वेषधार्‍याच्या भावना

१
कलिमार्जी दैवतें उघड दिसती फार । नारळ आणि शेंदूर यांचा भडिमार ॥१॥ लटिका देव लटिका भक्त लटिके सर्व वाव । सात धान्याचे धपाटे मागती काय त्यांचा बडिवार ॥२॥ तेल रांधा मागती मलीदा वरती काजळ कुंकू । फजीतखार एम देव तयाचे तोडावर धुंकू ॥३॥ एका जनार्दनीं सर्वभावे सोपा पंढरीराव । तया सांडोनि कोण पुसे या देवांची कासया माव॥४॥
२
भक्त रागेला तवकें । देव फोडोनि केले कुटकें ॥१॥ कटकट मूर्ति मागुती करा । मेण लावुनी मूर्ति जडा ॥२॥ न तुटे न जळे काही न मोडे । त्या देवाचे केले तुकडे ॥३॥ रांडवा म्हणती आगे आई । कैसा देव फोडिला बाई ॥४॥ जवळींच शुद्ध असतां देवा । भक्तांसी पडिला सदेवो ॥५॥ शाळीग्राम शुद्ध शिळा हारपलीया उपवास सोळा ॥६॥ चवदा गांींचा बांधिला दोरा । तोहि अनंत नेला चोरा ॥७॥ अनंतासी अंतु आला । भक्ता तेथे खेदु जाहला ॥८॥ एका जनार्दनी भावो । नाहीं तंव कैंचा देवो ॥९॥
३
देव म्हणती मेसाबाई । पूजा अर्चा करिती पाही ॥१॥ नैवेद्य वहाती नारळ । अवधा करिती गोंधळ ॥२॥ बळेंचि मेंढरे बोकड मारिती । सुकी रोटी तया म्हणती ॥३॥ बळेंचि आणिताती अंगा । नाचताती शिमगी सोंगा ॥४॥ सकळ देवांचा देव । विसरती तया अहंभाव ॥५॥ एका जनार्दनीं ऐसा देव । येथं कैसा आमुचा भाव ॥६॥
४
प्रेमें पूजी मेसाबाई । सांडोनियां विठाबाई ॥१॥ काय देईल ती वोंगळा । सदा खाय अमंगळा ॥२॥ आपुलीये इच्छेसाठीं । मारी जीव लक्ष कोटी ॥३॥ तैसी नोहे विठाबाई । सर्व दीनाची ती आई ॥४॥ न सांडीची विठाबाई । एका जनार्दना पाहीं ॥५॥
५
सांडोनिया विठाबाई । कां रे पूजितां मेसाई ॥१॥ विठाबाई माझी माता । चरणों लागो इचे आतां ॥२॥ अरे जोगाई तुकाई । इजपुढे बापुड्या काई ॥३॥ एका जनार्दनी माइश आई । तिहीं लोकीं तिची साई ॥४॥
६
आलों ऐकोनी खंडोबाची थोरी । वाधा होऊनि मज मागा म्हणती वारी ॥१॥ ठकलों ठकलों वाउगा सीण । थारी मागतां पोट न भरे जाण ॥२॥ सदा वागवी कोटंबा आणि झेंडा । भेटवा मज पंढरीरावो ॥४॥ रांडापर्पोरें त्यजिली जालों काळतोंडा ॥३॥ गेले दोनी ठाव आतां कोर्ट उरला वाव । एका जनार्दनों
७
पूजिती खंडेराव पतर भरिती । विठ्ठल विठ्ठल न म्हणती अभागी ते ॥१॥ लावूनिभंडार दिवटा घेती हाती । विठ्ठल म्हणतां लाजती पापमती ॥२॥ ऐसियासी भाव सांगावा तो कवण । एका जनार्दनी काया वाचा शरण ॥३॥
८
फजितीचे देव मागती पुटीरोटी । आपणासाठी जगा पीडिती काळतोंडे मोठी ॥१॥ नको तया देवा आठव मजसी । विठ्ठल मानसीं आम्ही ध्याऊं ॥२॥ अविचारी देव अविचारी भक्त । देवाकारणे मारिती पशुधात ॥३॥ एका जनार्दनीं जळो जळो ऐसा देव तो भांड । विठ्ठल विठ्ठल न म्हणे त्याचे काळे तोंड ॥४॥
९
म्हणती देव मोठे मोठे । पूजिताती दगडगोटे ॥१॥ कष्ट नेणती भोगिती । वहा दगडातें म्हणती ॥२॥ जीत जीवा करूनि वध । दगडा दाविती नैवेद्य ॥३॥ रांडापोरें मेळ जाला । एक म्हणती देव आला ॥४॥ नाक घासूनी गव्हार । देवा म्हणती गुन्हेगार ॥५॥ एका जनार्दनीं म्हणे । जन भुलले मूर्खपणें ॥६॥
१०
पाषाणाची करूनि मूर्ति । स्थापना करिती द्विजमुखें ॥१॥ शा तयां म्हणताती देव । विसरूनी देवाधिदेव ॥२॥ मारिती पशूच्या दावणी । सुरापाणी आल्हाद जयां ॥३॥ आमुचा देव म्हणती भोळा । पहा सकळां पावतसे ॥४॥ ऐशा देवा देव न म्हणे कोणीही । एका विनवी जनार्दनीं ॥५॥
११
प्रतिमेचा देव केला । काय जाणे ती अबला ॥१॥ शा नवस करिती देवासी । म्हणती पुत्र देई वो मजसी ॥२॥ न कळेचि मूढा वर्म । कैसे जाहालेंसें कर्म ॥३॥ प्रतिमा केलीसे आपण । तेथें कैंचें देवपण ॥४॥ देव खोटा नवस खोटा । एका जनार्दनीं रडती पोटा ॥५॥
१२
देव दगडाचा भक्त तो मेणाचा । ऐका दोहींचा विचार कैसा ॥१॥ खरेपणा नाहीं देवाचे ते ठायी । भक्त अभाविक पाहीं दोन्ही एक ॥२॥ एका जनार्दनीं ऐसें देवभक्तपण । निलाजरे जाण उभयतां ॥३॥
१३
करूनि नवस मागती ते पुन । परी तो अपवित्र होय पुढे ॥१॥ नासोनियां धर्म करी वेडेचार । भोगिती अघोर पापमती ॥२॥ शा सदा सर्वकाळ निंदावे सज्जन । काया परद्रव्या ॥३॥ परनारी देखतां सुख वाटे मनीं । भोगी वित्त हानी पाप जोडे ॥४॥ ऐसिया पामरा दंड तो कोण । तयाचे वदन कृष्णवर्ण ॥५॥ एका जनार्दनीं नवसाचे फळ । कुळी झाला बाळ बुडवणा ॥६॥
१४
जयाचेनि तुटे भवबंधन । तयासी जाण विसरती ॥१॥ करिती आणिकांची सेवा । ऐसे ते अभागी निर्देवा ॥२॥ मुळीच नाहीं देवपण । तेथें करिती जप ध्यान ॥३॥ विसरूनी खन्या देवासी । भुलले आपुल्या मानसी ॥४॥ सत्य सत्य बुडती जनीं । एका शरण जनार्दनीं ॥५॥
१५
वोस घर वस्तीस काहा । तैसें देवा कोण पुसे ॥१॥ सांडोनियां पंढरीराणा । वोस राना कोण धांवे ॥२॥ घेती मांसाचे अवदान । देवपण कैंचें तेथें ॥३॥ ऐसिया देवासी पूजणें । एका जनार्दनी खोटें जिणें ॥४॥
१६
येउनी नरदेहा भूतातें पूजिती । परमात्मा नेणती महामूर्ख ॥१॥ दगडाच्या देवासेंदुराचा भार । दाविती वडिवार पूजनाचा ॥२॥ रांडापोरे घेती नवसाची यगाड़ । नुगये लिगाड तयाचेनि ॥३॥ आपण बुडती देवा बुडविती । अंतकाळी होती दैन्यवाणं ॥४॥ एका जनार्दनी ऐसिया देवा । जो पूजी गाढवासम होय ॥५॥
१७
भजन चालिले उफराटें । कवण जाणे खरे खोटें ॥१॥ जवळी अमतां देव । भक्तां उपजला संदेह ॥२॥ सचेतन तुळशी तोडा । वाहाती अचेतन दगडा ॥३॥ बेला केली ताडातोडी । लिंगा लाखोली रोकडी ॥४॥ अग्निहोत्रीचा सुकाळ । शमी पिंपळासी काळ ॥५॥ तिन्ही देव पिंपळांत । अमिहोत्री केला घात ॥६॥ मुख बांधोनी बोकड मारा । म्हणती सोमयाग करा ॥७॥ चवदा गांठींचा अनंत दोरी । तो प्रत्यक्ष नेला चोरी ॥८॥ ' शालिग्राम शुद्ध शिळा । हारपलीया उपवास सोळा ॥९॥ एका जनार्दनीं एक भाव । कुभाषिका कैंचा देव ॥१०॥
१८
प्रतिमा देव ऐसा ज्याचा भाव । न करी निर्वाहो अंगों अंगी ॥१॥ असतां सर्वत्र बाहेरी अंतरीं । संतुष्टा भीतरी म्हणे देव ॥२॥ तेचि ते द्वारका तेचि हे पंढरी । सर्वत्र न धरी तोचि भाव ॥३॥ तीर्थयात्रा करी देव असे क्षेत्रीं । येर काय सर्वत्री बोस पडलें ॥४॥ पुण्य क्षेत्रीं पुण्य अन्य क्षेत्रीं पाप । नवल संताप कल्पनेचा ॥५॥ एका जनार्दनी स्वत:सिद्ध अस । नाथिलेची पिसे मत वाद ॥६॥
१९
देव देही आहे सर्व ते म्हणती । जाणतिया न कळे गती देव नेणे ॥१॥ ऐसे ते भुलले देवा विसरले । तपताती वहिले करूनी कष्ट ॥२॥ देवाची ती भेटी नाहीं जाहली तया । शिणताती वायां कर्महीन ॥३॥ एका जनार्दनीं जवळी असानी देव । कल्पनेनें वाव केला मनें ॥४॥
२०
सर्वात्मक भरला देवो । तेथें न ठेविती भावो ॥१॥ ऐशी भुलली कर्मासी । आचरती ती दोषासी ॥२॥ शा सर्व ठायी व्यापक हरी । कोण द्वेषी कोण वैरी ॥३॥ ऐसे अभागी ते हीन । भोगिताती जन्मपतन ॥४॥ नको ऐसें ब्रह्मज्ञान । एका जनार्दनीं शरण ॥५॥
२१
देव सर्वाठायीं वसे । परि न दिसे अभाविकां ॥१॥ शा जळी स्थळी पाषाणी भरला । रिता ठाव कोठे उरला ॥२॥ जिकडे पाहे तिकडे देव । अभाविकां दिसे वाव ॥३॥ एका जनार्दनी नाहीं भाव । तंव तया न दिसे देव ॥४॥
२२
लटिक्या भावाचें । देवपण नाहीं साचें ॥१॥ भाव नाहीं जेथें अंर्गी । देव पाहतां न दिसे जगीं ॥२॥ सर्व काळ मनीं कुभाव । जैसा पाहे तैसा देव ॥३॥ लटिकी भंड फजिती । एका जनार्दनी निशिती ॥४॥
२३
देही असोनियां देव । वाउगा करिती संदेहो ॥१॥ जाय देवळासी स्वयें । मी आशा दुसरी वाहे ॥२॥ बैसोनी कीर्तनी । लक्ष लावी सदां धनीं ॥३॥ करूं जाय तीर्थयात्रा । गोविले मन विचारा ॥४॥ ऐशियासी न भेटे देव । एका जनार्दनीं नाहीं भाव ॥५॥
२४
ब्रह्म एक परिपूर्ण । तेथें नाहीं दोष गुण ॥१॥ पराचा देखती जे दोष । तेचि दोषी महादोषी ॥२॥ ब्रह्मीं नाहीं दोष गुण । पाहती ते मूर्ख जाण ॥३॥ जे गुणदोषी देखती । एका जनार्दनीं नाडती॥४॥
२५ मी तेचि माझी प्रतिमा । तेथें नाहीं आन धर्मा ॥१॥ तेथे असे माझा वास । नको भेद आणि सायास ॥२॥ कलियुगी प्रतिमेपरतें । आसना साधन नाहीं निरूतें ॥३॥ एका जनार्दनीं शरण । दोन्ही रूपं देव आपण ॥४॥
==============================
ब्राह्मण
१
स्नानसंध्या शौचाचार । स्वधर्म नावडे साचार ॥१॥ कनकफळ नाम गोमटें । बाहेर आंत दिसे कांटे ॥२॥ शरीर श्वेत निर्नासिक । तोंडाळ ओढाळ पतिनिंदक ॥३॥ ऐशी आचारहीन बापुडीं । एका जनार्दनी न धरी जोडी ॥४॥
२
सुंदर विभूती लावी अंगी । मिरवी जगीं भूषण ॥१॥ घालूनियां गळां माळा । वागवी गवाळा वोंगळ ॥२॥ नेणे कधी योगयाग । दावी सोंग भाविकां ॥३॥ एका जनार्दनीं भाव । नाहीं तेथें कदा देव ॥४॥
३
द्रव्याचिया लोभे । तीर्थामध्ये राहती उभे ॥१॥ सांगती संकल्प ब्राह्मण । तेणें निर्फल तीर्थ जाण ॥२॥ संकल्पाने नाड । उभयतां ते द्वाड ॥३॥ संकल्पाविरहित धन । एका जनार्दनीं पावन ॥४॥ नवल दंभाचे कौतुक । अग्नहोत्री म्हणती याज्ञिक ॥५॥ मंत्रतंत्राची कथा कोण । मुख्य गायत्री विकिती ब्राह्मण ॥६॥ आम्ही स्वधर्मनिष्ठ पावन । दंभे म्हणती आपणा जाण ॥७॥ दांभिकांची भक्ति वाव । एका जनार्दनीं नाहीं ठाव ॥८॥
४
वेदाचिया बोला कर्मातें गोविला । परी नाहीं भजला संतालार्गी ॥१॥ शा घोकूनियां वेद द्वैत नवजाय । वाउगाची श्रम तया ॥२॥ तया अद्वैताच्या वाटां जाय तो करंटा । शीण तो अव्हाटा आदिअंत ॥३॥ एका जनार्दनीं संतांसी शरण । गेलीयां पठण सर्वजोडे ॥४॥