अध्याय ५

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥
ऐका श्रोते सावधान ॥ कथा सुरस अतिपावन ॥ गोड पाहतां अमृताहून ॥ उपमा गौण वाटतसे ॥१॥
पवित्रपणें वर्णूं थोरली ॥ तरी गंगेहून दिसे आगळी ॥ विस्तीर्णपणें पाहतां भली ॥ उपमा निराळी नसेचि ॥२॥
गांभीर्यपणें पाहतां जाण ॥ सखोल दिसे समुद्राहून ॥ उदार कल्पतरूहून ॥ राव रंक सारिखे ॥३॥
शीतळपणें पाहतां युक्ती ॥ तरी उपमेसी गौण निशापती ॥ अमूल्य तरी रत्नज्योती ॥ त्याही झांकती निजतेजें ॥४॥
मान्यपणें पाहतां जाण ॥ तरी मुखें गातों पंचवदन ॥ दुर्लभ तरी इंद्रादिगण ॥ इजकारणें धुंडिती ॥५॥
ऐसी भक्तकथा पवित्र जाण ॥ सादर ऐका भाविक जन ॥ मागील अध्यायीं निरूपण ॥ केलें श्रवण सकळिकीं ॥६॥
भीमरथींत शिंपला वाहात ॥ तो गोणाईस लाधला नामा भक्त ॥ दुजा पडिला भागीरथींत ॥ वाहात जात अति वेगें ॥७॥
वाराणसीस गंगेतटीं ॥ लागला मणिकर्णिकेचे घांटीं ॥ जो शुकअवतार महाहटी ॥ नये पोटीं गर्भवासा ॥८॥
अयोनिसंभव होऊनि सगुण ॥ मुखें करित नामस्मरण ॥ शिंपल्यांतून ध्वनि निघे पूर्ण ॥ राम राम अहर्निशीं ॥९॥
तंव तमालमोमीन अकस्मात ॥ सूत धुवावयास आला तेथ ॥ निजदृष्टीनें खालीं पाहत ॥ तों शिंपला अवचित देखिला ॥१०॥
उदकांत जाऊनि ते क्षणीं ॥ शिंपला पाहे उकलोनी ॥ तों बाळक देखिलें नयनीं ॥ संतोष मनीं वाटला ॥११॥
केलें नसतां कांहीं साधन ॥ तों अवचित सांपडलें निधान ॥ धुंडितां थिल्लरजीवन ॥ तों क्षीरसागर देखिला ॥१२॥
कांचमणि ओंवितां तत्काळ ॥ अकस्मात देखिलें मुक्ताफळ ॥ शुक्तिका वेंचितां निर्मळ ॥ तों रत्न आंत सांपडलें ॥१३॥
पाहूं जातां यमनगरी ॥ तों दृष्टीं देखिली वैकुंठपुरी ॥ वस्तीत झोंपडी पाहत बरी ॥ तों हेममंदिरीं प्रवेशला ॥१४॥
पहावयास जाता डफगाण ॥ तों पुढें ऐकिलें हरिकीर्तन ॥ कीं ऐकावयासी गेला भांडण ॥ तों सामगायन होतसे ॥१५॥
शिंदीवरी करितां आदरू ॥ तों आंगणीं उगवला कल्पतरू ॥ संगतीस लागतां चोर जारू ॥ तों आले सद्गुरु भेटावया ॥१६॥
तेवीं प्रपंचव्यवहार करिता देख ॥ गंगेंत सांपडले निजबाळक ॥ जो कलियुगीं अवतरला श्रीशुक ॥ विश्वोद्धारक जगद्गुरु ॥१७॥
पालवीं घेऊनि निजप्रीतीं ॥ घरासी गेला सत्वरगती ॥ हर्षें ओसंडोनि चित्तीं ॥ कांतेप्रती सांगतसे ॥१८॥
म्हणे बत्तीसलक्षणी लावण्यभरित ॥ बाळक सांपडलें गंगेंत ॥ याचा प्रतिपाळ तूं निश्चित ॥ करीं त्वरित निजकांते ॥१९॥
ऐसें ऐकतां ते समयीं ॥ कांतेस पान्हा फुटला पाहीं ॥ स्तनपान करवूनि लवलाहीं ॥ हर्षें हृदयीं ओसंडे ॥२०॥
अविंधवंशीं वैष्णव थोर ॥ म्हणोनि नाम ठेविलें कबीर ॥ मायबापें तयावर ॥ प्रीति अपार करिताती ॥२१॥
बाळक करी नामस्मरण ॥ ऐकोनि आश्चर्य करिती जन ॥ म्हणती हा तमालमोमीन ॥ काय पुण्य आचरला ॥२२॥
वैष्णवभक्त तपागळा ॥ याचे उदरासी कैसा आला ॥ एक म्हणती अदृष्ट त्याला ॥ सानुकूळ जाहलें कीं ॥२३॥
अदृष्ट जाहलिया सानुकूळ ॥ कासया पाहिजे विद्याबळ ॥ नीचयोनींत जन्मले खळ ॥ त्यांसी वंदिती सकळ प्रारब्धें ॥२४॥
तेवीं याचें भाग्य अघटित ॥ पोटासी आला विष्णुभक्त ॥ क्षेत्रवासी लोक समस्त ॥ ऐसें बोलत परस्परें ॥२५॥
असो कांहीं होतें जन्मांतर ॥ म्हणोनि पोटासी आला कबीर ॥ दिवसेंदिवस जाहला थोर ॥ लग्न केलें तयाचें ॥२६॥
मातापिता कबीराप्रती ॥ प्रपंचव्यवहार शिकविती ॥ परी तें न ये त्याचें चित्तीं ॥ प्रपंचवृत्ती मानेना ॥२७॥
नाठवे आपुलें आणि पराव ॥ सम विषम नाहीं ठाव ॥ ब्रह्मादिक रंक राव ॥ सारिखा भाव तयांवरी ॥२८॥
पुढें पडिल्या द्रव्यराशी ॥ इच्छा न वाटे घ्यावयासी ॥ तस्कर नेतां निजद्रव्यासी ॥ रक्षण तयासी करीनाx ॥२९॥
यापरी कबीर करितां भजन ॥ प्रपंचासी येतसे उणें जाण ॥ दुराचारी हांसती पिशुन ॥ वर्तणूक देखोन कबीराची ॥३०॥
केळी बोरीसी एके ठायीं ॥ लावितां सौख्य न पडे कांहीं ॥ अग्नि जळ एकत्र पाहीं ॥ नांदतील कैसीं मित्रपणें ॥३१॥
वेश्या आणि पतिव्रता ॥ कृपण आणि उदार दाता ॥ निंदक आणि बुद्धिमंता ॥ वैर चाले परस्परें ॥३२॥
मक्षिका आणि पक्वान्न ॥ यांसी कैचें बरवेपण ॥ कीं अजापाळक आणि पंडितजन ॥ मित्रपणें न राहती ॥३३॥
राहू आणि निशापती ॥ कीं पतंग आणि दीपकज्योती ॥ कीं समुद्र आणि अगस्ती ॥ प्रीति कैशा रीती घडेल ॥३४॥
श्रीकृष्णचरित्र वाचितां जाणा ॥ न येचि शिशुपाळाचे मना ॥ श्रीरामप्रताप ऐकतां रावणा ॥ सौख्य न वाटे ज्या रीती ॥३५॥
विष आणि अमृतासी ॥ अखंड वैर चाले त्यांसी ॥ तेवीं प्रपंच आणि परमार्थासी ॥ विकल्प मानसीं सर्वदा ॥३६॥
असो आतां बहु भाषण ॥ कबीर करीतसे हरिभजन ॥ प्रपंचांत येतसे उणें जाण ॥ हांसती पिशुन तयासी ॥३७॥
हृदयीं धरिलासी श्रीपती ॥ तुझीं तों ऐसी विदेहस्थिती ॥ आतां प्रपंच कवणे रीती ॥ चालेल हें कळेना ॥३८॥
पांजणी करूनि तये दिवसीं ॥ मागीं बैसविलें कबीरासी ॥ परी देहबुद्धि नाठवे तयासी ॥ रामभजनीं विनटला ॥३९॥
ध्यानांत आणूनि श्रीराममूर्ति ॥ लाविलीं दोनी नेत्रपातीं ॥ नामरूपीं जडली वृत्ती ॥ देहाकृती नाठवे ॥४०॥
तों माता येऊनि तयाजवळी ॥ सावध करीत तये वेळीं ॥ म्हणे कबीरा तुज ये काळीं ॥ काय जाहलें कळेना ॥४१॥
माता मारील सत्वरी ॥ म्हणोनि आला देहावरी ॥ सावध होऊनि ते अवसरीं ॥ हातभरी विणियेला ॥४२॥
सवेंचि जाहली विदेहवृत्ती ॥ हृदयीं बिंबली श्रीराममूर्ती ॥ ऐसें देखोनि अयोध्यापती ॥ आपण बैसती विणावया ॥४३॥
म्हणे हा लागला माझे ध्यानीं ॥ माता मारील यालागुनी ॥ म्हणूनियां धनुष्यपाणी ॥ शेला विणीत बैसला ॥४४॥
जो क्षीरसागरविलासी ॥ ब्रह्मांडनायक वैकुंठवासी ॥ तो कबीराचिया मागासी ॥ विणावयासी बैसला ॥४५॥
योगी बैसले वज्रासनीं ॥ लवकरी xxये त्यांचे ध्यानीं ॥ तो कबीराची भक्ति देखोनी ॥ शेला विणीत बैसला ॥४६॥
श्रुति शास्त्रें करितां पठण ॥ प्राप्त नव्हेचि तीर्थाटन ॥ तो द्वारकावासी भक्तभूषण ॥ शेला विणीत बैसला ॥४७॥
सनकादिक मुणी जयासी ॥ ध्यानांत आणिती अहर्निशीं ॥ तो हरि कबीराचे मागासी ॥ शेला विणावया बैसला ॥४८॥
ज्याचे हृदयीं धरूनि चरण ॥ समुद्रतनया करी सेवन ॥ जो नीलग्रीवाचें प्रिय भूषण ॥ शेला विणीत बैसला ॥४९॥
तंव सावध होऊनि ते अवसरीं ॥ कबीर आला देहावरी ॥ विचार करूनि निजअंतरीं ॥ लागे लवकरी विणावया ॥५०॥
सावध होतांचि सत्वर ॥ ध्यानांत आला जानकीवर ॥ मागुती निवांत होऊन कबीर ॥ तो शारंगधर विणीतसे ॥५१॥
जेव्हां होय विदेहस्थिती ॥ तेव्हां विणीत रुक्मिणीपती ॥ कांहीं होतां देहस्फूर्ती ॥ दुरोनी पाहती कौतुक ॥५२॥
कबीर आणि शारंगधर ॥ दोघां जणीं विणिलें अंबर ॥ जेवीं गंगेसीं सरस्वतींचें नीर ॥ असे साचर अभेदत्वें ॥५३॥
तेवीं देव भक्त दोघे मिळोनी ॥ वस्त्र विणिलें तेच क्षणीं ॥ घडी करून निजसदनीं ॥ मातेपासीं दिधलीं ॥५४॥
माता म्हणे कबीरासी ॥ आतां जाईं बाजारासी ॥ शेला विकून वेगेंसीं ॥ द्रव्य घेऊनि येईं कां ॥५५॥
अवश्य म्हणोनि ते अवसरीं ॥ कबीर निघाला सत्वरीं ॥ शेला घेऊनि निजकरीं ॥ जाऊनि बाजारीं बैसला ॥५६॥
लावूनियां नेत्रपातीं ॥ हृदयीं चिंती श्रीराममूर्ती ॥ मुखें गातसे रामकीर्ती ॥ विदेहस्थिति होउनी ॥५७॥
शेला आणिला विकावयासी ॥ हा आठव नाहीं निजमानसीं ॥ हृदयीं धरूनि हृषीकेशी ॥ जपे राम मानसीं निजप्रेमें ॥५८॥
व्यवहारी आले बाजारी ॥ कबीर बैसला त्यांशेजारीं ॥ परी शेल्यासी सत्वरीं ॥ गिर्‍हाईक कोणी न येचि ॥५९॥
जो देवाधिदेव वैकुंठनाथ ॥ शेल्यासी लागले त्याचे हात ॥ घेणारासी अमूल्य दिसत ॥ दृष्टीं पाहतां दुरोनी ॥६०॥
पांचांत वस्त्र घेणारासी ॥ द्विगुणमोलाचें दिसे त्यासी ॥ दहांत घेऊं म्हणतां मानसीं ॥ दिसे तयासी विसांचें ॥६१॥
पंचविसांत जे घेणार ॥ तयांसी दिसे पन्नासांवर ॥ शत अर्धाचें पाहणार ॥ दुप्पट मोलाचें त्यां दिसे ॥६२॥
पांचशत सहस्राचे जोहरी ॥ तयांसी दिसे सहस्त्रावरी ॥ अमूल्य म्हणोनी ते अवसरीं ॥ उगेचि दुरून पाहती ॥६३॥
म्हणती पुसावें यासी जरी ॥ तरी द्रव्य नाहीं आपुले पदरीं ॥ कोणी सावकार येती जोहरी ॥ त्यांसी दिसे लक्षावरी मोलाचें ॥६४॥
एकाकडे एक पाहत ॥ पुढें जाती बाजारांत ॥ म्हणती हा कबीर भक्त ॥ अमूल्य वस्त्रें विणितो कीं ॥६५॥
द्रव्य नसतां आमुचे पदरीं ॥ उगेच आलों हाटबाजारीं ॥ ऐसें बोलोनि नरनारी ॥ जाती सत्वरी लगबगें ॥६६॥
ज्याची जैशी शक्ति जाण ॥ तैसेंच दिसे त्याकारण ॥ कबीरपाशीं गिर्‍हाईक कोण ॥ न पुसे येऊन म्हणोनियां ॥६७॥
जो वस्त्र जैसें घेऊं म्हणे ॥ तैसेंचि दिसे त्याकारणें ॥ जैसें जीवमात्रीं चैतन्य ॥ वसे जैसें तैसियापरी ॥६८॥
मोहरी कांदा ऊंस जाण ॥ बीज पेरूनि घातलें जीवन ॥ ज्याचे जैसे होते गुण ॥ उदक तैसेंचि जाहलें कीं ॥६९॥
कीं अनेक वाद्यें वाजती घोषें ॥ तयासारिखेंच होय आकाश ॥ कबीराचें वस्त्र तैसें ॥ भिन्नत्वें दिसे सकळांसी ॥७०॥
नातरी एकचि सुवर्ण ॥ अलंकारीं दिसें भिन्नपण ॥ कीं जितुकें जो घालीं इंधन ॥ दिसे कृशान तेवढाचि ॥७१॥
कीं नापित दावीत आरसा ॥ पाहणार पाहती जैसा ॥ कबीराचा शेला तैसा ॥ घेणारासी दिसतसे ॥७२॥
दुरूनि दृष्टीं पाहूनियां ॥ म्हणती शक्ति नसे घ्यावया ॥ जवळी द्रव्य नसतां वायां ॥ व्यर्थ कासया पुसावें ॥७३॥
ऐसें जन बोलोनि त्वरित ॥ उगेचि जाती बाजारांत ॥ श्रीरामभजन कबीर भक्त ॥ प्रेमयुक्त करीतसे ॥७४॥
अस्तमानासी जातां दिनकर ॥ ओसरत चालिला बाजार ॥ नेतेर उघडोनि कबीर ॥ भोंवतें साचार विलोकी ॥७५॥
म्हणे घरा गेले सकळ लोक ॥ शेल्यासी नाहीं ग्राहिक ॥ आतां आश्रमासी जातां देख ॥ माता मारील मजलागीं ॥७६॥
ऐसें म्हणूनि विष्णुभक्त ॥ उगाचि बैसला निवांत ॥ तों एक ओस घर अकस्मात ॥ नयनीं त्वरित देखिलें ॥७७॥
कबीर उठोनि सत्वरगती ॥ जाऊनि बैसला एकांतीं ॥ श्रीरामभजन ॥ निजप्रीतीं ॥ सप्रेमगती करीतसे ॥७८॥
सासू गांजील म्हणून ॥ लपोनि बैसे जैसी सून ॥ तेवीं मातेचे भयेंकरून ॥ बैसलासे एकांतीं ॥७९॥
कीं ध्रुवासी मायेनें हाणिली लात ॥ रुसोनि गेला अरण्यांत ॥ तेवीं उदास होऊनि कबीर भक्त ॥ ओस घरांत बैसला ॥८०॥
कीं त्यजूनि सकळ कर्मास ॥ संन्यासी होती परमहंस ॥ तेवीं संसारीं होऊनि उदास ॥ ओस घरांत बैसला ॥८१॥
ऐशापरी तो विष्णुदास ॥ प्रवेशलासे घर ओस ॥ निष्ठा देखोनि जगन्निवास ॥ सत्त्व पाहावयास पातला ॥८२॥
अति वृद्ध होऊनि ब्राह्मण ॥ वस्त्र नेसला फाटकें जीर्ण ॥ हिंव सुटलें अति दारुण ॥ पौष माघांसारिखें ॥८३॥
कबीराचें पाहावया उदारपण ॥ म्हणोनि कांपतसे जगज्जीवन ॥ करीत बैसला होता भजन ॥ तों पातला ब्राह्मण तया ठायीं ॥८४॥
हरिश्चंद्ररायापासीं त्वरित ॥ छळावया पातला गाधिसुत ॥ कीं श्रियाळापासीं कैलासनाथ ॥ होऊनि अतीत पातला ॥८५॥
अंबरीषाचें सत्त्व ऐकोनी ॥ छळावयासी पातले दुर्वासमुनी ॥ कीं बळीचें सत्त्व पाहावया नयनीं ॥ वामन होऊन देव आले ॥८६॥
तया रीतीं तोचि ब्राह्मण ॥ कबीरासी बोले दीनवदन ॥ म्हातारा मी अनाथ दीन ॥ वस्त्राविण पीडलों कीं ॥८७॥
तूं विष्णुभक्त अतिउदार ॥ शीतकाळ पडिला थोर ॥ कांहीं वस्त्र असेल तर ॥ द्यावें सत्वर मजलागीं ॥८८॥
ऐसें म्हणतां वैकुंठवासी ॥ कबीर विचारी निजमानसीं ॥ नाहीं म्हणतां ब्राह्मणासी ॥ हानी सत्त्वासी होईल ॥८९॥
मग अर्ध शेला फाडोनि सत्वर ॥ ब्राह्मणासी देत कबीर ॥ सप्रेम भजन निर्धार ॥ करिता झाला तेधवां ॥९०॥
वस्त्र पांघरूनि चक्रपाणी ॥ बाहेर आले तये क्षणीं ॥ विचार करिती निजमनीं ॥ मागुती जाऊनि पाहावें ॥९१॥
ऐसें बोलोनि शारंगधर ॥ मलंगवेषें झाला फकीर ॥ माथां शोभती जटाभार ॥ चरणीं तोडर गारमणी ॥९२॥
हातीं तसबी घेऊनि माळ ॥ डोळे आरक्त केले विशाळ ॥ सत्त्व पहावया घननीळ ॥ चाले तत्काळ अतिवेगें ॥९३॥
सुवर्ण मलिन देखतां दृष्टी ॥ पाहावया घेती कसवटी ॥ कीं भ्रमित नाणें असेल पोटीं ॥ सुलाख टोंचिती निजबळें ॥९४॥
किंवा अमूल्य हिरा देखोन ॥ त्यावरी परीक्षक मारिती घण ॥ तेवीं कबीराचें पाहावया मन ॥ फकीर होऊन देव आले ॥९५॥
अट्टहास करूनि देख ॥ उभा ठाकूनि मारिली हांक ॥ कबीरासी म्हणे वस्त्र एक ॥ द्यावें त्वरित आम्हांसी ॥९६॥
खुदा निराकार निर्गुण ॥ तुज नाहीं त्याची आठवण ॥ तयासी सांडोनि रामभजन ॥ किमर्थ येथें करितोसी ॥९७॥
ऐसी ऐकोनियां वाणी ॥ कबीर बोले मंजुळवचनीं ॥ म्हणे निराकार सगुण दोनी ॥ अभिन्नपणें असती कीं ॥९८॥
तूप थिजलें कीं विघुरलें ॥ परी घृतपणा नाहीं मुकलें ॥ कीं अलंकार करितां सुवर्ण भलें ॥ नाहीं मुकलें निजतेजा ॥९९॥
तेवीं अव्यक्त जें कां अविनाश ॥ तेंच आलें आकारास ॥ भक्तकार्यासी जगन्निवासें ॥ सगुण वेष धरियेला ॥१००॥
ऐसें बोलतां वैष्णववीर ॥ मागुती काय बोले फकीर ॥ कांहीं वस्त्र असेल जर ॥ द्यावें सत्वर मजलागीं ॥१॥
अर्धशेला होता उरला ॥ तो वेगें काढूनि त्यास दिधला ॥ उपधिरहित होऊनि बैसला ॥ फकीर गेला झडकरी ॥२॥
सरोनि गेलिया वर्षाकाळ ॥ आकाश जैसें दिसे निर्मळ ॥ कीं डांक गाळितांच तत्काळ ॥ दिसे सोज्ज्वळ कांचन ॥३॥
मैलागिरी भुजंगें सोडिला ॥ कीं चंद्रमा राहूनें उगळिला ॥ तेवीं उपाधिरहित भला ॥ कबेर बैसला भजनासी ॥४॥
कीं गंगेचा ओहटलिया पूर ॥ दिसे जैसें निर्मळ नीर ॥ कीं समुद्रांतून काढिला मंदराचळ ॥ राहिली खळखळ तयासी ॥५॥
तेवीं ग्राहक न ये शेल्यासी ॥ म्हणोनि चिंता होती मानसीं ॥ ते निरसली म्हणोन उल्हासीं ॥ कबीर मानसीं संतोषला ॥६॥
यापरी करूनि समाधान ॥ करीत बैसला श्रीरामभजन ॥ ऐसें ऐकूनि जगज्जीवन ॥ काय करित तें ऐका ॥७॥
ब्राह्मणवेष हृषीकेशी ॥ गेला कबीराचे घरासी ॥ बोलावून त्याचे मातेसी ॥ वृत्तांत तियेसी सांगत ॥८॥
म्हणे कबीर बैसला बाजारासी ॥ गिर्‍हाइकें पुसती शेल्यासी ॥ परी तो उत्तर नेदीच त्यांसी ॥ मौन वाचेसी धरियेलें ॥९॥
उदंड आले घेणार ॥ परी त्यांसी नेदी प्रत्युत्तर ॥ ध्यानांत आणून सीतावर ॥ भजन साचार करीतसे ॥११०॥
बाजार अवधा ओसरला ॥ मग एक ब्राह्मण बोलाविला ॥ अर्धशेला फाडूनि त्याला ॥ त्याणें दिधला जननीये ॥११॥
शेष राहिलें जें अंबर ॥ मग बोलाविला एक फकीर ॥ अर्धशेला सत्वर ॥ दिधला साचार तयासी ॥१२॥
ओस घरीं पाहून एकांत ॥ भजन करीत बैसला तेथे ॥ दुरून देखिला म्यां वृत्तांत ॥ आलों त्वरित सांगावया ॥१३॥
माझे मनींचा भाव पूर्ण ॥ कीं तुमचें असावें कल्याण ॥ परी कबीर संसारांत मन ॥ न घालीच जननीये ॥१४॥
ऐसें बोलतां वैकुंठवासी ॥ ऐकोन क्रोध आला मातेसी ॥ म्हणे आतां येईल मंदिरासी ॥ ताडीन तयासी निजकरें ॥१५॥
ऐकूनि बोले मनमोहन ॥ तो गृहीं लवकर न येचि जाण ॥ वृश्चिक अन्याय करितां पूर्ण ॥ बैसे लपून आन ठायीं ॥१६॥
तो बैसलासे एकांतीं ॥ चल दाखवितों तुजप्रती ॥ वृद्धेसी धरूनियां हातीं ॥ चाले श्रीपति लवलाहें ॥१७॥
सत्वर आलीं दोघें जण ॥ जेथें कबिर बैसला करीत स्मरण ॥ वृद्धेसी दाखवी दुरून ॥ जगज्जीवन तेधवां ॥१८॥
बैसला होता जिये सदनीं ॥ तेथें रामनामाची निघे ध्वनी ॥ जैसा नारदें अनुष्ठानीं ॥ वाल्मीकि मुनी बैसविला ॥१९॥
कीं अशोकवनीं बैसली सीता ॥ सप्रेम भजे रघुनाथा ॥ कीं जटायु रावणें गांजितां ॥ रामभजन करीतसे ॥१२०॥
कबीर बैसला तैशा रीती ॥ ध्यानांत आणूनि श्रीराममूर्ती ॥ मुखें गातसे रामकीर्ती ॥ विदेहस्थिती होऊनि ॥२१॥
सांडोनियां मानापमान ॥ सांडोनि लौकिक अभिमान ॥ सांडोनि इंद्रियाचें विषयध्यान ॥ करी कीर्तन निजमुखीं ॥२२॥
तों माता आली सदनांत ॥ दुरूनि दाखवी वैकुंठनाथ ॥ आपण बाहेरी राहूनि त्वरित ॥ पाहे कौतुक भक्ताचें ॥२३॥
माता म्हणे कबीराला ॥ शेला आणूनि दावीं मजला ॥ नाहीं तरी ये वेळां ॥ शिक्षा करीन तुजलागीं ॥२४॥
तंव तो नेदीच प्रत्युत्तर ॥ रामभजनीं मन जाहलें स्थिर ॥ माता आणि द्विजवर ॥ आलीं हें साचार कळेना ॥२५॥
नामरूपीं जडलें चित्त ॥ म्हणूनि जाहला देहातीत ॥ माता होऊनि क्रोधयुक्त ॥ काय बोलत निजपुत्रा ॥२६॥
अरे तूं मैंदपणें येथ ॥ भजन करिसी प्रेमयुक्त ॥ हें ऐकूनि वैकुंठनाथ ॥ वृद्धेस्सी बोलत तेधवां ॥२७॥
तूं अपशब्द बोलसी ओठीं ॥परी माया येतसे तुझे पोटीं ॥ आतां हातीं घेऊनि शिंपटी ॥ शिक्षा करीं पुत्रासी ॥२८॥
ऐकोनि कबीराची माया ॥ म्हणे कांहीं न दिसे मारावया ॥ देवें शिंपटी काढोनियां ॥ तिचे हाती दीधली ॥२९॥
सक्रोध होऊनि ते अवसरीं ॥ मारी कबीराचे पाठीवरी ॥ तंव तो नाहीं देहावरी ॥ रामभजनीं विनटला ॥१३०॥
कौतुक वर्तलें ते अवसर्रीं ॥ तें परिसावें भक्तचतुरीं ॥ मारितां कबीराचे पाठीवरी ॥ बाहेर श्रीहरी कांपत ॥३१॥
म्हणे तूं मारितेसी निजबाळ ॥ ते माझे पाठीवरी आले वळ ॥ आतां पुरे वो तत्काळ ॥ ऐसें घननीळ बोलिला ॥३२॥
जैसी मुळीं लागतां कुठारधारा ॥ वृक्ष कांपतसे थरथरां ॥ तेवीं शिक्षा करितां भक्त कबीरा ॥ जगदुद्धारा जाहलें कीं ॥३३॥
कीं दुर्जनें गांजितां बाळकासी ॥ तें दुःख झळंबे निजमायेसी ॥ तेवीं शिक्षा करितां भक्त कबीरा ॥ जगदुद्धारा कांपत ॥३४॥
नातरी सैन्य आटतां सकळ ॥ राजा होतसे व्याकुळ ॥ तेवीं गांजितां भक्त प्रेमळ ॥ दीनदयाळ कांपत ॥३५॥
कीं पाडस पडिलिया फांसीं ॥ ते व्यथा वाटे हरिणीसी ॥ तेवीं गांजितां निजभक्तासी ॥ हृषीकेशी घाबरले ॥३६॥
कीं समुद्र देखोनि अगस्तीसी ॥ भयें कांपे निजमानसीं ॥ तेवीं मातेनें मारितां कबीरासी ॥ वैकुंठवासी घाबरले ॥३७॥
मग म्हणे रुक्मिणीकांत ॥ आतां पुरे करीं वो मात ॥ ऐसें म्हणोनि अनंत ॥ काय बोलत तेधवां ॥३८॥
म्हणे मी छळावयासी गेलों बळीतें ॥ तंव द्वारपाळचि जाहलों तेथें ॥ तेवीं माझें कपट मजभोंवतें ॥ आलें निरुतें फळासी ॥३९॥
उदंड भाविक भक्त थोर ॥ परी कोणी दिधला नाहीं मार ॥ मजहूनि वरिष्ठ भक्त कबीर ॥ कळलें साचार ये काळीं ॥१४०॥
मग म्हणे सीतारमण ॥ यासी रूप दावावें सगुण ॥ ब्राह्मणवेषें केलें छळण ॥ याजकारणें कळेना ॥४१॥
विप्रवेश तत्काळ टाकून ॥ हातीं घेतले धनुष्यबाण ॥ मुकुट विराजे देदीप्यमान ॥ आकर्णनयन ॥ विराजती ॥४२॥
कर्णीं कुंडलें अति सोज्ज्वळ ॥ हृदय विशाळ माज चिवळ ॥ कंठीं कौस्तुभ अतिनिर्मळ ॥ शोभे माळ वैजयंती ॥४३॥
कांसे कसिला पीतांबर ॥ चरणीं नृपुरें वांकी तोडर ॥ सीतेसहित जानकीवर ॥ प्रगट जाहले तेधवां ॥४४॥
कबीर नेत्र पाहे उघडोनी ॥ तों कोटी उगवले वासरमणी ॥ ऐसें रूप देखतां नयनीं ॥ मिठी चरणीं घातली ॥४५॥
मग म्हणे वैकुंठवासी ॥ तूं उतरलासी माझिये कसीं ॥ आतां मी न विसंबें तुजसी ॥ जेवीं बाळकासी निजमाय ॥४६॥
सुलाखणीं टोंचून नाणें ॥ गांठीसी बांधिती सज्ञान ॥ कीं अमूल्य हिर्‍यासी मारूनि घण ॥ भांडारगृहीं ठेविती ॥४७॥
तेवीं तुज लाविला कसवटी ॥ आतां ठेवीन हृदयसंपुटीं ॥ सदा पाहेन कृपादृष्टीं ॥ ऐसें जगजेठी बोलिला ॥४८॥
कबीराचे मातेस जगज्जीवन ॥ सप्रेम देत आलिंगन ॥ म्हणे तुझें भाग्य मजकारण ॥ न वर्णवेचि सर्वथा ॥४९॥
ऐसें म्हणतां हृषीकेशी ॥ हर्ष वाटला निजमायेसी ॥ कबीरा धरून पोटासी ॥ क्षेम तयासी दिधलें ॥१५०॥
म्हणे बा तुझ्या पुत्रपणें ॥ मज जाहलें श्रीरामदर्शन ॥ मातेनें कबीर हातीं धरून ॥ गेली घेऊन निजगृहीं ॥५१॥
मग म्हणे श्रीसीतारमण ॥ माझें हृदयीं करीं चिंतन ॥ ऐसें म्हणोनि जगज्जीवन ॥ अदृश्य जाहले तेधवां ॥५२॥
अहो संतचरित्रग्रंथ साचार ॥ हेंचि मानससरोवर ॥ सभाग्य श्रोते भक्त चतुर ॥ येती सत्वर या ठाया ॥५३॥
मुक्ताफळचारा पाहिजे ज्यांस ॥ ते बैसती तेथें राजहंस ॥ अभक्त द्वेषी निंदिती वायस ॥ नाहीं विश्वास ज्यां चित्तीं ॥५४॥
ते तर खडेच खाती प्रीतीं ॥ ज्यांसी मुक्ताफळें न रुचती ॥ तेवीं अभक्तां नुपजे भक्ती ॥ विकल्प धरिती मनांत ॥५५॥
परी तें असो आतां सज्जनीं ॥ अवधान द्यावें मजलागुनी ॥ जेवीं बाळक बोले बोबड्या वचनीं ॥ ऐकोनि जननी संतोषे ॥५६॥
डोळसांचा माग ऐकून कानीं ॥ आंधळे चालती चांचपोनी ॥ तेवीं मी बोलें आर्षवाणी ॥ कृपेंकरूनि तूमच्या ॥५७॥
तुम्हीच उजळोनि माझी मती ॥ ग्रंथ वदवीतसां सप्रेमयुक्ती ॥ आरंभ्हीं नांव महीपती ॥ लिहिलें ग्रंथीं निजकृपें ॥५८॥
स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ परिसोत भाविक भक्त ॥ पंचमाध्याय गोड हा ॥१५९॥
॥ अध्याय ॥ ॥५॥ ॥ ओंव्या ॥१५९॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥