तल

{ talḥ }

हिन्दी (hindi) WN

See : तला, तलहटी, सतह, तलवा, पेंदा, मंज़िल, सतह

प्राचीन चरित्रकोश

तल n.  एक शाखाप्रवर्तक (पाणिनि देखिये) ।

A dictionary, Marathi and English

Bottom, the lowest part of, or the place underneath. 2 Ground, the ground-floor &c. 3 In comp. Extended surface; as चरणतल or पादतल Sole of the foot; करतल or हस्ततल Palm of the hand; भूतल or पृथ्वीतल Face of the earth. 4 Superficies, surface, bounding expanse.
tala . Add:--5 In geometry, mechanics &c. Plane.

Aryabhushan School Dictionary

n m  Bottom. Ground. Surface.
करतल   Palm of the hand.
करतल, पादतल   Sole of the foot.
भूतल   face of the earth.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

ना.  खोली , पाया , बूड .

महाराष्ट्र शब्दकोश

 न. १ तळ ; बूड ; आंतील , खालचा भाग . २ जमीन ; भुई ; तल ; भूमि ३ ( समासांत ) ( एखाद्या अवयवाचा , वस्तूचा ) पसरट , सपाट भाग ; पृष्ठभाग ; तळवा . जसे - चरणतल , पादतल = तळपाय ; करतल , हस्ततल = हाताचा तळवा ; भूतल , पृथ्वीतल = पृथ्वीचा पृष्ठभाग . ४ ( भूमिति ) सपाटी ; पातळी ; पृष्ठभाग . ( इं . ) प्लेन . [ सं . ] सामाशब्द -
०दर्शिका  स्त्री. ( वस्तु . ) कोणत्याहि जागेची समुद्रसपाटीशी तुलना करतां उंचसखलता मोजण्याचे यंत्र . ( इं . ) लेव्हलिंग इंस्ट्रुमेंट . [ तल + सं . दर्शिका = दाखविणारी ]
०पर्यंत  पु. पृष्ठभाग ; पातळी ; सपाट प्रदेश . [ तल + सं . पर्यत = बाजू , परीघ ]
०पुष्पपुट   करण )- न . ( नृत्य ) नर्तकाने उजव्या पायाची बोटे जमीनीवर टेंकून उभे राहावे व उजव्या हाताची बोटे वर एकमेकांस चिकटवून तळहात खोलगट करुन हातांचीही बोटे वर करावीत . नंतर त्या हाताच्या तळहातावर दुसर्‍या हातांची बोटे चिवटवून ठेवावी . व हे हात डाव्या बाजूस ठेवावे व डावी बाजू किंचित वाकवावी या सारखी कृति . [ तल + पुष्प = फूल + पुट = पुडा + करण = करणे ]
(   करण )- न . ( नृत्य ) नर्तकाने उजव्या पायाची बोटे जमीनीवर टेंकून उभे राहावे व उजव्या हाताची बोटे वर एकमेकांस चिकटवून तळहात खोलगट करुन हातांचीही बोटे वर करावीत . नंतर त्या हाताच्या तळहातावर दुसर्‍या हातांची बोटे चिवटवून ठेवावी . व हे हात डाव्या बाजूस ठेवावे व डावी बाजू किंचित वाकवावी या सारखी कृति . [ तल + पुष्प = फूल + पुट = पुडा + करण = करणे ]
०मुख   संयुतहस्त ) क्रिया - स्त्री . ( नृत्य ) चतुरक हस्त या क्रियेतील हाताच्या बोटाखाली असलेला अंगठा दूर करीत करीत हंसपक्ष हात करणे मग असे हे दोन्ही हात शरीराच्या आड न येतां तळहात परस्परांच्या समोर येतील असे ठेवणे इ० क्रिया .
(   संयुतहस्त ) क्रिया - स्त्री . ( नृत्य ) चतुरक हस्त या क्रियेतील हाताच्या बोटाखाली असलेला अंगठा दूर करीत करीत हंसपक्ष हात करणे मग असे हे दोन्ही हात शरीराच्या आड न येतां तळहात परस्परांच्या समोर येतील असे ठेवणे इ० क्रिया .
०संस्फोटित   करण )- न . ( नृत्य . ) उजवा पाय भराभर उचलून पुढच्या बाजूस खाली आपटणे व टाळ्या वाजविणे . [ तल + सं . संस्फोटित = आपटणे ] तलातल - न . १ सप्तपातालांपैकी चौथे . [ सं . तल + अतल ] २ दंद्व युद्धांतील एक प्रकार . यांत एकमेकांच्या तळहातावर तळहातांनी प्रहार करितात . [ तल + तल ] तलावर्त - वि . घोड्यावर बसणाराचा पाय भोंवर्‍यास लागतो असा भोवरा असलेला ( घोडा ). - मसाप २ . १५८ . [ तल + आवर्त = भोवरा ]
(   करण )- न . ( नृत्य . ) उजवा पाय भराभर उचलून पुढच्या बाजूस खाली आपटणे व टाळ्या वाजविणे . [ तल + सं . संस्फोटित = आपटणे ] तलातल - न . १ सप्तपातालांपैकी चौथे . [ सं . तल + अतल ] २ दंद्व युद्धांतील एक प्रकार . यांत एकमेकांच्या तळहातावर तळहातांनी प्रहार करितात . [ तल + तल ] तलावर्त - वि . घोड्यावर बसणाराचा पाय भोंवर्‍यास लागतो असा भोवरा असलेला ( घोडा ). - मसाप २ . १५८ . [ तल + आवर्त = भोवरा ]

नेपाली (Nepali) WN

adverb  तलतिर   Ex. तल लैखिएका प्रश्‍नको उत्तर देऊ/ उनी कुवामा तल ओर्लिदै गए

MODIFIES VERB:

काम गर्नु

ONTOLOGY:

दिशासूचक (Direction) ➜ क्रिया विशेषण (Adverb)

SYNONYM:

मुनि मुन्तिर

Wordnet:

asm তলত

bd गाहायाव

ben নীচে

guj નીચે

hin नीचे

kan ಕೆಳಗೆ

kas بۄن کُن

kok सकयल

mal താഴത്തേക്കു.

mar खाली

mni ꯃꯈꯥ

ori ତଳ

pan ਹੇਠਾ

san अधः

tam கீழே

tel క్రిందవైపుగా

urd نیچے , نیچے کی جانب , نیچے کی طرف

noun  कुनै वस्तुको माथिल्लो वा बाहिरको फैलावट   Ex. गर्मीमा कुवाको पानी धेरै तलसम्म पुग्दछ

HYPONYMY:

तालु

ONTOLOGY:

स्थान (Place) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

स्तर सतह

Wordnet:

asm স্তৰ

bd सा बाहागो

guj સ્તર

hin सतह

kan ಮಟ್ಟ

kas سَطح

kok थर

mal നിരപ്പ്

mni ꯃꯃꯥꯏ

pan ਸਤਰ

san प्रस्तारः

tam நிலை

tel ఉపరితలము

urd سطح , اوپری حصہ

See : पिँध

A Sanskrit English Dictionary

तल  f. ( m., [L.]) n. (√ स्तृ) surface, level, flat roof (of a house), [MBh.] &c. (chiefly ifc. [ f( आ)., [R. v, 13]] cf. नभस्-, मही- &c.)
अधस्   the part underneath, lower part, base, bottom, [Mn. ii, 59]; [VarBṛS.]; [Pañcat.] &c. ( cf.-, तरु- &c.)
तल  mn.  mn. the palm (of the hand See कर-, पाणि-), [R. ii, 104, 17]; [Śak.]; [Ragh. vi, 18]
अङ्घ्रि   the sole (of the foot, -, पाद-), [MBh. i]; [VarBṛS.]
कर   (without - &c.) the palm of the hand ( अन्यो ऽन्यस्य, or परस्परं तलं or °लान्-√ दा, to slap each other with the palms of the hands), [MBh.]; [Hariv.]; [R.]; [Suśr.]
तल  n.  m. n., [L.] the sole of the foot, [R. v, 13, 47]
तल  m.  m. the fore-arm, [L.]
ताल   = (a span, [L.]; the handle of a sword, [L.]; the palmyra tree, [Viddh. ii, 13])
pressing the strings of a lute with the left hand, [MBh. viii]
तलातल    N. of a hell, [ĀruṇUp.]; [ŚivaP.] ( cf.)
शिव, [MBh. xiii, 17, 130]
शौनकादि    N. of a teacher g.
तल  n.  n. = -हृदय, [L.]
तल्क   = , [L.]
तलक   = ( q.v.), [L.]
the root or seed of events, [L.]
-त्र   = , [ĀśvGṛ. iii, 12, 11] ( तल), [MBh.]; [R.]

ROOTS:

त्र

The Practical Sanskrit-English Dictionary

तलः [talḥ] लम् [lam]   लम् [तल्-अच्]
A surface; भुवस्तलमिव व्योम कुर्वन् व्योमेव भूतलम् [R.4.29;] sometimes used at the end of comp. without much alteration of meaning; महीतलम् 'surface of the earth' i. e. earth itself; शुद्धे तु दर्पणतले सुलभावकाशा [Ś.7.32;] नभस्तलम् &c.
The palm of the hand; [R.6.18.]
The sole of the foot; [Bhāg.1.36.] 8.
The fore-arm.
A slap with the hand.
Lowness, inferiority of position.
A lower part, part underneath, base, foot, bottom; रेवारोधसि वेतसीतरुतले चेतः समुत्कण्ठते [K. P.1.]
(Hence) The ground under a tree or any other object, shelter afforded by anything; फणी मयूरस्य तले निषीदति [Ṛs.1.13.]
A hole, pit.
A span.
लः The hilt of a sword.
The palmyra tree.
 N. N. of Śiva.
Pressing the strings of a lute with the left hand; तत्र तत्र महानादैरुत्कृष्टतलनादितैः [Mb.1.221.6.]
A division of hell.
लम् A pond.
A forest, wood; भस्मप्रस्तरशायी च भूमिशय्या तलेषु च [Mb.12.33.11.]
Cause, origin, motive.
A leathern fence worn round the left arm (तला also in this sense); उद्यतैरायुधैश्चित्रास्तलबद्धाः कलापिनः [Mb.6.16.14.] -Comp.
-अङ्गुलिः  f. f. a toe.
-अतलम्   the fourth of the seven divisions of hell; [Bhāg.2.5.41.]
-ईक्षणः   a hog.-उदर a. having a protuberant belly, pot-bellied.-उदरी f. A wife; L. D. B.
-उदा   a river.
-घातः   a slap with the palm of the hand.
तालः a kind of musical instrument.
clapping of the hands.
-त्रम्, -त्राणम्, -वारणम्   a leathern glove of an archer; शरासन- ज्यातलवारणध्वनिः [Ki.14.29;] पाणयः सतलत्राश्च... [Śiva.B.12.8.] -प्रहारः a slap with the hand.
-बद्धः a.  a. having fastened round one's arm the तल (त्र); [Mb.6.16.14.]
-युद्धम्   a fight with the palms of the hands.
-लोकः   nether world (पाताल); [Bhāg.2.6.42.]
सारकम् a martingale.
a horse's food-receptacle; [M. W.]
-सारणम्,   -सारिकाibid.
-हृदयम्   the centre of the sole of foot.

Shabda-Sagara

तल   r. 1st and 10th cls. ( तलति तालयति-ते)
1. To be full or complete to. 2. To fix, to found.
3. To establish.
E. चुरा० उभ० पक्षे भ्वा-पर-सक-सेट् .

ROOTS:

चुरा० उभ० पक्षे भ्वा-पर-सक-सेट् .

तल  n.  ( -लं)
1. Essential nature, (in composition especially, as महीतलं the earth itself, the very earth.)
2. Depth, bottom, lowness, in- feriority of position, the place under or underneath.
3. A wood, a forest.
4. A hole, a pit, a chasm.
5. Cause, origin, motive, the root or seed of events.
6. Sole of the foot.
7. A slap with the hand.
 nf.  ( -लं-ला) A leathern fence worn by archers on the left arm.
 m.  ( -लः)
1. The palmyra tree.
2. The palm with extended fingers.
3. The hilt or handle of a sword, &c.
4. Pressing the strings of a lute with the left hand.
5. The stand or support of any thing, that which is under or below it.
6. The fore arm.
7. A span.
E. तल् to fix, affix अच्.

ROOTS:

तल् अच्