धीर

{ dhīra }

हिन्दी (hindi) WN

   See : धैर्यवान, धैर्य

प्राचीन चरित्रकोश

धीर (शातपर्णेय) n.  शतपर्ण का वंशज, एक ऋषि । यह महाशाल का शिष्य था [श. ब्रा.१०.३.३.१] ।

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  संकश्ट वा वायट परिस्थितीच्या वेळार घटायेन रावपाचो गुण ची स्थिती   Ex. धीर धरुनूच अरिश्टांक तोंड दिवं येता

HOLO MEMBER COLLECTION:

सप्त-सद्गुण

ONTOLOGY:

शारीरिक अवस्था (Physiological State) ➜ अवस्था (State) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

जिद्द चिकाटी धाडस धीटपण

Wordnet:

asm ধৈর্য

bd हमथानाय गोसो

ben ধৈর্য্য

guj ધીરજ

hin धैर्य

kan ಧೈರ್ಯ

kas صبٕر , صبرٕ توہموٗل

mal ധൈര്യം

mar धीर

mni ꯄꯨꯛꯅꯤꯡ꯭ꯂꯥꯛꯁꯤꯟꯕ

nep धैर्य

ori ଧୈର୍ଯ୍ୟ

pan ਧੀਰਜ

san धैर्यम्

tel ధైర్యం

urd صبر , صبر و تحمل , شکیبائی , قناعت

   See : धाडस

A dictionary, Marathi and English

   धीर करणें To make a bold attempt. धीर चेपणें g. of s. To get or have one's courage or assurance confirmed or established. धीर देणें To encourage, assure, fortify. धीर निघणें in. con. To get courage or resolution for or unto. धिराचा Patient, firm, determined, resolute.
   A prop or shore. 2 fig. Patronage or support.
   Patient. Pr. धीर तो गंभीर उतावळा तो बावळा. 2 Firm, enduring, steady, stanch: also determined, resolute, intrepid.

Aryabhushan School Dictionary

  m  Patience, calmness, resolution. Power of retention, hold.
धीर करणें   To make a bold attempt.
धीर चेपणें   To get or have one's courage or assurance confirmed or established.
धीर देणें   To encourage, assure, fortify.
धीर निघणें   in. con. To get courage or resolution for or unto.
धिराचा   Patient, firm, determined, resolute.
 a   Patient. Pr.
धीर तो गंभीर उतावळा तो बावळा.   Firm, resolute.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  चिकाटी , टिकाऊपणा , दम , दृढता , वाट पाहण्याची क्षमाती . शांतपणा , सहनशीलता , सोशिकपणा , स्थिरता .

मराठी (Marathi) WN

 noun  संकटकाळी किंवा कठीण समयी मनाची स्थिरता   Ex. एवढ्या वाईट प्रसंगी पण त्याने धीर धरला.

HOLO MEMBER COLLECTION:

सप्तगुण

ONTOLOGY:

शारीरिक अवस्था (Physiological State) ➜ अवस्था (State) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

धैर्य सबूर सबुरी

Wordnet:

asm ধৈর্য

bd हमथानाय गोसो

ben ধৈর্য্য

guj ધીરજ

hin धैर्य

kan ಧೈರ್ಯ

kas صبٕر , صبرٕ توہموٗل

kok धीर

mal ധൈര്യം

mni ꯄꯨꯛꯅꯤꯡ꯭ꯂꯥꯛꯁꯤꯟꯕ

nep धैर्य

ori ଧୈର୍ଯ୍ୟ

pan ਧੀਰਜ

san धैर्यम्

tel ధైర్యం

urd صبر , صبر و تحمل , شکیبائی , قناعت

   See : सांत्वन

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु. १ पुष्कळ वेळ वाट पहाण्याची , सहन करण्याची , चिकाटी धरण्याची ताकद ; दम ; सहनशीलता ; स्थिरपणा ; टिकाऊपणा ; ( क्रि० धरणे ; येणे ; सुटणे ; फुटणे ; फाटणे ; सोडणे ; टाकणे इ० ). तुम्ही दोन वर्षे रुपये नाही दिले तरी मला धीर आहे . धीर तो कारण । साह्य होतो नारायण । - तुगा २४३१ . भ्रमले श्रमले समरी पळहि धरी धीर हरि न रथ न करी । - मोशल्य ३ . ९५ . म्ह ० धीर असेल पोटी तर बरे होईल शेवटी . २ धर ; आवरशक्ति ; बंधन ; दाब . तोंडाला धीर = बोलण्याला , खाण्याला मर्यादा . जीभेला धीर = जीभ आवरणे . पायांला धीर = पायांत ताकद ( बराच वेळ थांबण्याची , उभे राहण्याची इ० ). शौचाला धीर नाही = अतिसाराचा विकार असणे . ३ ( बोलण्यांत , करण्यांत , चालण्यांत ) शाश्वती ; सातत्य ; स्थीरता . ४ टिकण्याचा गुण ; मजबुती ; धट्टपणा ( घोडा , घर , खांब , गादी , कापड , कागद यांत ). ५ धारिष्ट ; धैर्य . धरीरे मना धीर धाकासि सांडी । - राम २७ . ६ विश्वास ( संकट परिहाराबद्दल ). दुसर्‍याचे धिरावर कोणतेहि काम आरंभू नये . - वि . १ धैर्यवान राज्य श्री स्त्रीसुत हे क्लीबाला काय होय जो धीर । - मोशांति ३ . ६७ . २ गंभीर ; उदात्त . तेथुनि सरस्वतीची तीर्थे सेवीत जाय तो धीर । - मोसंभा ३ . १७ . ३ दमदार ; उतावळा नसणारा . म्ह ० धीर तो गंभीर उतावळा तो बावळा . ४ निश्चयी ; करारी . [ सं . धैर्य ; प्रा . धीर ]
  पु. १ टेंका ; टेकू ; नेठ . २ ( ल ) आश्रय ; आधार धिरा पहा .
०करणे   हिय्या करणे ; धाडसाचा प्रयत्न करणे .
०चेपणे   धैर्य , विश्वास पुन्हां प्रस्थापित होणे . भीति जाणे ; भीड मोडणे .
०देणे   प्रोत्साहन , उत्तेजन देणे .
०निघणे   धैर्य , निश्चय टिकणे ; धैर्य , विश्वास न मावळणे . धिराचा १ दमदार ; निश्चयी करारी . २ धैर्यवान ; धाडसी . धीराने घेणे दम धरणे . जरा धीरानं घेशील तर सर्व सांगतो . - स्वप ३२ .

नेपाली (Nepali) WN

   See : गम्भीर, धैर्यशील

A Sanskrit English Dictionary

धीर  mfn.  1. mf( ई॑ or आ)n. intelligent, wise, skilful, clever, familiar with, versed in ( loc.), [RV.] &c. &c. ( compar. धी॑र-तर, [AV.]; [R.])
धीर  m.  m. N. of a बुद्ध, [L.]
   of sev. men with the patr. शातपर्णेय, [ŚBr.]
धीर  mfn.  2. mf( आ)n. (√ धृ or धा? cf. [Uṇ. ii, 24]) steady, constant, firm, resolute, brave, energetic, courageous, self-possessed, composed, calm, grave, [Hariv.]; [Kāv.]; [Pur.]
   deep, low, dull (as sound), [Kālid.]; [Amar.] &c.
   gentle, soft, [L.]
   well-conducted, well-bred, [L.]
धीर  m.  m. the ocean, sea (as an image of constancy?)
    N. of बलि, [L.]
   of other men, [Rājat.]
धीर  n.  n. saffron, [L.] (not always, esp. in comp., separable from 1. ).

The Practical Sanskrit-English Dictionary

धीर [dhīra] a.  a. [धियं राति रा-क, धियमीरयति ईर-अण् वा उप˚ स [Tv.] ] Brave, bold, courageous; धीरोद्धता गतिः [U.6.19.]
   Steady, steadfast, firm, durable, lasting, constant निषेदुषीमासनबन्धधीरः [R.2.6.]
   Strong-minded, persevering, self-possessed, resolute, of firm resolve or purpose; धीरा हि तरन्त्यापदम् [K.175;] विकारहेतौ सति विक्रियन्ते येषां न चेतांसि त एव धीराः [Ku.1.59.]
   Composed, calm, collected.
   Sedate, sober, grave, solemn; सागरधीरचेताः [R.18.4.]
   Strong, energetic.
   Wise, prudent, intelligent, sensible, learned, clever; तमेव धीरो विज्ञाय प्रज्ञां कुर्वीत ब्राह्मणः [Bṛi. Up.4.4.21.] धृतेश्च धीरः सदृशीर्व्यधत्त सः [R.3.1;5.38;] 16.74; [U.5.31.]
   Deep, grave, loud, hollow (as sound); स्वरेण धीरेण निवर्तयन्निव [R.3.43,59;] [U.6.17.]
   Well-conducted, well-behaved.
   Gentle, soft, agreeable, pleasing (as a breeze); धीरसमीरे यमुनातीरे वसति वने वनमाली [Gīt.5.]
   Lazy, dull.
   Daring.
   Headstrong.
   रः The ocean.
   An epithet of Buddha.
   The thinking principle, the soul (चिदात्मन्).
   An epithet of king Bali.
-रम्   Saffron.
-रम्   -ind. Boldly, firmly, steadfastly. steadily; धीरं विलोकयति [Bh.2.31;] [Amaru. 13.] -Comp.
-उदात्तः   the hero of a poetic composition (i. e. a play or poem) who is brave and noble-minded; अविकत्थनः क्षमावानतिगम्भीरो महासत्त्वः । स्थेयान्निगूढमानो धीरोदात्तो दृढव्रतः कथितः ॥ [S. D. 66.]
-उद्धतः   the hero of a poetic composition who is brave but haughty; मायापरः प्रचण्ड- श्चपलोऽहंकारदर्पभूयिष्ठः । आत्मश्लाघानिरतो धीरैर्धीरोद्धतः कथितः [S. D.67.]
-चेतस् a.  a. firm, resolute, strongminded, courageous.
-प्रशान्तः   the hero of a poetic composition who is brave and calm; सामान्यगुणैर्भूयान् द्विजातिको धीरप्रशान्तः स्यात् [S. D.69.]
-ललितः   hero of a poetic composition who is firm and brave, but sportive and reckless; निश्चिन्तो मृदुरनिशं कलापरो धीरललितः स्यात् [S. D.68.]
-ललिता  f. f. N. of a metre with the गुणs as भरनरनग.
-स्कन्धः   a buffalo.

Shabda-Sagara

धीर  mfn.  ( -रः-रा-रं)
   1. Wise, sensible, learned.
   2. Firm, steady, con- sistent, determined.
   3. Cool, collected.
   4. Head-strong, self-willed, uncontrollable.
   5. Lazy, dull, slow.
   6. Strong, powerful.
   7. Well- behaved, decorous, decent.
   8. Gentle, steady, (as a breeze.)
   9. Deep, (as a sound)
  m.  ( -रः)
   1. A name of BALI, a celebrated prince. 2. The ocean.
  mn.  ( -रः-रं) Saffron.
  f.  ( -रा)
   1. A drug; also काकोली.
   2. A woman who, although jealous of a husband or lover, suppresses all expression of resentment in his presence.
    E. धी understanding, रा to possess, क affix; or धी

ROOTS:

धी रा क धी

   with ईर to go to, affix अण्; or धी to possess, क्तन् Unādi aff. धियं राति रा-क . धियमीरयति ईरअण् वा . उप० स .

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 adjective  धैर्येण युक्तः।   Ex. सोहनः धीरः पुरुषः अस्ति।

MODIFIES NOUN:

मनुष्यः

ONTOLOGY:

संबंधसूचक (Relational) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

वीर शूर

Wordnet:

asm পৰাক্রমী

bd साहसि

ben পরাক্রমী

guj વિક્રમી

hin विक्रमी

kan ಪರಾಕ್ರಮಿ

kas بہادُر , ہٮ۪متہٕ وول , بَہرَن وول , بہَروُن , دِلیر , دِلاوَر

kok विक्रमी

mar पराक्रमी

mni ꯃꯊꯧꯅꯥ꯭ꯂꯩꯕ꯭ꯊꯧꯅꯥ꯭ꯐꯕ

nep पराक्रमी

ori ପରାକ୍ରମୀ

pan ਵਿਕਰਮੀ

tel పరాక్రమమైన

urd شجاع , بہادر , دلیر , ہمتی

 adjective  अविचलचित्तः।   Ex. विपत्तौ अपि धैर्यस्य अत्यागात् धीरः अन्ततो गत्वा यशस्वी भवति।

MODIFIES NOUN:

मनुष्यः

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

अनाकुल धीरप्रशान्त धीरशान्त धृतात्मन् धृतिमत्

Wordnet:

asm ধৈর্যশীল

bd सहायसुला

ben ধৈর্য্যশীল

guj ધૈર્યશીલ

hin धैर्यवान

kan ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ

kas صَبری , صٲبِر , صَبٕر کَرَن وول

kok धिरिश्ट

mal ധൈര്യശാലി

mar धैर्यवान

mni ꯄꯨꯛꯆꯦꯜ꯭ꯇꯞꯄ

nep धैर्यशील

ori ଧୈର୍ଯ୍ୟଶୀଳ

pan ਧੀਰਜਵਾਣ

tam தைரியாசாலி

tel సహనశీలి

urd متحمل , بردبار , حلیم , پرسکون

   See : मुदु, वीर, वीर, दृढ, निश्चल