उष्ण [uṣṇa] a. a. [उष्-नक्
[Uṇ.3.2.] ]
Hot, warm; ˚अंशुः, ˚करः &c.
Sharp, strict, active; आददे नातिशीतोष्णो नभस्वानिव दक्षिणः;
[R.4.8] (where उष्ण has sense
also).
Pungent, acrid (as a रस).
Clever, sharp.
Choleric, warm, passionate.
ष्णः, ष्णम् Heat, warmth.
The hot season (ग्रीष्म); उष्णे वर्षति शीते वा मारुते वाति वा भृशम् । न कुर्वितात्मनस्त्राणं गोरकृत्वा तु शक्तितः ॥
[Ms.11.113.] Sunshine.
A deep or feverish sigh. तप्यमानामिवोष्णेन मृणालीमचिरोद्धृताम्
[Rām.5.19.17.] Sorrow, distress (of separation, bereavement &c.); उष्णार्दितां (नीलकण्ठीमिव)
[Rām.5.5.25.] -ष्णः An onion.
ष्णा Warmth, heat.
Consumption.
Bile. शीतोष्णे चैव वायुश्च त्रयः शारीरजाः गुणाः
[Mb.12.16.11.] ˚अङ्गत्वम्, ˚मलत्वम् Bile, disease.-Comp.
-अंशुः, -करः, -गुः, -दीधितिः, -रश्मिः, -रुचिः 'hot-rayed', the sun; लोकेन चैतन्यमिवोष्णरश्मेः
[R.5.4.] परि- धेर्मुक्त इवोष्णदीधितिः
[R.8.9;] [Ku.3.25.] -अभिगमः, -आगमः, -उपगमः approach of heat, hot season.
-असहः the cold season.
उदकम् warm or hot water.
a body-shampooer (अङ्गमर्दक); cf.
[Rām.2.83.14.] 'उष्णोदकं समुल्लेखोद्वाहनोद्वर्तनेषु च'
-उष्ण a. a. Very hot; उष्णोष्णशीकरसृजः
[Śi.5.45.] कालः, गः the hot season; चलं हि तव सौभाग्यं नद्याः स्रोत इवोष्णगे
[Rām.2.7.15.] The rainy season; गङ्गावेगमिवोष्णगे
[Mb.5.139.11] (according to the नीलकण्ठ- भाष्य).
-करण a. a. heating.
-गन्धा N. N. of a plant (Mar. कोळिंजन).
-गुः The sun; क्षणेन नाशयामास नैशं तम इवोष्णगुः
[Bhāg.1.76.17.] -नदी the hot river वैतरणी or the river of hell.
बाष्पः tears.
hot vapour.
-वारणः, -णम् an umbrella, parasol; यदर्थमम्भोजमिवोष्णवारणम्
[Ku. 5.52.] -वीर्यः Delphinus Gangeticus (शफरी मत्स्य).
उष्ण [uṣṇa] उष्णक [uṣṇaka] उष्मन् [uṣman] उष्णक उष्मन् see under उष्.