतात .
   ज्याच्याकडून आपल्याला नेहमीं मदत होते व जो सारखा आपल्यावर कृपा करीत असतो अशा माणसास कृतज्ञतादर्शक बुद्धीनें म्हणतात .
०ग्रस्त वि.  कर्जबाजारी ; कर्जांत बुडालेला .
०घातकी वि.  ( ना . ) अवसानघातकी ; ऐन वेळेवर मागें घेणारा .
०चिन्ह  न. ( गणित ) उणें चिन्ह , ( - ) ऋण अर्थ ३ पहा .
०त्रय  न. देवऋण , पितृऋण , ऋषिऋण ; ऋण अर्थ १ पहा . मी ऋणत्रयापासून त्रिशुद्धि । मुक्त झालों भगवंता । प्राचीन ग्रंथांतून ऋणत्रयाची कल्पना आढळते . - टि ४ . १४८ .
०दार वि.  देणेदार ; ऋणकरी ; ऋणकरी अर्थ २ व ३ पहा .
०धन  न. 
   कर्जाऊ , उसना घेतलेला पैसा .
   उणें अधिक चिन्ह .
०ध्रुव  पु. ( पदार्थ विज्ञान . ) ( चुंबकाच्या किंवा विजेच्या ) दोन टोकांपैकीं एक टोंक . ( इं . ) निगेटिव्ह पोल ; कॅथोड याच्या उलट .
०पद  न. वजा करावयाचा राशि , पद ; ऋण अर्थ ३ पहा .
०बंध   बंधन - पुन . कर्जाचें बंधन ; कर्जाची अटक ; कर्जाचा जाच .
०बद्ध वि.  कर्जानें बांधला गेलेला ; ऋणग्रस्त .
०मुक्त वि.  कर्जमुक्त झालेला ; अऋणी .
०मुक्ति   मोक्ष मोचन शोधन - स्त्री . पुन . कर्जाची फेड ; कर्जाचें वारण ; कर्ज देऊन टाकणें .
०मोचित वि.  
   ऋणमुक्त .
   ( कायदा ) धनकोनें कर्ज निवारिलें असतां जो धनकोचा नोकर होतो तो .
०वई   पणा - वि . पु . ऋणी ; ऋणीपणा . निळा म्हणे ऋणवईपणा । होतसां नारायणा उत्तीर्ण । - निगा १९० . - नागा ६३५ .
०विद्युत  स्त्री. विजेचा एक प्रकार . ( इं . ) निगेटिव्ह इलेकट्रिसिटी ; ऋण अर्थ ४ पहा . याच्या उलट धनविद्युत .
०हर्ता वि.  ( ऋण फेडणारा . ) परमेश्वराचें एक विशेषण . ख्रिस्ती वाडमयांत प्रयोग .

नेपाली (Nepali) WN

 noun  एकजना व्यक्‍ति वा संस्थाद्वारा अर्को व्यक्‍ति वा संस्थालाई दिइने सेवा   Ex. हिन्दु धर्मका अनुसार मातृ-ऋण,पितृ-ऋण,गुरु-ऋण तथा देव-ऋण यी चार ऋण मुखय ऋण हुन्

ONTOLOGY:

अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

guj ઋણ

kas قَرضہٕ

mal കടം

mni ꯂꯃꯟ

pan ਰਿਣ

tel ఋణము

urd فرض , ذمہ داری , قرض

   See : उधारो, उधारो

A Sanskrit English Dictionary

ऋण  mfn.  mfn. going, flying, fugitive (as a thief), [RV. vi, 12, 5]; having gone against or transgressed, guilty
ऋण   [ cf. Lat. reus]
ऋण  n.  n. anything wanted or missed
   anything due, obligation, duty, debt (a Brāhman owes three debts or obligations, viz. 1. ब्रह्मचर्य or ‘study of the वेदs’, to the ऋषिs; 2. sacrifice and worship, to the gods; 3. procreation of a son, to the Manes, [TS. vi, 3, 10, 5]; [Mn. vi, 35, &c.]; in later times also, 4. benevolence to mankind and 5. hospitality to guests are added, [MBh.] &c.), [RV.]; [AV.] &c., [Mn.]; [MBh.] &c.
   a debt of money, money owed, [MBh.]; [Mn.]; [Yājñ.]
ऋणं   ( √ कृ, to get into debt, [Yājñ. ii, 45]; °म्-√ प्राप्, to become indebted, [Mn. viii, 107]; °ं-√ दा or √ नी or प्र-√ यम्, to pay a debt, [MBh.]; [Mn.] &c.; °ं-√ याच्, to ask for a loan, [Kathās.]; °म् परी-प्स्, to call in a debt, [Mn. viii, 161])
   guilt
   a negative quantity, minus (in math.)
   water, [L.]
   a fort, stronghold, [L.];
ऋण   [ cf. Zd. arena.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

ऋण [ṛṇa] a.  a. [ऋ-क्त]
   Going.
   Guilty.
   णम् Debt; (as to the three kinds of debt, see अनृण; cf. जायमानो ह वै ब्राह्मणस्त्रिभिर्ऋणवान् जायते, यज्ञेन देवेभ्यः ब्रह्मचर्येण ऋषिभ्यः प्रजया पितृभ्यः इति । स वै तर्हि अनृणो भवति यदा यज्वा, ब्रह्मचारी, प्रजावानिति । ŚB. on [MS.6.2.31.] ऋणानि त्रिण्यपाकृत्य मनो मोक्षे निवेशयेत् [Ms.6.35.] देवानां च पितॄणां च ऋषीणां च तथा नरः । ऋणवाञ् जायते यस्मात्तन्मोक्षे प्रयतेत् (त ?) सदा ॥ देवानामनृणो जन्तुर्यज्ञैर्भवति मानवः । अल्पवित्तश्च पूजाभिरुपवासव्रतैस्तथा ॥ श्राद्धेन प्रजया चैव पितॄणामनृणो भवेत् । ऋषीणां ब्रह्मचर्येण श्रुतेन तपसा तथा ॥ (विष्णुधर्मोत्तरम्); ऋणं कृ to incur debt; ऋणं दा to pay off or discharge debt; अन्त्यं ऋणं (पितॄणम्) the last debt to be paid to the manes, i. e. creation of a son.
   An obligation in general. cf. ऋणसंस्तवो हि अवश्यकर्तव्यानां भवति । ŚB on [MS.6.2.31.]
   (In alg.) The negative sign or quantity, minus (opp. धन).
   A fort, strong-hold.
   Water.
   Land. -Comp.
-अन्तकः   the planet Mars.
-अपनयनम् -अपनोदनम्, -अपाकरणम्, -दानम्, -मुक्तिः, -मोक्षः, -शोधनम्   paying off debt, discharge or liquidation of debt.
-आदानम्   'recovery of debt' [Kau.A.3;] receipt of money lent &c. (one of the 18 titles or subjects of litigation).
-उद्ग्रहणम्   recovering a debt in any way from the creditor (by friendly or legal proceedings).
-ऋणम् (ऋणार्णम्)   debt for a debt, debt incurred to liquidate another debt. ऋणस्य अपनयनाय यदन्यदृणं क्रियते तत् ऋणार्णम् [Sk.73;] Vārt. on [P.VI.1.89.] -कर्तृ a. one who gets into debt; [Mb.13.23.21.]
-काति a.  a. one to whom praise is due as a debt; or one who receives praise as a debt to be repaid in benefits (Sāy.) -ग्रस्तa. indebted, involved in debt.
   ग्रहः borrowing (money).
   a borrower.
-ग्राहिन् a.  a. borrowing. -m. a debtor, borrower.
-चित् a.  a. acknowledging (praise) as a debt to be paid for. N. of ब्रह्मणस्पति; [Rv.2.27.] 17.
-च्छेदः   Payment of a debt.
-(णम्)चयः  N. N. of a king; [Rv.5.3.12,14.]
-दातृ, -दायिन् a.  a. one who pays a debt.
-दासः [ऋणात् मोचनेन कृतो दासः]   one who is bought as a slave by paying off his debts; ऋणमोचनेन दास्य- त्वमभ्युपगतः ऋणदासः Mitā.
-निर्णयपत्रकम्, -पत्रम्   A note of acknowledgement of debt; [Sūkra.1.33.]
-निर्मोक्षः   Discharge or acquittance of debt (to ancestors &c.); न चोपलेभे पूर्वेषामृणनिर्मोक्षसाधनम् [R.1.2.]
-प्रदातृ   moneylender.
-मत्कुणः, -मार्गणः   security, bail.
-मुक्तः   released from debt.
-मुक्तिः   &c. see ऋणापनयनम्.
-लेख्यम्   'debtbond' a bond acknowledging a debt (in law; Mar. कर्जरोखा).

Shabda-Sagara

ऋण   r. 8th cl. (उ) ऋणु ( अर्णोति or अर्णुते, ऋणोति or -णुते) To go; according to some it is ऋन.
ऋण  n.  ( -णं)
   1. Debt.
   2. A fort, a strong hold.
   3. (In algebra,) Ne- gative quantity, minus.
    E. ऋ to go, क्त affix, deriv. irr.

ROOTS:

ऋ क्त

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 noun  गणिते न्यूनतादर्शकचिह्नम्   Ex. शून्यात् न्यूना सङ्ख्या ऋणचिह्नेन दर्शयति

ONTOLOGY:

गुणधर्म (property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kan ಕಳೆಯುವ ಚಿನ್ನೆ

kok वजा चिन्न

mar वजाबाकीचे चिन्ह

ori ଋଣ

tel ఋణాత్మకం

urd منفی , تفریقی

   See : ययिन्