उन्मेष

{ unmēṣḥ }

A dictionary, Marathi and English

   .

Aryabhushan School Dictionary

  m  twinkling of eyelids. opening of the mind.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.   उघडणे , फुलणे , विकसणे ;
 ना.   चमक , तेज .

महाराष्ट्र शब्दकोश

  न. ( नृत्य ) नृत्यामध्यें खालच्या वरच्या पापण्या एकमेकीपासून फार दूर ठेवणें , हा अभिनय राग आला आहे असें दर्शवितो . [ सं . ]
  पु. 
   डोळ्यांची उघडझांप ; उघडण्याची क्रिया ; निमेष ( मिटणें ) याच्या उलट .
    उघडणें ; फुलणें ; विकासणें ( डोळे , फूल वगैरे ).
   बुध्दीचा विकास ; ज्ञानप्राप्ति ; ज्ञानसंपादन . तर्‍ही उन्मेखाचिये पेठे । गुणा अवंकणी भरीन बुध्दीचि साटे । - ऋ १४ . मग नवी विरुढी फुटेल । उन्मेषाची । - ज्ञा २ . ७९ .
    ज्ञान ; बुध्दि ; प्रकाश ; जागृति . जयाचेनि विवेक किरणसंगें । उन्मेखसूर्यकांत फुणगे । - ज्ञा १६ . ८ .
    तेज ; चमक .
   प्रकटपणा ; उघडपणा . जे किरीटी तुज निकें । तें पूसपां उन्मेखें । मनाचेनि ॥ - ज्ञा २ . २८६ . अविद्या नाशी उन्मेखु । - अमृ ६ . ६० . उन्मेखें - क्रिवि . स्पष्टपणें ; उघडपणें . आतां असोत हीं वाक्यें । सिधु केवीं उपसूं नखें । हें सांगितलें उन्मेखें । तुज प्रती । - कथा १ . १४ . ८९ . उन्मेखून = मुद्दाम ; दाटून ; बुद्द्या ; जाणून बुजून . ] सं . उन्मेष ]

A Sanskrit English Dictionary

उन्- मेष  m.  a m. the act of opening the eyes, looking at

ROOTS:

उन् मेष

    winking, twinkling or upward motion of the eyelids, [R.]; [MBh.]
    flashing, [Megh. 84]
    blowing or blossoming (of a flower), [Kum.]
    coming forth, becoming visible, appearing, [Śāntiś.]; [Prab.]; [Bhartṛ. &c.]
उन्- मेष    b &c. see col.2.

ROOTS:

उन् मेष

The Practical Sanskrit-English Dictionary

उन्मेषः [unmēṣḥ] षणम् [ṣaṇam]   षणम् 1 opening (of the eyes), winking' twinkling (of the eyes); प्रत्यग्रोन्मेषजिह्मा [Mu.3.21.]
    blowing, opening, expansion; उन्मेषं यो मम न सहते जातिवैरी निशायाम् [K. P.1;] दीर्घिकाकमलोन्मेषः [Ku.2.33.]
    light, flash, brilliancy; सतां प्रज्ञोन्मेषः [Bh.2.114] light or flash; विद्युदुन्मेषदृष्टिम् [Me.83.]
    awakening, rising, becoming visible, manifestation; ज्ञान˚ [Śānti.3.13.]
   The act of increasing, supporting, making strong; addition, expansion; इतिहासपुराणानामुन्मेषं निर्मितं च यत् [Mb.1.1.63.]

Shabda-Sagara

उन्मेष  m.  ( - षः)
   1. winking, twinkling of the eyelids, the upward mo- tion.
   2. opening the eye, looking at.
    E. उत् up, मिष् to scatter, affix घञ्.

ROOTS:

उत् मिष् घञ्