Dictionaries | References

दिश्

   { diś }
Script: Devanagari

दिश्     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
दिश्  f. 1.cl. 3. P.दि॑देष्टि (Imper. दि॑देष्टु, [RV.] ; cl. 6. दिश॑ति, °ते [later the only Pres. stem]; pf.दिदे॑श, दिदिशे॑; fut.देक्ष्यति, °ते [देष्टा, [Siddh.] ]; aor.अदिक्षत्, [ŚBr.] &c.; अदिक्षि, अ॑दिष्ट, [RV.] ; inf.देष्टुम्, [MBh.] etc.; दि॑शे, [RV.] )
to point out, show, exhibit, [RV. viii, 82, 15] ;
to produce, bring forward (as a witness in a court of justice), [Mn. viii] ;
to promote, effect, accomplish, [Kir., i, 18] ;
to assign, grant, bestow upon (dat.[RV. ii, 41, 17] ; [AV. xiv, 2, 13] ; gen.[MBh. iii, 14278; xiii, 1843] ; loc.[R. i, 2, 28] );
to pay (tribute), [Hariv. 16061] ;
to order, command, bid (inf.), [Kir. v, 28] :
Pass.दिश्यते, [MBh.] &c.:
Caus.देशयति, °ते;
aor.अदीदिशत्, to show, point out, assign, [MBh.] ; [R.] ;
to direct, order, command, ib.;
teach, communicate, tell, inform, confess, [Buddh.] :
Desid.दिदिक्षति, °ते, to wish to show &c.:
Intens.दे॑दिष्टे, 3. pl.°शते, (p.f.pl.°शतीस्) to show, exhibit, manifest, [RV.] ;
to order, command, ib. :
Pass.देदिश्यते, to show or approve one's self, [AV.] ; [VS.]
दिश्   [cf. Z. dis; Gk.δείκνυμι; Lat.dīco, in-dṛcare &c.; Goth.teihan; O.E.téon (fr.tíhan).]
दिश्  f. 2.f. quarter or region pointed at, direction, cardinal point, [RV.] ; [AV.] ; [ŚBr.] &c. (four in number, viz.प्राची, east; दक्षिणा, south; प्रतीची, west; and उदीची, north, [AV. xv, 2, 1] ; [ĀśvGṛ. iv, 8 &c.;  Sometimes a 5th] , ध्रुवा, [AV. iii, 9, 15] ; [ŚBr. ix, 4, 3, 10] ; and a 6th, ऊर्ध्वा, [AV. iii, 27, 1] ; [ŚBr. xiv, 6, 11, 5] ; and a 7th, व्य्-अध्वा, [AV. iv, 40, l] ; [ŚBr. ix, 5, 2, 8] ; but oftener 8 are given i.e. the 4 cardinal and the 4 intermediate quarters, S. E., S. W., N. W., and N. E, [Mn. i, 13] [cf.उप-]; and even a 9th, and 10th, तिर्यक् or अधस् and ऊर्ध्वम्, [ŚBr. vi, 2, 2, 34] ; [MBh. i, 729] ; दिशाम् पति [cf.दिक्-पति below] = सोम, [RV. ix, 113, 2] , or = रुद्र, [VS. xvi, 17] )
दिशि दिशि   quarter, region, direction, place, part (pl., rarely sg. the whole world e.g., in all directions, everywhere, [Bhartṛ. i, 86] ; दिग्भ्यस्, from every , [BhP. i, 15, 8] ; दिशो दिशस्, hither and thither, [Pañc. ii, 116/117] ; दिशोऽवलोक्य, looking into the of the sky i.e. into the air, [Ratn. iv, 4/5] दि॑शो ऽन्तात्, from the extremities of the world, ib., Introd. 6)
दिग्-आगत   country, esp. foreign country, abroad (cf. and -लाभ, below)
ROOTS:
दिग् आगत
काल   space (beside ), [Kap. ii, 12]
the numeral 10 (cf. above), [Śrutab.] ; [Sūryas.]
a hint, reference, instance, example, [Suśr.] ; [Sāh.] Sch.; precept, order, manner, [RV.]
दिश्   [cf.δίκηO.H.G.zeiga (See also दिशा)]
mark of a bite, [L.]
N. of a river, [MBh. vi, 327.]
दिश्   3. a vulgar form for दृश्, to see, [Pāṇ. 1-3, 1] , Vārtt. 13, [Pat.]

दिश्     

दिश् [diś]   6 U. (दिशति-ते, दिष्ट; desid. दिदिक्षति-ते)
To point out, show, exhibit, produce (as a witness); साक्षिणः सन्ति मेत्युक्त्वा दिशेत्युक्तो दिशेन्न यः [Ms.8.57,52,53.]
To assign, allot; इष्टां गतिं तस्य सुरा दिशन्ति [Mb.]
To give, grant, bestow upon, deliver or make over to; बाणमत्रभवते निजं दिशन् [Ki.13.68;] [R.5.3;11.2;16.72.]
To pay (as tribute).
To consent to; भृत्यभावि दुहितुः परिग्रहाद्दिश्यतां कुलमिदं निमेरिति [R.11.49.]
To direct, order, command.
To allow, permit; स्मर्तुं दिशन्ति न दिवः सुरसुन्दरीभ्यः [Ki.5.28.] -Caus. (देशयति-ते)
To show, point out, allot, assign.
To teach, communicate, tell, inform.
To direct, order.
To confer, bestow.
(स्त्रः) a Jaina or Buddhist mendicant of the दिगम्बर class.
an epithet of Śiva.
-विभा- वित a.  a. renowned or celebrated in all quarters.
-शूलम्   a bad yoga in Astronomy; cf. शुक्रादित्यदिने न वारुणदिशं न ज्ञे कुजे चोत्तरां मन्देन्दोश्च दिने न शक्रककुभं याम्यां गुरौ न व्रजेत् । शूलानीति विलङ्घ्य यान्ति मनुजा ये वित्तलाभाशया भ्रष्टाशाः पुनरापतन्ति यदि ते शुक्रेण तुल्या अपि ॥ Jyotissārasaṅgraha.
-साधनम्   a means to make the journey in various quarters successful.
दिश् [diś]  f. f. [दिशति ददात्यवकाशं दिश्-क्विप्] (Nom. sing. दिक्- ग्)
A direction, cardinal point, point of the compass, quarter of the sky; दिशः प्रसेदुर्मरुतो वबुः सुखाः [R.3.14;] दिशि दिशि किरति सजलकणजालम् [Gīt.4.]
(a) The mere direction of a thing, hint, indication (of the general lines); इति दिक् (often used by commentators &c.); इत्थं लौकिक- शब्दानां दिङ्मात्रमिह दर्शितम् Sk. (b) (Hence) Mode, manner, method; मुनेः पाठोक्तदिशा [S. D.;] दिगियं सूत्रकृता प्रदर्शिता; दासीसभं नृपसभं रक्षःसभमिमा दिशः [Ak.]
Region, space, place in general.
A foreign or distant region.
A point of view, manner of considering a subject.
A precept, order.
The number 'ten'.
A side or party.
The mark of a bite. 'दिग्दष्टे वर्तुलाकारे करिका नखरेखिका' इति वैजयन्ती; परिणतदिक्करिकास्तटीर्बिभर्ति [Śi.4.29.] [N. B. In comp. दिश् becomes दिग् before words beginning with vowels and soft consonants, and दिक् before words beginning with hard consonants; e. g. दिगम्बर, दिग्गज, दिक्पथ, दिक्करिन्, &c.] -Comp.
-अन्तः   end of the direction or horizon, remote distance, remote place; दिगन्ते श्रूयन्ते मदमलिनगण्डाः करटिनः [Bv.1.2;] [Māl.2.9;] [R.3.4;5.67;] 16.87. नानादिगन्तागता राजानः &c.
अन्तरम् another direction.
the intermediate space, atmosphere, space.
a distant quarter, another or foreign country; संचारपूतानि दिगन्तराणि कृत्वा दिनान्ते निलयाय गन्तुम् [R.2.15.] -अम्बर,
-वासस् a.  a. having only the directions for his clothing, stark naked, unclothed; दिगम्बरत्वेन निवेदितं वसु [Ku.5.72;] एकाकी गृहसंत्यक्तः पाणिपात्रो दिगम्बरः [Pt.5.15;] [Ms.11.21.]
(रः) a naked mendicant (of the Jaina or Buddha sect.)
a mendicant, an ascetic.
an epithet of (1) Śiva; (2) Skanda.
darkness. (-री) an epithet of Durgā.
-अम्बरकः   a naked mendicant (of the Jaina sect).
-अवस्थानम्   the air -आगतa. Come from a distance; [Y.2.254.]
-इभः   See दिक्करिन् &c. दिगिभाः पूर्णकलशैः [Bhāg.8.8.14;5.14.4.]
-ईशः -ईश्वरः   regent of a quarter; चतुर्दिगीशानवमत्य मानिनी [Ku.5.53;] see अष्टदिक्पाल.
-कन्या, -कान्ता, -कामिनी, -वधू   a region of the sky (considered as a virgin).
करः a youth, youthful man.
an epithet of Śiva.
-करिका, -करी   a young girl or woman.
-करिन्, -गज, -दन्तिन्, -वारणः  m. m. one of the eight elephants said to guard and preside over the eight cardinal points; (see अष्टदिग्गज); दिग्दन्तिशेषाः ककुभश्चकार [Vikr.7.1.]
-ग्रहणम्, -बन्धः   observation of the quarters of the compass; [Bṛi. S.24.9.] संपूज्य शारिकांदेवीं दिग्बन्धादिपुरःसरम् [Ks.73.116.]
चक्रम् the horizon; [Ratn.3.5.]
the whole world.-जयः,
-विजयः   'conquest of the directions, the conquest of various countries in all directions, conquest of the world; सुनिश्चितपुरं चक्रे दिग्जये कृतनिश्चयः [Rāj. T. 4.183;] स दिग्विजयमव्याजवीरः स्मरः इवाकरोत् [Vikr.4.1.] -तटम् the horizon.
दर्शनम् showing merely the direction, pointing out only the general mode or manner.
a general outline or survey.
a compass.-दर्शिन् a. looking on all sides, having a general view.-दाहः preternatural redness of the horizon; दैग्दाहः 'a conflagration of the regions of the sky' (regarded as an evil omen) [N.12.92;] cf. [Ms.4.115.]
देशः a distant region or country; दृश्यन्ते कुलनिम्नगा अपि परं दिग्देशकालाविमौ [Rāj. T.4.38,417.]
region, country; [H.1.]
नागः an elephant of the quarter of the compass; see दिग्गज.
 N. N. of a poet said to be a contemporary of Kālidāsa. (This interpretation is based on Mallinātha's gloss on दिङ्नागानां पथि परिहरन् स्थूल- हस्तावलेपान् [Me.14;] which is, however, very doubtful.)
-पतिः, -पालः   the regent or guardian of a quarter; [Rāj. T.4.225] (for the names of the several regents, see अष्टदिक्पालः cf. [Ms.5.96;7.33] also); सूर्यः शुक्रः क्षमापुत्रः सैंहिकेयः शनिः शशी । सौम्यस्त्रिदशमन्त्री च प्राच्यादिदिगधीश्वराः ॥ -Jyotistattvam.
-पथः   the surrounding region; सैन्यैर्नाना- पथायातैर्नदद्भिर्व्याप्तदिक्पथः [Rāj. T.5.342.]
-भागः   a point of the compass, direction.
-भ्रमः   perplexity about points of the compass, mistaking the way or direction; [Vikr.5.66.]
-मण्डलम् = दिक्चक्रम्   q.v.
-मात्रम्   the mere direction or indication.
-मुखम्   any quarter or part of the sky; हरति मे हरिवाहनदिङ्मुखम् [V.3.6;] [Amaru.5.] -मोहः mistaking the way or direction.
-यात्रा   a procession in different directions.
-वसन, -वस्त्र a.  a. stark naked, unclothed.

दिश्     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
दिश्  f.  (-दिक् दिशौ दिशः) Region, space, quarter, part.
E. दिश् to show, affix क्विन्H also
ROOTS:
दिश् क्विन्H
with टाप् added, दिशा,
 f.  (-शा) or
with ङीप्, दिशी.

दिश्     

noun  नियतस्थानस्य पूर्वापरविस्तारः।   Ex. कस्यां दिशि गच्छति भोः।
ONTOLOGY:
भौतिक स्थान (Physical Place)स्थान (Place)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
SYNONYM:
दिक् दिग्
Wordnet:
bdथिं
gujદિશા
hinओर
kasطَرف
kokवटेन
mniꯃꯥꯏꯀꯩ
nepतिर
panਪਾਸੇ
urdجانب , طرف , اور
noun  एका नदी ।   Ex. दिशः उल्लेखः महाभारते वर्तते

Related Words

दिश्   ओर   वटेन   तिर   طَرف   ਪਾਸੇ   দিশা   દિશા   ফাল   ଦିଗ   വശം   थिं   பக்கம்   बाजू   दिग्   उपधूपिता   वासवाशा   दिङ्   उत्तरपश्चिमा   उत्तरपूर्वा   ईशानाधिपा   अस्वधर्म   दिशो   माघोनी   उपदिदिक्षु   अगस्त्यशास्त   अष्टमदेश   गृहीतदिक्क   दिशम्   माघवती   मुक्तसूर्या   दैवीदिक्   पूर्व्वदिश्   उत्तरदिश्   उत्तरेतरा   विदिश   शाक्रीय   शक्तिकुमार   आखण्डला   त्रिशङ्कुतिलक   तिरश्चिका   देहज   पूर्ब्बदिक्पति   प्रतिदिशं   दिशस्   कौबेर   सन्दिशत्   अनानुदिष्ट   अन्तरदिशा   दिङ्मण्डल   मारुती   धूमिता   निर्दिश्य   प्रधूपिता   उपदेशन   अङ्गारिन्   व्यादिश   अष्टदिश्   गृहीतदिश्   दिक्कन्या   दग्धा   नैरृती   प्रागुत्तरा   प्रादेशन   उपदेष्टणें   उपदेष्टव्य   उपधूमिता   शार्व   सन्देश   अनूद्देश   अवाची   देशना   निरादेश   सौत्रामण   दिक्   misdirect   उदीची   ऐशानी   वायवी   सन्दिष्ट   समुद्दिष्ट   व्यपदेष्टृ   अनिर्दिष्ट   दिग्दाह   दिङ्मुख   दक्षिणपूर्वा   देशित   देशिन्   निदेशिन्   निदेष्टृ   निरादिष्ट   निर्देष्टृ   प्रदिष्ट   प्रदेशन   प्रदेशिनी   व्यादिश्   attest   उद्देशक   कौबेरी   समुद्देश   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP