संसार

{ saṃsārḥ, saṁsāra }

बर'/बड़ो (Bodo) WN

 noun  संसार एबा हा मन्दलनि बै बाहागो जायखौ गुबैयै गुबुन साननाय जायो   Ex. एम्फौफोरहाबो गुबुन संसार थायो

ONTOLOGY:

भाग (Part of) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

दुनिया जगद

Wordnet:

asm জগত

ben সংসার

guj દુનિયા

kas دُنیاہ , سمسار

kok संवसार

pan ਸੰਸਾਰ

san जगत्

tam உலகம்

tel ప్రపంచం

urd دنیا , جہان , کائنات , عالم

   See : बुहुम

Puranic Encyclopaedia

SAṀSĀRA   One in the line of Gurus. (See under Guruparaṁpara).

हिन्दी (hindi) WN

 noun  वह लोक जिसमें हम प्राणी रहते हैं   Ex. संसार में जो भी पैदा हुआ है, उसे मरना है ।

HYPONYMY:

चेतन जगत जड़ जगत

ONTOLOGY:

भौतिक स्थान (Physical Place) ➜ स्थान (Place) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

दुनिया विश्व जगत जग जहाँ जहां जहान सृष्टि दुनियाँ दीनदुनिया भुवन भूलोक भू-लोक ज़माना जमाना लोक मृत्युलोक पृथ्वीलोक मर्त्यलोक इहलोक जीवलोक मृत्यु-लोक पृथ्वी-लोक मर्त्य-लोक जीव-लोक अधिलोक नरलोक मर्त्य लोक मर्त्य मनुष्यलोक संसृति भव अमा दुखग्राम पृथिवीलोक केश नृलोक मनुजलोक आलम आवर्त वर्ल्ड

Wordnet:

asm সংসাৰ

bd बुहुम

ben পৃথিবী

guj સંસાર

kan ಭೂಮಿ

kas دُنیا قاینات آلم

mal ഉലകം

mar जग

mni ꯇꯥꯏꯕꯪꯄꯥꯟ

nep संसार

ori ସଂସାର

pan ਸੰਸਾਰ

san संसारः

tam உலகம்

tel మనుషుల ప్రపంచం

urd عالم , کرہ ارض , دنیا , عالم فانی , کائنات ارضی , دار فانی

 noun  संसार या भूमंडल का वह भाग जो विशेषकर अलग समझा जाता है   Ex. स्त्रियों का संसार पहले चूल्हे और चौके तक ही सीमित था ।

ONTOLOGY:

भाग (Part of) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

दुनिया विश्व जगत जगत् जग जहाँ जहां जहान दुनियाँ वर्ल्ड

Wordnet:

asm জগত

bd संसार

ben সংসার

guj દુનિયા

kas دُنیاہ , سمسار

kok संवसार

pan ਸੰਸਾਰ

san जगत्

tam உலகம்

tel ప్రపంచం

urd دنیا , جہان , کائنات , عالم

 noun  किसी के वे सभी अनुभव जो यह निर्धारित करते हैं कि उसको वस्तुएँ कैसी दिखाई देती हैं या प्रतीत होती हैं   Ex. हम एक अलग संसार में रहते हैं ।

ONTOLOGY:

संकल्पना (concept) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

दुनिया जगत दुनियाँ

Wordnet:

urd دنیا , جہان , جگت , سنسار

 noun  घर-गृहस्थी और उससे संबंधित कार्य जैसे कि परिवार का पोषण आदि   Ex. वह कम पैसे में ही अपना संसार ठीक से चलाता है ।

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

घर-संसार

Wordnet:

kan ಸಂಸಾರ

kas کَر سَنٛسار

mar संसार

san गृहनिर्वाहः

   See : दुनिया

A dictionary, Marathi and English

   The world, mundane existence, human life, man's mortal state. 2 The affairs of life; worldly business; the vocations and engagements, the cares and troubles of secularity. सं0 वृथा जाणें g. of s. To have one's worldly affairs or secular standing ruined or marred; to lose one's life Ex. तुकयाची ज्येष्ठ कांता ॥ मेली अन्न अन्न करितां ॥ येणें लज्जा वाटे चित्ता ॥ सं0 वृथा गेला कीं ॥. सं0 हाकणें To manage the worldly affairs. संसा- राची मात्रा करणें To blast the affairs, hopes, and prospects of, to ruin.

Aryabhushan School Dictionary

 n   The world; the affairs of life.
संसार हाकणें   Manage the worldly affairs.
संसाराची मात्रा करणें   To ruin.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  इहलोक , जग , मानवी जीवित , विश्व , सृष्टी ;
 ना.  कुटुंबजीवन , प्रपंच , व्यवहार ;
 ना.  पसारा , विस्तार .

मराठी (Marathi) WN

 noun  कुटुंबाचे पोषण इत्यादी कार्य   Ex. तो थोड्या पैशात आपला संसार व्यवस्थित चालवतो.

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

प्रपंच घर घरगाडा घरसंसार

Wordnet:

hin संसार

kan ಸಂಸಾರ

kas کَر سَنٛسار

san गृहनिर्वाहः

   See : जग, जग

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु. १ जग ; विश्व ; सृष्टि ; इहलोक ; संसृति ; मानवी जीवित , अस्तित्व ; जगाची स्थिति . संसार म्हणजे डोळयापुढें दिसणारें सर्व जग किंवा दृश्य सृष्टि असा अर्थ आहे . - गीर ८०१ . शिवशिव कदनाची विवसी संसारीं । कवणु नेघे । - भाए २२९ . २ प्रपंच ; व्यवहार ; कुटुंबपोषणादि कार्य ; गृहकृत्य ; घरकाम . ३ विस्तार ; पसारा . नवल ऐके धनुर्धरा । कैसा वासनेचा संसारा । देहा होऊं नेदी उजगरा । परी सुखदुःखें भोगी । - ज्ञा ५ . ५४ . [ सं . सम् ‍ + सृ ] संसार उभारणें - गृहस्थाश्रम चालविणें ; गृहव्यवस्था पाहणें . मुक्ताबाईनें एखाद्याचा संसार नसता का उभारला . - नामना २१ . संसार करणें - १ गृहकृत्य करणें ; घरांतील सर्व कामधाम , व्यवहार पाहणें . २ ( बे . ) ताडाचें पान कापून ताडी मोघ्यांत पाडणें . संसार मांडणें - संसारास सुरवात करणें . संसारास पाणी घालणें , संसारावर पाणी घालणें - संसाराचा नाश करणें . म्हणती आतां संसारा घालूं पाणी । परी अन्न देऊं चक्रपाणी । - ह १६ . ११६ . संसार वृथा करणें , संसार वृथा जाणें - संसाराचा नाश करणें . तुकयाची ज्येष्ठ कांता । मेली अन्न अन्न करितां । येणें लज्जा वाटे चित्ता । संसार वृथा गेला कीं । संसार हांकणें - संसार चालविणें ; प्रपंच योग्य रीतीनें करणें . संसाराची मात्रा करणें - सर्व प्रपंचाचा नाश करणें ; बिघाड करणें ; सर्व आशांचा मोड करणें . सामाशब्द -
०ओझें  न. प्रपंचाचा भार , जबाबदारी ; संसाराची काळजी . म्हणे संसारओझें माझें शिरीं । कैसी परी होईल ।
०कष्ट   पुअव . प्रपंचातील दुःखें , त्रास , मेहनत , जबाबदारी .
०चक्र  न. प्रपंचाचा गाडा ; संसारयात्रा ; नेहमीं संसारांत येणारे निरनिराळे प्रसंग , अनुभव वगैरे .
०ताप   दुःख यातना - पुन . प्रपंचांतील दुःखें , त्रास कष्ट श्रम . आधींच संसार तापें संतप्त । तो हा सत्समागमें निवत ।
०धंदा  पु. प्रपंचांतील कामें , व्यवहार ; उद्योग . जेणें उकले आपसा संसारधंदा .
०भांन  न. प्रपंचांतील लक्ष्य ; ऐहिक गोष्टींबद्दल वाटणारा आपलेपणा , प्रेम , आदर .
०भार  पु. संसाराचें ओझें .
०भ्रम  पु. संसारांतील मायापाश ; प्रापंचिक गुंतागुंत ; ऐहिक गोष्टींसंबंधीं वाटणारें प्रेम व त्यांत गुरफटून राहण्याची बुध्दि .
०माया  स्त्री. प्रापंचिक गोष्टींसंबंधीं वाटणारा भ्रम ; ऐहिक गोष्टींत असणारी क्षणभंगुरता , क्षणिकत्व , परंतु त्यांचेबद्दल सत्त्याचा होणारा भास . संसारमाय सांडोनि । दशरथ पावला स्वर्गभुवनीं । - रावि ११ . १४५ .
०मार्ग  पु. जग ; विश्व ; सृष्टि ; ऐहिक व्यापार , व्यवहार . याच्या उलट परमार्थमार्ग .
०यात्रा  स्त्री. प्रपंचाचा रोजचा क्रम ; ऐहिक दिनचर्या ; संसारांतील अनेक बरेवाईट प्रसंग ; आयुष्यक्रम .
०रहाटी  स्त्री. जगाचा क्रम ; विश्वांत चाललेल्या अनेक घडामोडी ; जीवितचक्र .
०सागर  पु. प्रपंचाचा , सृष्टीचा अफाट विस्तार .
०सात  स्त्री. संसाररूपी बाजार ; प्रपंचाचा बाजार . तेवि संसारसातेसी येऊन । जो न करील ईश्वरभजन । - महि कथा १६ . ५ .
०साक्षी वि.  ज्याला सर्व जगांतील व्यापार दिसतात असा ( परमेश्वर ).
०सुख  न. प्रपंचांतील आनंद , सुखोपभोग ; ऐहिक सुखोपभोग . संसाराच गाडा - पु . संसारचक्र ; प्रपंच , व्यवहार ; जगांतील दिनक्रम . संसाराचें जोखड - न . प्रपंचाची जबाबदारी ; संसारिक गोमटें । - ज्ञा ११ . ३२१ . संसारिक हे तुटेना । - दा २ . ५ . ३५ . ३ संसारांत , प्रपंचांत गढलेला ; आपल्या आयुष्यांतील गोष्टींचाच केवळ विचार करणारा ; संसारी . मागें बोलिला संसारिक । त्यागेंविण नव्हे कीं साधक । - दा ५ . १० . १ . संसारिया - पु . संसारी ; प्रापंचिक . आत्मा गुणसंगें । संसारिया । - ज्ञा १४ . ३३ . संसारी - वि . १ प्रापंचिक ; संसारांत गढलेला ; गृहस्थाश्रमी ; स्त्रीपुत्र वगैरे असलेला . २ ऐहिक ; जगासंबंधीं .

नेपाली (Nepali) WN

 noun  सांसारिक झन्झट वा जन्जाल   Ex. उसले संसारबाट मुक्‍त भएर सन्यास लियो

ONTOLOGY:

अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

मायाजाल बन्धन्

Wordnet:

asm সাংসাৰিকতা

bd संसारारि जोन जाल

ben সাংসারিকতা

guj સાંસારિકતા

hin दुनियादारी

kan ಲೌಕಿಕ ಬದುಕು

kas دُنیاہُک زولانہٕ

mar मायाजाळ

mni ꯃꯥꯂꯦꯝꯒꯤ꯭ꯆꯠꯅꯕꯤ

ori ମୋହ ମାୟା

pan ਦੁਨੀਆਂਦਾਰੀ

san भवचक्रम्

tel గృహస్థుడు

urd دنیاداری , وہمیات , دھوکہ , فریب , جعدل سازی

 noun  त्यो लोक जहाँ हामी प्राणीहरू बस्छौं   Ex. संसारमा जो पनि जन्मिएको छ उसले मर्नुपर्छ

HYPONYMY:

चेतन जगत जड़ जगत

ONTOLOGY:

भौतिक स्थान (Physical Place) ➜ स्थान (Place) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

दुनिया जगत पृथ्वी पृथ्वीलोक जग भुवन लोक विश्व नरलोक जीवनलोक भव भूलोक

Wordnet:

asm সংসাৰ

bd बुहुम

ben পৃথিবী

guj સંસાર

hin संसार

kan ಭೂಮಿ

kas دُنیا قاینات آلم

mal ഉലകം

mar जग

mni ꯇꯥꯏꯕꯪꯄꯥꯟ

ori ସଂସାର

pan ਸੰਸਾਰ

san संसारः

tam உலகம்

tel మనుషుల ప్రపంచం

urd عالم , کرہ ارض , دنیا , عالم فانی , کائنات ارضی , دار فانی

A Sanskrit English Dictionary

सं-सार    a &c. See सं-√ सृ below.

ROOTS:

सं सार

सं-सार  m.  b m. going or wandering through, undergoing transmigration, [MaitrUp.]

ROOTS:

सं सार

आ संसारात्   course, passage, passing through a succession of states, circuit of mundane existence, transmigration, metempsychosis, the world, secular life, worldly illusion (, ‘from the beginning of the world’), [Up.]; [Mn.]; [MBh.] &c.
सं-चार    w.r. for , [Bhartṛ.]

ROOTS:

सं चार

The Practical Sanskrit-English Dictionary

संसारः [saṃsārḥ]   1 Course, passage.
   The course or circuit of worldly life, secular life, mundance existence, the world; न स तत् पदमाप्नोति संसारं चाधिगन्छति [Kath. 3.7;] असासः संसारः [U.1;] [Māl.5.3;] संसारधन्वभुवि किं सारमामृशसि शंसाधुना शुभमते [Aśvad.22;] or परिवर्तिनि संसारे मृतः को वा न जायते [Pt.1.27.]
   Transmigration, metempsychosis, succession of births.
   Worldly illusion.
   The state (future) of life (गति); येन यस्तु गुणेनैषां संसारान् प्रतिपद्यते [Ms.12.39.] -Comp.
-गमनम्   transmigration; संसारगमनं चैव त्रिविधं कर्मसंभवम् [Ms.1.117.]
   गुरुः an epithet of the god of love.
   the preceptor of the world.
-चक्रम्   succession of births and deaths, metempsychosis.
   पथः, मार्गः the course of worldly affairs, worldly life.
   the vulva.
-मोक्षः, -मोक्षणम्   final liberation or emancipation from worldly life.

Shabda-Sagara

संसार  m.  ( -रः)
   1. The world, the habitation of mortals.
   2. Mundane ex- istence.
   3. A succession of births or existences.
   4. Transmigration, metempsychosis.
   5. Wordly illusion.
   6. Secular life.
   7. Course, passage.
    E. सम् together, (mankind,) सृ to go, aff. घञ् .

ROOTS:

सम् सृ घञ् .