शिखा

{ śikhā }

हिन्दी (hindi) WN

   See : नोक, शिखर, चुटिया, आँचल, लौ, कलगी, जटामासी, जटामासी

A dictionary, Marathi and English

   A plague, pest, torment, trouble. शिखा मागें लागणें g. of s. or in. con. To have some affliction or evil constantly pursuing us.

Aryabhushan School Dictionary

  f  The tuft left on the crown of the head at tonsure. The crest. A plume. A spire of flame.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  शेंडा , शेंड्डी .

मराठी (Marathi) WN

   See : शेंडी

महाराष्ट्र शब्दकोश

  स्त्री. 

1. शेंडी .
   
2. केंसांचा झुबका ; डोक्यावरचे केंस ( कोंबडा , मोर इ० च्या ); ( सामा . ) तुरा ; शेंडी .
   
3. घोडयाच्या डोक्यावरचा तुरा ; कलगी .
   
4. अग्नीची ज्वाळा ; दिव्याची ज्योत . दीपू तोचि तो हा म्हणती । परी शिखा क्षणाक्षणा जाती । - एभा ७ . ५२९ ; - ज्ञा १४ . ५५ . नातरी दीपमूळकीं । दीपशिखा अनेकीं । - ज्ञा १४ . ५५ .
   
5. पीडा ; छळ . दर्भशिखा पहा . [ सं . ]

  पु. ( व . ना . ) पावसाची लहान सर . [ सं . सिच् ‍ - सेच ]
०मागें   कांहीं तरी त्रास , आपत्ति यांनीं सदोदित एखाद्याचा पिच्छा न सोडणें .
लागणें   कांहीं तरी त्रास , आपत्ति यांनीं सदोदित एखाद्याचा पिच्छा न सोडणें .
०नष्ट वि.  १ शेंडी नसलेला . २ ( ल . ) मुसलमान ; यवन . [ सं . ]
०मणि  पु. १ मुगुटांतील मणी . २ उत्तम जातीचा मणि ; उत्कृष्ट रत्न . [ सं . ]
०सूत्र  न. शेंडी व जानवें ( हीं ब्राह्मणत्वाचीं दोन मुख्य बाह्य चिन्हें आहेत . ) [ सं . ]
शिखी  पु. 

1. मोर .
   
2. अग्नि . शिखी स्थापिला दाटला धूम्र व्योमीं । जपे रावणूं मंत्र व्हाया अरामी - मुरायुध्द २८७ . [ सं . ] 

०सूत्रावर येणें   ( शिखा व यज्ञोपवीत तोडून टाकण्याची तयारी करणें ) अत्यंत क्रोधाविष्ट होणें ; वैतागणें .
शिखी वि.   शेंडी , तुरा असलेला ( पक्षी इ० ); शिखर असलेला ( डोंगर इ० ); शिखरी .
शिखिनी  स्त्री. लांडोर .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   मुसलमान हे शेंडी ठेवीत नाहींत यावरुन ( ल.) धर्मलंड. ‘ शिखानष्टा दुष्टा करुनि राणें शिक्षा निजकरीं !’ -पु. बा. जोशी.

नेपाली (Nepali) WN

   See : टुप्पो, शिखर, टुपी

A Sanskrit English Dictionary

शिखा  f.  a f. See below
शिखा  f.  b f. (of doubtful derivation; prob. connected with √ 1. शि, ‘to sharpen’) a tuft or lock of hair on the crown of the head, a crest, topknot, plume, [ŚBr.] &c. &c.
   a peacock's crest or comb, [MBh.]; [Hariv.] &c.
   a pointed flame, any flame, ib.
   a ray of light, [Kum.]; [Kathās.]
   a sharp end, point, spike, peak, summit, pinnacle, projection, end or point (in general), [MaitrUp.]; [Kāv.]; [VarBṛS.]
   the end or point or border of a garment, [Śak.]
   the point or tip of the foot, [L.]
   the nipple, [L.]
   a branch which takes root, any branch, [L.]
   a fibrous root, any root, [L.]
   the plant Jussiaea Repens, [L.]
   the head or chief or best of a class, [L.]
   the fever or excitement of love, [L.]
   a partic. part of a verse or formula (the crest of the verse compared to a king), [RāmatUp.]
शिख-वृद्धि   = , [Gaut.]

ROOTS:

शिख वृद्धि

    N. of various metres, [Col.]
शिखी   of a river ( prob. w.r. for ), [VP.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

शिखा [śikhā]   [शी-खक् तस्य नेत्वम् पृषो˚; [Uṇ.5.24] ]
   A lock of hair left on the crown of the head; शिखां मोक्तुं बद्धामपि पुनरयं धावति करः [Mu.3.3;] [Śi.4.5;] [Māl.1.] 6; the hair of the head; आसिञ्चदम्ब वत्सेति नेत्रोदैर्दुहितुः शिखाः [Bhāg.3.22.25.]
   A crest, top-knot.
   Tuft, plume.
   Top, summit, peak; अधिरुह्य पुष्पभरनम्नशिखैः परितः परिष्कृततलां तरुभिः [Ki.6.17.]
   Sharp end, edge, point or end in general; ईषदीषच्चुम्बितानि भ्रमरैः सुकुमार- केसरशिखानि [Ś.1.4;] [Bv.1.2.]
   The end of a garment; तोयाधारपथाश्च वल्कलशिखानिष्यन्दरेखाङ्किताः [Ś.1.14.]
   A flame; प्रभामहत्या शिखयेव दीपः [Ku.1.28;] [R.17.34;] [Ki.16.53.]
   A ray of light; ज्वलन्मणिशिखाश्चैनं वासुकि- प्रमुखा निशि [Ku.2.38.]
   A peacock's crest or comb.
   A fibrous root.
   A branch in general, especially one taking root.
   The head or chief or anything.
   The fever of love.
   The point of the foot. -Comp.
-कन्दम्   a kind of turnip.
-तरुः   a lamp-stand.-दामन् n. a garland worn on the top of the head.-धर a. pointed, crested.
   (रः) a peacock.
   a Jaina deified saint. ˚जम् a peacock's feather; न नानुकम्प्य विशिखाः शिखाधरजवाससः [Ki.15.42.]
-धारः   a peacock.-पित्तम् inflammation in the extremities (as in fingers).-बन्धः a tuft of hair.
-मणिः   a crest-jewel.
   मूलम् a carrot.
   a root having a tuft of leaves.
   a turnip.-वरः the jack-fruit tree.
-वल a.  a. pointed, crested. (-लः) a peacock; घनाघनघटालोकलीलाशालशिखावलः [Śiva.B.26.51.]
-वृक्षः   a lamp-stand.
-वृद्धिः  f. f. a kind of usurious interest daily increasing.
-सूत्रम्   the lock of hair on the head (Mar. शेंडी) and the sacred thread (Mar. जानवें), the distinguishing marks of a Brāhmaṇa.

Shabda-Sagara

शिखा  f.  ( -खा)
   1. Point, top in general.
   2. A crest.
   3. A peacock's crest. 4. A lock of hair on the crown of the head.
   5. Flame.
   6. A radi- cating branch.
   7. Any branch.
   8. A plant, commonly Lāngaliyā. 9. Chief, principal.
   10. Fever, proceeding from libidinous excite- ment or love.
   11. A ray of light.
   12. The end of a garment.
   13. A fibrous root.
   14. The forepart of the foot.
    E. शीङ् to sleep, Unādi aff. ख, and the vowel made short.

ROOTS:

शीङ् ख

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 noun  मयुरकुक्कुटादीनां मस्तिष्के वर्तमानः मांसयुक्तः आकर्षकः भागः।   Ex. कुक्कुटस्य शिखा रक्तवर्णीया अस्ति।

ONTOLOGY:

प्राकृतिक वस्तु (Natural Object) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

bd खिंगुर

ben ঝুঁটি

guj કલગી

hin कलगी

kas مۄوَل

kok शेंकरें

mni ꯃꯀꯣꯛ

nep सिउर

pan ਕਲਗੀ

tam கொண்டை

tel తురాయి

urd کلغی , کنگور , کنگرہ , طرّہ , جیغہ

 noun  शाटिकायाः उत्तरीयस्य वा सः भागः यः स्कन्धात् अग्रे गम्यमानः वस्त्रस्य भागः।   Ex. बालकः मातुः शाटिकायाः शिखां गृह्णाति।

ONTOLOGY:

भाग (Part of) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

आञ्चलम् शुकम्

Wordnet:

asm আঁচল

ben আঁচল

guj પાલવ

hin आँचल

kan ಸೆರಗು

kas لوٗنٛٹھ دامنہٕ

kok पदर

mal തുമ്പ്

mar पदर

mni ꯐꯤꯖꯤ

ori କାନି

pan ਪੱਲਾ

tam முந்தானை

tel చీరకొంగు

urd آنچل , پلا , دامن , پلو

 noun  शिरो मध्यस्य केशाः।   Ex. शिखां निबद्ध आसीनो द्विज आचमनम् चरेत्।

HOLO MEMBER COLLECTION:

शिखासूत्रम्

MERO MEMBER COLLECTION:

केशः

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

चूडा केशपाशः जूटिका जुटिका शिखण्डिका

Wordnet:

asm টিকনি

ben টিকি

guj ચોટલી

hin चुटिया

kan ಚಂಡಿಕೆ

kok शेंडी

mal കുടുമ

mar शेंडी

mni ꯁꯤꯈꯥ

nep टुपी

ori ଶିଖା

pan ਬੋਦੀ

tam குடுமி

tel పిలక

urd چوٹی , چونڈا ,

   See : मयूरशिखा, अलकः, ज्वाला, शिखरम्, शाखा