अनुभूतिलेश - श्लोक १६६ ते १८०

तस्मादात्मतया ब्रम्हा ज्ञातेऽपि च जडं जगत् ।
ब्रम्होति यावन्न ज्ञातं तावदज्ञानमेव तत् ॥१६६॥
यास्तौ जरीहि आत्मत्वें जाणिलें ब्रम्हा तें तरी ।
न जों ज्ञाअन जड जग ब्रम्हा अज्ञान तों असे ॥१६६॥

ते ब्रम्हा तद्विदु: कृत्स्नमित्याह भगवान्  स्वयम् ।
ज्ञात्वापि ब्रम्हा तत्सर्वं ज्ञातव्यं ब्रम्हवित्तदा ॥१६७॥
‘ते ब्रम्हा तद्विदु: कृत्स्नं’ बोले कीं भगवान् स्वयें ।
जाणूनि ब्रम्हा तें सर्व जाणावें तइं ज्ञानि तो ॥१६७॥

मृत्यो: स मृत्युमाप्नोतीत्येवं श्रुत्या यदुच्यते ।
स आत्मयोग आत्मानं ज्ञात्वापि जडमीक्षते ॥१६८॥
जों आत्मयोगिही आत्मा जाणतां जड पाहतो ।
तों मृत्युपासुनी मृत्यु पावे ऐसें वदे श्रुती ॥१६८॥

मृत्योरज्ञनो मृत्युमाप्नोत्येव स्वभावत: ।
स मृत्युमाप्नोत्येवेति किं चित्रं वदति श्रुति: ॥१६९॥
स्वभावें जन जे अज्ञ मृत्यूपासुनि मृत्युतें ।
पावती तेचि आश्चर्य काय तें वदते श्रुती ॥१६९॥

स्वतोधिगत एवार्थो गौण: शृत्युदितस्तत: ।
मुख्यो नाधिगतोऽर्योयं संसिद्धो यस्त्वबाधित: ॥१७०॥
स्वतांच प्राप्त जो अर्थ गौण श्रुत्युक्त त्याहुनी ।
मुख्य न प्राप्त जो कोणा संसिद्ध तो अबाधित ॥१७०॥

जडाजडविवेकज्ञो जडब्रम्हौक्यविन्न चेत ।
न तस्य मुक्तिर्नानात्वं यो यथपूर्वमीक्षते ॥१७१॥
जडाजडविवेकज्ञ जड ब्रम्हौक्य अज्ञ जो ।
नात्व पूर्ववत् पाहे जों त्याला मुक्ति तों नसे ॥१७१॥

विक्षेपनाम्न्यविद्येयं यथा नानात्वदर्शनम् ।
गतमस्यागतं तावदविद्यावरणं नृणाम् ॥१७२॥
विक्षेपनामका विद्या जिणें नानात्वदर्शन ।
तावदविद्यावरण गेलें तरि असेच त्या ॥१७२॥

तस्माच्चिज्जडयेरैक्यं यावन्नाधिगतं गुरो: ।
तावत्कुत: सुखं दु:खं न निवृत्तमबोधजम् ॥१७३॥
तस्माच्चिज्जडैअक्यत्व गुरूक्तीनें न जाणिलें ।
तों अज्ञानजन्य सुखदु:ख कोठून जाइल ॥१७३॥

अतो यतो निवर्तन्ते वाचस्तदधिगम्य च ।
अकृतार्थमिवात्मानं मन्यसे त्वं तथैव हि ॥१७४॥
यास्तौ जेथूनि परते वाचा तूं जाणुनी तया ।
मनिसी मी अकृतार्थ यथा पूर्व तसाच कीं ॥१७४॥

“आनन्दं ब्रम्हाणो विद्वान् न बिभेति कुतश्चन” ।
इत्युक्तं तदहंकारनिषेधान्निर्भयात्मता ॥१७५॥
‘आनन्दं ब्रम्हणो विद्वान्न बिभेति” असी श्रुती ।
अहंकार निषेधानें बोलेते निर्भयात्मता ॥१७५॥

अहंस्फूर्त्या भयं सर्वमभयं तन्निरासत: ।
नि:शब्ददर्शनें श्रुत्या न बिभेति तदोदितम् ॥१७६॥
अहं स्फूर्त्या सर्व भय अभय ते निषेधिंता ।
नि:शब्ददर्शनें तोची न भी तो श्रुति बोलते ॥१७६॥

तथापि भयसद्भावो द्विविधस्तादृशस्य च ।
मृतोऽपि सद्यो बुद्धिस्थो विक्षेपोऽस्ति यथा पुरा ॥१७७॥
तथापि भयसद्भाव द्विविध तादृशासची ।
सद्य मेल्याहि बुद्धिस्थ असे विक्षेप पूर्ववत् ॥१७७॥

अविद्याया द्वितीयं यद्रूपं विक्षेपसंज्ञितम् ।
यावन्ननष्टं तत्तावन्मुक्तिस्तु न भविष्यति ॥१७८॥
अविद्येचें जें द्वितीय रूप विक्षेपसंज्ञित ।
तें जोंपर्यत नासेना तों न होणार मुक्ति ते ॥१७८॥

‘नहि कल्याणकृत कश्चिदुर्गतिं तात गच्छति ।
इत्याह भगवांस्तेषु गण्यास्ते शुभकारिषु ॥१७९॥
कल्याणमार्गिं या कोणी बापा जाय न दुर्गती ।
ऐसें हें भगवान् बोले तें गणा शुभकारक ॥१७९॥

धीरप्रारब्धशेषेण देहो जीवति चक्षुषा ।
नानात्वं दृश्यते तस्य मृत्यु: श्रुत्याभिधीयते ॥१८०॥
प्रारब्धशेषें धीराच्या वांचातो देह चक्षुनें ।
नानात्व पाहतो त्यास श्रुतीनें मृत्यु बोलिला ॥१८०॥