श्रीगणेशाय नमः
वैशंपायनासि पुसे भूपती ॥ कृष्णें जावोनि इंद्रप्रस्थीं ॥ कैसी आणिली युवती ॥ कालिंदी ते ॥१॥
मग ह्नणे वैशंपायन ॥ सूर्य हा कश्यपाचा नंदन ॥ त्याची कन्या कामबाण ॥ कालिंदी नामें ॥२॥
ते सौंदर्यसिंधूची लहरी ॥ वयें जाहली उपवरी ॥ सूर्ये योजिला श्रीहरी ॥ प्राणेश्वर तयेसी ॥३॥
तंव ते यमुनेचिये तटीं ॥ तप मांडित येकांगुष्ठीं ॥ दुसरा न लावी सृष्टी ॥ दक्षिणचरण ॥४॥
अनशनी आणि मौनमुखा ॥ वायुभक्षणीं नेघे उदका ॥ हदयीं चिंतितसे टिळका ॥ यादवकुळींच्या ॥५॥
तंव तें जाणवलें श्रीपती ॥ ह्नणोनि आला इंद्रप्रस्थीं ॥ तो ऐकावा वृत्तांत भूपती ॥ आतां तुवां ॥६॥
पांचोळी वर्णिली पांडवीं ॥ मग त्यां इंद्रप्रस्थ दीधलें कौरवीं ॥ तेथें भेटावय स्वभावीं ॥ आला कृष्ण ॥७॥
पांडव वांचले जोहरीं ॥ पर्णिली द्रौपदी सुंदरी ॥ ह्नणोनि आला श्रीहरीं ॥ त्यानिमित्तें ॥८॥
येवोनि भेटला समस्तां ॥ परि कालिंदीची मनीं अवस्था ॥ ह्नणोनि बोलाविलें पार्था ॥ पारधीसी ॥९॥
वेगां सज्जोनियां रथ ॥ वरी बैसले श्रीकृष्णपार्थ ॥ मग आले खेळतखेळत ॥ यमुनावनासी ॥१०॥
कृष्ण ह्नणे गा अर्जुना ॥ कंठ शोषतसे तहाना ॥ तरी आणीं पां जीवना ॥ यमुनेचिया ॥११॥
अर्जुन भरों गेला उदका ॥ तंव तेथें देखिली कुमारिका ॥ जाणों सौभाग्यअंबिका ॥ घडीत होती ॥१२॥
तयेसि पुसिले अर्जुनें ॥ तूं कोण वो मृगनयने ॥ देह दमितेसि तारुण्यें ॥ कासयालागीं ॥१३॥
ऐकतां ह्नणे कालिंदी ॥ मी सूर्यदेवाची कुमरी ॥ मनीं इच्छितसें श्रीहरी ॥ प्राणेश्वर ॥१४॥
भारता मग तो पंडुकुमर ॥ उदक घेवोनि आला शीघ्र ॥ सर्व सांगितला विचार ॥ कामिनीचा ॥१५॥
तें जाणोनियां श्रीहरी ॥ आला यमुनेचिये तीरीं ॥ आणि दाविलें समोरीं ॥ रुप तयेसी ॥१६॥
शंख चक्र पीतवसन ॥ गदा पद्म श्रीवत्सलांछन ॥ आयुधेंसीं गरुडवाहन ॥ देखिला डोळां ॥१७॥
जंव कलिंदी पाहे दृष्टीं ॥ तंव उठिले रोमाच कुचतटीं ॥ मग नमस्कारिला जगजेठी ॥ नारायण ॥१८॥
कृष्णें केले पाणिग्रहण ॥ लाविलेंसे गांधर्वलग्न ॥ तेथें अर्जुन करी उच्चारण ॥ मंत्रबीजें ॥१९॥
मग ते धरोनियां करीं ॥ रथीं वाहिली सुंदरी ॥ जाणों शंभुअंकीं गौरी ॥ लावण्यकलिका ॥२०॥
ऐसी घेवोनिया कांता ॥ कृष्ण आला इंद्रप्रस्था ॥ परि कुंतीचिये आर्ता ॥ राहिला तेथें ॥२१॥
राया ऐसी ते कालिंदी ॥ तये प्राप्त जाहला श्रीहरी ॥ मग जाळिलें मुरारी ॥ खांडववन ॥२२॥
तंव ह्नणे राजा भारत ॥ खांडववनींचा वृत्तांत ॥ तो मज सांगावा समस्त ॥ सविस्तारीं ॥२३॥
मग ह्नणे वैशंपायन ॥ श्वेतकेतु रायें केला यज्ञ ॥ षष्टिसंवत्सर कृशानं ॥ होमिला कुंडीं ॥२४॥
एक संवत्सरें पूर्णाहुती ॥ मुसळधाराप्रमाण घृतीं ॥ हवन केलें महाशांती ॥ इक्ष्वाकुनंदनें ॥२५॥
तेणें संतोषला गार्हपंती ॥ परी मंद जाहली दीप्ती ॥ ह्नणोनि गेला काकुळती ॥ अश्विनौदेवा ॥२६॥
तया सांगितलें स्ववैंद्यीं ॥ कीं खांडववनीं आहेति औषधी ॥ त्या भक्षिलिया निःशेष व्याधी ॥ जाईल तुझी ॥२७॥
मग त्या खांडववनाप्रती ॥ आपण प्रवेशला गार्हपती ॥ तंव धांवलासे सुरपती ॥ वेगवत्तर ॥२८॥
तेणें मेघां करविली वृष्टी ॥ अग्नि निवारिला उठाउठीं ॥ तेणें होवोनियां हिंपुटी ॥ धांवला अग्नी ॥२९॥
निवारणार्थ प्राथिलें बहुतां ॥ परी ते शंकती सुरनाथा ॥ आणि अग्नि कष्टला व्यथा ॥ पावतसे बहुकाळ ॥३०॥
भारता ऐसा तो कृशान ॥ व्याधींनें पीडला संपूर्ण ॥ मग होवोनियां ब्राह्मण ॥ आला इंद्रप्रस्थातें ॥३१॥
पुढां विशाळोदर थोर ॥ हस्तपाद अणुमात्र ॥ ऐसा देखिला पवित्र विप्र नारायणें ॥३२॥
त्यासि विस्मयें ह्नणे गोविंद ॥ तूं कोण गा वेदविद ॥ तंव तो ह्नणे मी प्रसिद्ध ॥ यज्ञपुरुष ॥३३॥
माझा ऐकावा एक प्रश्न ॥ श्वेतकेतु रायें केला यज्ञ ॥ तैं घृत वर्षला जेवीं घन ॥ मुसळधारी ॥३४॥
ऐसी जाहली पूर्णाहुती ॥ भारी तृप्तलों जी घृतीं ॥ परि तेणें नासली शक्ती ॥ ममतेजाची ॥३५॥
ह्नणोनि जाहलों संकीर्ण ॥ बहुतां गेलों मी शरण ॥ परि ऐकोनि सर्व वर्तमान ॥ न मानिती कोणी ॥३६॥
श्वेतकेतु राव सूर्यवंशी ॥ तेणें केलीगा मोडसी ॥ आतां ब्रहयाने धाडिलें तुजपाशी ॥ याचिबुद्धीं ॥३७॥
तरी खांडववनीं सर्व औषधी ॥ त्या भक्षिल्या हरेल व्याधी ॥ हें सांगितलेंसे वैद्यीं ॥ अश्विनौदेवीं ॥३८॥
मग कृष्ण ह्नणे गा अर्जुना ॥ तुवं जावें खांडववना ॥ तृप्ति करीं हुताशना ॥ बाहुबळेंसीं ॥ ॥३९॥
तंव श्रीकृष्णासि ह्नणे पार्थ ॥ तेथें धांवोनि येईल सुरनाथ ॥ तरी तुजविणें गा अनर्थ ॥ टाळील कवण ॥४०॥
कृष्ण ह्नणे गा कृशाना ॥ रथ शस्त्रें नाहींत दोघांजणां ॥ त्यावांचोनि खांडववना ॥ जाळवे केवीं ॥४१॥
भारता मग तो गार्हपती ॥ वरुणावतीं आला शीघ्रगती ॥ सोमें ठेविलेंसे प्रळ्यांतीं ॥ तें रुद्रास्त्र पैं ॥४२॥
तैसेचि वज्रनाभचक्र गदा ॥ हीं दीधलीं गोविंदा ॥ तंव अर्जुनासि उठली मेघा ॥ दिव्यास्त्रांची ॥४३॥
तें जाणोनि अग्नीनें रथ ॥ श्वेतवारुवां समवेत ॥ ध्वजस्तंभीं हनुमंत ॥ असे जयासी ॥४४॥
गांडीव धनुष्य अक्षयभाते ॥ हीं दीधलीं फाल्गुनातें ॥ मग ते जाहले निघते ॥ खांडववना ॥४५॥
बैसोनियां दिव्य रथीं ॥ तिघे निघाले उत्तरपंथीं ॥ तैं मेरुचे अंतर्गतीं ॥ देखिलें वन ॥४६॥
तिघे निघाले त्यावनीं ॥ नरनारायण देहुंडे दोनी ॥ श्वापदें निघती तीं विंधोनी ॥ पाडिती भीतरीं ॥४७॥
असंभाव्य पेटला वन्ही ॥ ज्वाळा लागल्या दिसती गगनीं ॥ काढा घेतसे वाटोनी ॥ दिव्यौषधींचा ॥४८॥
द्रुमपाणी जीवजंत ॥ येणें त्रिकुटें फेडिलें शैत्य ॥ काढोनियां जिव्हा सात ॥ रसायण घेतसे ॥४९॥
अग्नीनें तापलें सरोवर ॥ तेणें उकडती मीन मगर ॥ पशु पक्षी आणि तरुवर ॥ समग्र जळती ॥ ॥५०॥
तेथें तक्षकाचें निजस्थान ॥ शतयोजनें विस्तीर्ण वन ॥ तें दहन होईल ह्नणोन ॥ पावला इंद्र ॥५१॥
परि तक्षक गेला कुरुक्षेत्रा ॥ हें श्रुत नाहीं सुरेश्वरा ॥ मग बोलाविलें जलधरां ॥ वृष्टिलागीं ॥५२॥
तया तक्षकाचा सुत ॥ अश्वधनु नामें धुंधुवात ॥ त्यासि मांडिला आकांत ॥ वनामाजी ॥५३॥
मातेने तो घेवोनि उदरीं ॥ उडों निघाली बाहेरी ॥ तंव पुच्छ छेदिलें वरच्यावरी ॥ अर्जुनें तियेचें ॥५४॥
इंद्रें सोडितां विजावारा ॥ सर्प गेला कुरुक्षेत्रा ॥ मागुती मेघें सोडिलिया धारा ॥ वनावरी ॥५५॥
परि तो धनुर्धरशिरोमणी ॥ गगन व्यापितसे अक्षयबाणीं ॥ तेणें उदका जाहली सांडणी ॥ क्षणामाजी ॥५६॥
तंव मंदराचळाचें शिखर ॥ तें इंद्रें टाकिलें महाथोर ॥ परि बाणीं केलें शतचूर ॥ पंडुनंदनें ॥५७॥
तंव पावले परिवार ॥ गणगंधर्व आणि रुद्र ॥ यक्षराक्षस महाभार ॥ दिक्पतींचे ॥ ॥५८॥
मग मांडलें महातुंबळ ॥ तो एकला ते सकळ ॥ परी रणीं पळविलें देवकुळ ॥ त्या अर्जुनें ॥५९॥
तंव वाचा जाहली अंतरीं ॥ कीं तक्षक गेला कुरुक्षेत्री ॥ ह्नणोनि राहिली झुंजारी ॥ उभयवर्गाची ॥६०॥
पार्थे निवारिला सुरपती ॥ मग अग्नि घेतसे आहुती ॥ तंव बोभाइला काकुळती ॥ महादैत्य ॥६१॥
तो करीतसे महाशोक ॥ मयासुर दैत्य शिल्पिक ॥ ह्नणे अर्जुना तूं पुण्यश्लोक ॥ राख राख मज ॥६२॥
आणि विनवितसे कृष्णा ॥ राखें देवा माझिये प्राणां ॥ मी उत्तीर्ण होईन जाणा ॥ आपुलिया विद्येनें ॥६३॥
मग त्या पंडूच्या वल्लभा ॥ मयें दीधली मयसभा ॥ जये जळीं स्थळीं आणि नभा ॥ नसे उपमा ॥६४॥
आणि सारंग नामें पक्षिवर ॥ ते चारी वांचले सहोदर ॥ येर जाळिलें समग्र ॥ खांडववनीचें ॥६५॥
तंव ह्नणे पारिक्षिती ॥ सारंग वांचाया काय गती ॥ मग सांगे जन्मेजयाप्रती ॥ वैशंपायन ॥६६॥
कीं मंदपाळ नामें ऋषीश्वर ॥ महातापासी पुण्यपवित्र ॥ तो ऊर्ध्वरेता दिगंबर ॥ होता इंद्रियजित ॥६७॥
तो निवर्तलिया धर्मिष्ठ ॥ पितृलोकीं जाहला प्रविष्ट ॥ परी वरुता न चढवे घाट ॥ ब्रह्मलोकींचा ॥६८॥
मग तो पुसे पितृगणां ॥ मज कां न जाववे ब्रह्मभुवना ॥ तंव ते ह्नणती धर्मसाधना ॥ नाहीं तुज ॥६९॥
तूं जाहलासी ऊर्ध्वरेती ॥ परि उजविल्या नाहीं अस्थी ॥ आणि पुत्रप्रजांची संतती ॥ नाहीं तुज ॥ ॥७०॥
अगा चिरायो पुत्रप्रजेविण ॥ न सुटे तिहीं प्रकारींचें ॠण ॥ तप गेलेंसे निष्कारण ॥ मंदपाळा तुझें ॥७१॥
हाचि असे महाकलंक ॥ ह्नणोनि अंतरला ब्रह्मलोक ॥ तंव धरिला तेणें वेष ॥ सारंगपक्षियाचा ॥७२॥
मग तो आला खांडववनीं ॥ तेथें पर्णिल्या तीन पक्षिणी ॥ जरिता लपिता कामिनी ॥ आणि शुकसारिका ॥७३॥
पुढें तयां जाहले चौघेपुत्र ॥ मग तेणें सांडिलें घर ॥ तंव वाटे भेटले पवित्र ॥ अंगार अर्जुन ॥७४॥
तो तयांसि ह्नणे मुनी ॥ कीं माझीं पिलीं असती खांडववनीं ॥ तीं राखावीं गा तुवां वन्ही ॥ चारी सारंगें ॥७५॥
ऐसी वन्हीची करोनि स्तुती ॥ मग तो गेला वनाप्रती ॥ ह्नणोनि राखिलें गार्हपतीं ॥ चारीजणांसी ॥७६॥
ऐसें वन जाळिलें फाल्गुनें ॥ त्यांत वांचलीं साहीजणें ॥ मग रोग सांडिला कृशानें ॥ तेणें भेषजें ॥७७॥
मग संतोषीनि वैश्वानर ॥ ह्नणे अर्जुना त्वां केला उपकार ॥ सर्वा जठरींचा अंगार ॥ चेतविला तुवां ॥७८॥
तंव अर्जुनासि ह्नणे सुरपती ॥ तुज शस्त्रें देईन पुढती ॥ हे कथा कथिलीसे भारतीं ॥ व्यासवचनें ॥७९॥
वज्रनाभ चक्र आणि गदा ॥ हीं अग्नीनें दीधलीं गोविंदा ॥ आणि देवें पर्णिली प्रमदा ॥ कालिंदी ते ॥८०॥
तैसाचि अग्निघोष रथ ॥ श्वेतवारुवां सहित ॥ तो अग्नीनें दीधला उचित ॥ अर्जुनासी ॥८१॥
राया ऐसे ते नरनारायण ॥ सिद्धि पावलिला गा पण ॥ मग आले श्रीकृष्णार्जुन ॥ इंद्रप्रस्थासी ॥८२॥
तेथें भेटोनियां समस्तां ॥ श्रीकृष्णा जाहला निघता ॥ रथीं वाहोनियां कांता ॥ कालिंदी ते ॥८३॥
द्वारके प्रवेशला श्रीपती ॥ लग्न लाविलें सुमुहूतीं ॥ आनंद जाहला सर्वाप्रती ॥ चारी दिवस ॥ ॥८४॥
यानंतरें गा भारता ॥ कृष्णें आणीली अवंतिराजसुता ॥ ते ऐकावी समूळ कथा ॥ चित्त देवोनी ॥८५॥
पूर्वी वसुदेवाची भगिनी ॥ जरादेवी मृगनयनी ॥ ते दीधली होती पद्मिणी ॥ अवंतिनाथा ॥८६॥
तीस जाहले दोन पुत्र ॥ विदु आणि यदु महावीर ॥ आणि तिसरी कन्या मनोहर ॥ मित्रवृंदा ॥८७॥
असो तयेचा निमालिया पिता ॥ मग भ्रात्राधीन ते असतां ॥ तारुण्यें दाटली सकामता ॥ मित्रवृंदा ते ॥८८॥
पुत्रांसि ह्नणे तिची माता ॥ हे देवोरें श्रीअनंता ॥ तो भाचा होय विचारितां ॥ आमुचा सत्य ॥८९॥
ऐकतां मानवली मित्रवृंदा ॥ मनीं चिंतितसे गोविंदा ॥ ह्नणोनि पूजीत सर्वदा ॥ भवानीसी ॥९०॥
परि मातेसि बोलिला सुत ॥ कृष्णासि देइजे हें अनुचित ॥ आतां राव मेळवोनि समस्त ॥ मांडावें स्वयंवर ॥९१॥
मग बोलाविले राजे ॥ महामंडप घातले ओजें ॥ तेम द्वारके समजलें सहजें ॥ कृष्णरायासी ॥९२॥
तंव देवें संजोगोनि रथ ॥ हा कोणा नेणतां वृत्तांत ॥ अवंतिये सहसा कृष्णनाथ ॥ चालिला वेगें ॥९३॥
तेथें राव बैसले सैंवरी ॥ माळ घेवोनि आलीसे नोवरी ॥ तंव ते वाहिली श्रीहरीं ॥ रथावरी अवचितां ॥९४॥
तेथें जाहला हाहाःकर ॥ राय नोळखती आपपर ॥ मंडपीं होतसे संहार ॥ एकमेकां ॥९५॥
श्रीकृष्ण पावला द्वारावती ॥ सवें मित्रवृंदा शोभती ॥ जाणो शिवासवें पार्वती ॥ सौभाग्यकूपिका ॥९६॥
जनीं श्रृंगारोनि द्वारावती ॥ लग्न लाविलें सुमुहूतीं ॥ सोहळें जाहले श्रीपती ॥ चरी दिवस ॥ ॥९७॥
यानंतरें गा स्वयंवरीं ॥ श्रीकृष्णें जिंकिली सुंदरीं ॥ ते याज्ञजिती मनोहरी ॥ सत्यवती जे ॥९८॥
तंव प्रश्न करी पारिक्षिती ॥ कैसी आणिली याज्ञजिती ॥ तें सांगावें गा धर्ममूर्ती ॥ वैशंपायना ॥९९॥
मग ह्नणे मुनीश्वरु ॥ अयोध्येचा नृपवरु ॥ यज्ञजित महामेरु ॥ सूर्यवंशीं ॥१००॥
त्याची कन्या याज्ञजिती ॥ मृगनयनी कनककांती ॥ जियेसि घडितां पार्वती ॥ संतोषलीसे ॥१॥
ते संगीतशास्त्री प्रवीण ॥ नानामतींचें उत्पत्तिज्ञान ॥ निर्मळ जाहलें अंतःकरण ॥ शास्त्रबुद्धीं ॥२॥
ते कन्या भावितसे आपण ॥ कीं सर्वात श्रेष्ठ श्रीकृष्ण ॥ त्यावांचोनि पाणिग्रहण ॥ न करीं आणिकासीं ॥ ॥३॥
हें चिंतितसे अहर्निशी ॥ नित्यनित्य नमस्कारी तुळसी ॥ तें जाणवलें हषीकेशी ॥ मनोगत तियेचें ॥४॥
मग संजोगोनियां रथ ॥ अयोध्ये आला गोपिनाथ ॥ तंव रायें जाणितला सुत ॥ वसुदेवाचा ॥५॥
परस्परें जाहली प्रीती ॥ अर्चन करी भूपती ॥ तंव बोलिला श्रीपती ॥ रायाप्रती तेधवां ॥६॥
मग कृष्ण ह्नणे आपण ॥ याचकवृत्ती महा हीन ॥ हें ब्राह्मणाचें व्रतदान ॥ न साजे आणिका ॥७॥
परि कार्याती न पहावे दोष ॥ जेवीं भक्तिविरोधें महेश ॥ नातरी मही न सांडी पाउस ॥ तापलिया जैसी ॥८॥
तरी ऐकावें जी भूपती ॥ तुझी कन्या सत्यवती ॥ ते संकल्पोनि याज्ञजिती ॥ देई मज ॥९॥
ऐकोनि बोलिला भूपती ॥ तुज अर्पिजे पुष्पपत्रीं ॥ येवढी कैंची गा प्राप्ती ॥ श्रीकृष्णा मज ॥११०॥
कोटियज्ञांचे होय सुकृत ॥ तैं पावे तुझें चरणतीर्थ ॥ तो तूं आलासि अयाचित ॥ माझिये घरीं ॥११॥
परी असे माझें व्रत ॥ अपेट वृषभ असती सात ॥ त्यांसी घालील जो नाथ ॥ एकेचि वेळीं ॥ ॥१२॥
तोचि पर्णील हे सुंदरी ॥ हें मी बोलिलों उत्तरीं ॥ ह्नणोनि जाहली उपवरी ॥ याज्ञजिती हे ॥१३॥
तरी सुकुमार तूं सांवळा ॥ हें तुज न सांगवे गोपाळा ॥ इहीं मारिलें भूपाळा ॥ बहुतांसि पैं ॥१४॥
ऐकोनि उठिला शारंगधर ॥ कांसे वेष्टिला पीतांबर ॥ आंगीं चर्चिला मलयागर ॥ तांबूल वदनीं ॥१५॥
मग खोडें हांकिले समस्त ॥ श्रीकृष्ण रुपें जाहला सात ॥ मुखीं चेपोनियां नाथ ॥ एकदाचि वोविली ॥१६॥
ज्याचे शेष आंथरुणी ॥ तो मंडूकां केवीं सांपडे स्वप्रीं ॥ पर्वत उचली त्यासि मणी ॥ दडपी केवीं ॥१७॥
तैसा तयाचा पुरुषार्थ ॥ वायांच वाढवावा कां ग्रंथू ॥ गजें तोडितां कमलतंतू ॥ काय थोरी ॥१८॥
मग मुहूर्ते घडिवट ॥ श्रृंगारिलें मंडप मठ ॥ विप्र धरोनियां अंत्रपाट ॥ लाविलें लग्न ॥१९॥
मनीं संतोषला भूपती ॥ कृष्णा अर्पिली याज्ञजिती ॥ जैसी शिवासि हैमवती ॥ वाहिली शैलनाथें ॥१२०॥
बैसला बोहल्यावरी मुरारी ॥ उटणें होतसे नानापरी ॥ काहळा मृदंग मंगलतुरीं ॥ गजें मंडप ॥२१॥
गायनवाद्यें पेखणें ॥ जाहलीं वरात आठन्हाणें ॥ मग दीधलीं आंदणें ॥ वधुवरांसी ॥२२॥
दहा सहस्त्र सालंकृता ॥ धेनु दीधल्या गोपिनाथा ॥ नवसहस्त्र मदोन्मत्तां ॥ कुंजरांसीं ॥२३॥
परिचारिका तीन सहस्त्र ॥ नवकोटी तुरंगवर ॥ नर दीधले कामगार ॥ नवपद्मेंसीं ॥२४॥
वस्त्रें रत्नें द्रव्य अमित ॥ नवलक्ष दीधले रथ ॥ मग निघाली वरात ॥ द्वारकेसी ॥२५॥
हे व्यासवाणी श्रीभागवतीं ॥ तरी मी कां करुं काकुळती ॥ रथीं वाहोनियां युवतीं ॥ निघाला कृष्ण ॥२६॥
तंव राय मिळाले परचक्रीं ॥ त्यांही वेष्टिला मुरारी ॥ हिरोनि न्यावया नोवरी ॥ याज्ञजिती ते ॥२७॥
जैसे सिंहाचिया आहारा ॥ जंबुक करिती आडवारा ॥ नातरी पतंग वैश्वानरा ॥ झडपी जैसा ॥२८॥
तंव इतुकिया समयांतरीं ॥ तेथें पार्थ आला अवसरीं ॥ तेणें देखिला श्रीहरी ॥ परवीरीं वेष्टित ॥२९॥
मग धनुष्यीं लावोनि गुण ॥ विंधित सुटला अर्जुन ॥ जैसा गजयूथा पंचानन ॥ कोपला पैं ॥१३०॥
नातरी गरुडाचिया झडपां ॥ पळ सुटे महासर्पां ॥ कीं हरिकीर्तनी महापापां ॥ सुटे पळ ॥३१॥
आतां असो हा रणवट ॥ खेळतां न शिणे जैसा नट ॥ परि श्रोता मानील वीट ॥ संग्रामाचा ॥३२॥
असो द्वारके धाडिले पदाती ॥ कीं वेगें श्रृंगारा द्वारावती ॥ श्रीकृष्ण आला नगराप्रती ॥ सुमुहूतीं पैं ॥३३॥
वधुवरां करिती अक्षयवाणें ॥ नगरीं जाहलें वाधावणें ॥ भारता याज्ञजिती नारायणें ॥ आणिली ऐसी ॥३४॥
यानंतरें गा नरेंद्रा ॥ श्रीकृष्णे आणिली भद्रा ॥ जिची सरी करितां मुखचंद्रा ॥ नाहीं साम्य ॥३५॥
ते लावण्यबीजाची राशी ॥ तयेची सरी नपवे उर्वशी ॥ कांती जेवीं कनकाशीं ॥ अभिन्नपणें ॥३६॥
जरी वर्णू चांफेकळी ॥ तरी ते सौभाग्यें नाहीं आगळी ॥ हे पद्मिणी अलिकुरळीं ॥ शोभे अधिक ॥३७॥
तंव प्रश्नेच्छा जाहली जन्मेजया ॥ ह्नणे हे कोणाची असे तनया ॥ आणि पावली कृष्णराया ॥ कैसेपरी ॥३८॥
मुनि ह्नणे गा अवधारीं ॥ श्रुतंकीर्ति नामें सुंदरी ॥ ते साक्षात सहोदरी ॥ वसुदेवाची ॥३९॥
कैकेय्य नामें भूपती ॥ त्यासि दीधली ते श्रुतकीर्ती ॥ तिची कन्या रुपवंती ॥ भद्रादेवी ॥१४०॥
तंव तिचा निमाला पिता ॥ ह्नणोनि माता करितसे चिंता ॥ ह्नणे हे कृष्णासि देतां तत्वतां ॥ होय काज ॥४१॥
श्रीकृष्ण जाहलिया सोयरा ॥ तेणें राज्य होईल अढळ कुमरां ॥ आणि मागुती दुणावे सोयरा ॥ वसुदेव तो ॥४२॥
तें नित्यनित्य ऐके भद्रा ॥ मग अवस्थें नलगे निद्रा ॥ परि पूजितसे गौरीहरा ॥ नित्य कमळीं ॥४३॥
व्रतदान फळ भोजन ॥ कार्तिक आणि माघस्त्रान ॥ श्रीकृष्णें करावें पाणिग्रहण ॥ ह्नणोनियां ॥४४॥
तें जाणवले गोपिनाथा ॥ मग दारुकें सज्ज केलें रथा ॥ श्रीकृष्ण गेला अवचिता ॥ कैकेयपुरासी ॥४५॥
तो देखतां मंगलमूर्ती ॥ थोर संतोषली श्रुतकीर्ती ॥ भद्रेनेंही देखिला श्रीपती ॥ लावण्यकळिका ॥४६॥
केलें अर्ध्य पाद्मपूजन ॥ जाहलें अभ्यंग टिळा भोजन ॥ मग समर्पिलें कन्यारत्न ॥ भद्रावती ते ॥४७॥
भद्रेंनें वंदिलें चरणकमळ ॥ कंठीं घातली पुष्पमाळ ॥ लग्न लावोनियां तात्काळ ॥ नेली कृष्णें ॥४८॥
मग तेथोनि निघाला श्रीहरी ॥ रथीं वाहिली भद्रा नोवरी ॥ जाणों ब्रहयाशेजारीं सावित्री ॥ सौभाग्यराशी ॥४९॥
हे उपमा देतां थोकडी ॥ जेथें अमृतरसाची गोडी ॥ तेथें साखरेची वेलवाडी ॥ वानिजे काय ॥१५०॥
ऐसी आणिली भद्रावती ॥ वेगें श्रृंगारिली द्वारावती ॥ नगरनारी ओंवाळिती ॥ वधुवरांसी ॥५१॥
उभविलीं मंडप मखरें ॥ सोहळा मांडिला महागजरें ॥ लग्न लाविलें वेदमंत्रें ॥ गर्गाचार्ये ॥ ॥५२॥
मार्जन होतसे श्रीहरी ॥ कनकलशांचिया हारी ॥ शेजे मिरवतसे नोवरी ॥ भद्रावती ते ॥५३॥
मग ते आनंदें देवकी माता ॥ अक्षयवाणें करी उभयतां ॥ कीं बहुत होवोत गा कांता ॥ कृष्णा तुज ॥५४॥
जाहले अहेर कुळदैवतां ॥ भोजनें दीधलीं ग्रामां समस्तां ॥ ऐसी आणिली गा भारता ॥ भद्रावती ते ॥५५॥
राया यानंतरें अवधारीं ॥ लक्ष्मणा नामें सुकुमारी ॥ ते जिंकिली धारायंत्रीं ॥ श्रीकृष्णदेवें ॥५६॥
तंव जन्मेजय ह्नणे हो मुनी ॥ लक्ष्मणा कोणाची नंदिनी ॥ ते कैसी जिंकिली गा पणीं ॥ नारायणें ॥५७॥
ह्नणे मुनीश्वर ॥ महेंद्रदेशींचा नृपवर ॥ तेणें प्रसन्न करोनि ईश्वर ॥ मागितली कन्या ॥५८॥
जये नाम असे लक्ष्मणा ॥ रुपें आगळी ते त्रिभुवना ॥ चंद्र सांडिजे सांडणा ॥ मुखावरोनी ॥५९॥
ऐसी ते परम स्वरुपता ॥ कन्या असे महेंद्रनाथा ॥ मग मांडिली असे चिंता ॥ तिचे विवाहाची ॥१६०॥
सकळ पृथ्वी दीजे ब्राह्मणा ॥ तें फळ आहे कन्यादाना ॥ कीं उभयमुखी धेनुदाना ॥ ग्रहणसमयीं ॥६१॥
या दीधलिया महादानां ॥ प्राप्ति होय नारायणा ॥ मग कैवल्यसुखाच्या साधना ॥ पाविजे येणें ॥६२॥
मोक्षाचा दाता श्रीकृष्ण ॥ सकळदानांचें श्रेयसाधन ॥ तरी तोचि घेवो हें कन्यादान ॥ ह्नणोनि यत्न मांडिला ॥६३॥
संकल्पोनियां दुस्तर ॥ विचित्र रचिलें धारायंत्र ॥ कटाहीं छाया देखोनि सूत्र ॥ भेदावें लक्ष ॥६४॥
चक्रमध्यस्थ गवाक्षद्वारें ॥ नेत्र विंधावा प्रथम शरें ॥ तें चक्र भ्रमतसे सूत्रें ॥ वायुचेनि ॥६५॥
जळीं पाहोनियां दृष्टीं ॥ अधोमुखें ऊर्ध्वपृष्टी ॥ यंत्रें भेदोनि ललाटी ॥ पाडावा मीन ॥६६॥
ऐसें तयाचें कल्पित ॥ राव पाहोनि गेले बहुत ॥ परी कोणा न घडे जैत ॥ महापणाचें ॥६७॥
ह्नणोनि जाहली ते उपवरी ॥ मनीं चिंतितसे नोवरी ॥ ह्नणे वेगां धांव गा श्रीहरी ॥ धांवण्यासी ॥६८॥
तुजयेवढा थोर दाता ॥ मी पीडित असें कामव्यथा ॥ तरी तोषवावा ममपिता ॥ लक्ष भेदोनी ॥६९॥
ऐसें चिंतोनि अंहर्निशीं ॥ व्रतदानें मासोपवासीं ॥ तयेनें वापीकुप बहुवसीं ॥ केले मार्गी ॥१७०॥
पेरिले पुण्यतरुवर ॥ महादानीं पूजिलें विप्र ॥ व्रतबंध केले गा सहस्त्र ॥ ब्रह्मकुमराचें ॥७१॥
नित्यनित्य वंदी तुळसी ॥ संकल्प धरोनि मानसीं ॥ ह्नणे मज व्हावा हषीकेशी ॥ प्राणेश्वर ॥७२॥
तंव तें जाणितलें श्रीकृष्णें ॥ मग वेगीं केलें धांवणें ॥ आला तयेचे कारणें ॥ गरुडासहित ॥७३॥
वेगां पावला महेंद्रपुरी ॥ रायें जाणितला मुरारी ॥ मग येवोनि नगरा बाहेरी ॥ केलें अर्ध्यपाद्य ॥७४॥
तंव राजे पावले समस्त ॥ नानाकुळींचे विख्यात ॥ जयां अंगीं महापुरुषार्थ ॥ वाटिवेचा ॥७५॥
मग बोलिला बृहत्सेन ॥ कीं माझा पुरवील जो पण ॥ त्यासि देईन संकल्पोन ॥ लक्ष्मणा हे ॥७६॥
ह्नणोनि ठेविले धनुष्यबाण ॥ राव एकमेकां करिती विलोकन ॥ तंव उठावला दुर्योधन ॥ कौरवराव ॥७७॥
तेणें पाहिलें अनुमान ॥ परि न थारे दृष्टिपूर्ण ॥ मग उठिला वीर कर्ण ॥ महाप्रौढीचा ॥७८॥
तेणेंहि सामर्थ्य अनुमानिलें ॥ परी दृष्टीं न दिसे बाहुलें ॥ ह्नणोनि धनुष्यबाण ठेविले ॥ खालते तेणें ॥७९॥
तंव बोले भीमसेन ॥ हा अवघड असे गा पण ॥ हें विंधूंशके एक कृष्ण ॥ किंवा अर्जुन दूसरा ॥१८०॥
मग उठिला वीर अर्जुन ॥ जंव कानाडीं वोढिला बाण ॥ तंव वोढितां चुकेल पण ॥ ऐसें जाणवलें तयासी ॥८१॥
ऐसे अंगवंग चीनभट ॥ चैद्य मागध मराठ ॥ तें देखोनियां विकट ॥ जाहले निश्वळ ॥८२॥
मग उठिला नारायण ॥ तेणें धनुष्या लाविला गुण ॥ कानाडी भरुनियां बाण ॥ राखिला वाममुष्टीं ॥८३॥
मग पाहोनियां जळीं ॥ भ्रमती लक्षिली मासोळी ॥ निरुती केली बाहुली ॥ वामनेत्रीची ॥८४॥
पाहोनियां अधोदृष्टी ॥ गगनीं वाहिली वाममुष्टीं ॥ दुसरे बाणें तळवटीं ॥ पाडिलें लक्ष ॥८५॥
तंव जाहला जयजयकार ॥ लक्ष्मणेनें वरिला शारंगधर ॥ पुष्पें वर्षला सुरेश्वर ॥ देवांसहित ॥८६॥
सहज असतां पंडुकुमरां ॥ अर्जुनादिकां धनुर्धरां ॥ सोहळा जाहला समग्रां ॥ गोविंदासी ॥८७॥
रायें दीधले अश्वरथ ॥ दासी अश्व हत्ती मदोन्मत्त ॥ शुभवाद्यें मंगळगीत ॥ झालें समस्तां ॥८८॥
कृष्णें पुसोनि बृहत्सेना ॥ गरुडीं वाहिलीं लक्ष्मणा ॥ आली वरात मंगळगाना ॥ नानावाद्येंसी ॥८९॥
निघोनियां सुमुहूर्ती ॥ द्वारकें प्रवेशला श्रीपती ॥ वरात आली मंगळगीतीं ॥ मंदिरासी ॥१९०॥
भारता मग त्या लक्ष्मणे ॥ सकळीं केलीं अक्षयवाणें ॥ नगरीं जाहलें वाधावणें ॥ आनंदाचें ॥९१॥
तरी ऐशापरी गा भारता ॥ लक्ष्मणा पावली गोपिनाथा ॥ हें नाहीं न ह्नणावें श्रोतां ॥ मत्स्याचें लक्ष ॥९२॥
परि असे गा भागवतीं ॥ कीं सूर्यपर्वी महातीर्थी ॥ गोपी घेवोनियां श्रीपती ॥ गेले कुरुक्षेत्रा ॥९३॥
तेथें पांडव आणि द्रौपदी ॥ सहज आलीं तीर्थविध्री ॥ तेव्हां श्रीकृष्णाचिये संवादीं ॥ कथिलें असे ॥९४॥
मिळाल्या गोपी नंद यशोदा ॥ स्यमंतपंचकीं रामगोविंदा ॥ भेटले त्यांचिये आनंदा ॥ न सांगावे मज ॥९५॥
ऐशा श्रेष्ठ आठ सुंदरा ॥ प्राप्त जाहल्या नंदकुमरा ॥ आतां वधिजेल भौमासुरा ॥ ह्नणे कृष्णयाज्ञवल्की ॥९६॥
इति श्रीकथाकल्पतरु ॥ चतुर्थस्तबक मनोहरु ॥ अष्टनायकविवाहविस्तारु ॥ एकादशोऽध्यायीं सागितला ॥१९७॥
॥ श्रीसांबसदाशिवार्पणमस्तु ॥