चिर

{ cira }

हिन्दी (hindi) WN

noun  तीन मात्राओं का गण जिसका प्रथम वर्ण लघु हो   Ex. यगण, सगण, जगण, नगण - ये चिर हैं ।

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

See : देर

A dictionary, Marathi and English

A long time. In comp. as चिरकाल, चिरस्थायी, चिरभोजी.

Aryabhushan School Dictionary

ad   A long time.

महाराष्ट्र शब्दकोश

 न. वस्त्र . कैचीं चिरामध्यें चिरें । मना बरें आलें तैं । - तुगा १०१७ . हरिपदिं लागा मागा । धन धान्य चिरें । - आसु ७ . [ सं . चीर = वस्त्र ]
क्रि.वि.  चिळकन ; टर्रकन ; चिर्र , टर्र असा आवाज करीत ; टर्रदिशीं .
क्रि.वि.  दीर्घकाळ पर्यंत ; बरेच , दिवस . [ सं . चिर = दीर्घ काळपर्यंत ]
०काल   क्रिवि . फार काळपर्यंत ; फार दिवस पावेतो .
०स्थारी वि.  फार काळ टिकणारा , राहणारा .
०भोजी वि.  दीर्घ काळपर्यंत ( राज्य ) उपभोगणारा , राज्य करणारा .

A Sanskrit English Dictionary

चिर  mfn.  mfn. (√ 1. चि?) long, lasting a long time, existing from ancient times, [MBh. xii, 9538]; [Śak.]; [Megh.]; [Kathās.]
°रं कालम्   , during a long time, [Hariv. 9942]
°रात् कालात्   , after a long time, [R. iii, 49, 50]
चिर  n.  n. ( [Pāṇ. 6-2, 6]) delay ( e.g. गमन-, ‘delay in going’ [Kāś.]; किं चिरेण, ‘wherefore delay?’ [R. iv f.]; [MārkP. xvi, 80]; पुरा॑ चिरा॑त्, ‘to avoid delay’ [ŚBr. ix])

The Practical Sanskrit-English Dictionary

चिर [cira] a.  a. [चि-रक्] Long, lasting a long time, existing from a long time, old; चिरविरहः चिरकालः चिरमित्रम् &c.-रम् A long time. Note. The singular of any of the oblique cases of चिर may be used adverbially in the sense of 'long', 'for a long time', 'after a long time', 'long since', 'at last', 'finally'; न चिरं पर्वते वसेत् [Ms. 4.6;] ततः प्रजानां चिरमात्मना धृताम् [R.3.35,62;] [Amaru.79;] कियच्चिरेणार्यपुत्रः प्रत्तिपत्तिं दास्यति Ś6; [R.5.64;] प्रीतास्मि ते सौम्य चिराय जीव [R.14.59;] [Ku.5.47;] [Amaru. 3;] चिरात्सुतस्पर्शरसज्ञतां ययौ [R.3.26;11.63;12.87;] चिरस्य वाच्यं न गतः प्रजापतिः [Ś.5.15;] चिरे कुर्यात् Śat. Br.-Comp.
-आयुस् a.  a. long-lived. (-m.) a god.
-आरोधः   a protracted siege, blockade.
-उत्थ a.  a. existing for a long time.
-कार, -कारिक, -कारिन्, -क्रिय a.  a. acting slowly, delaying, tarrying, dilatory.
-कालः   a long time.
-कालिक, -कालीन   a.
of long standing, old, long-continued.
chronic (as a disease).
-जात a.  a. born long ago, old.
-जीविन् a.  a. long-lived (-m.)
an epithet of seven persons who are considered to be 'deathless'; अश्वत्थामा बलिर्व्यासो हनुमांश्च विभीषणः । कृपः परशुरामश्च सप्तैते चिरजीविनः ॥
 N. N. of Viṣṇu.
 N. N. of Mārkaṇḍeya; वर्जयित्वा महात्मानं चिरजीविनमुत्तमम् [Mb. 13.125.35.]
a crow.
 N. N. of two plants जीवक and शाल्मलि.
-पाकिन् a.  a. ripening late.
-पुष्पः   the Bakula tree.
-मित्रम्   an old friend.
-मेहिन्  m. m. an ass.
-रात्रम्, -रात्राय   a period of many nights, a long time; प्रयाते तु महारण्यं चिररात्राय राघवे [Rām.2.4.18;] चिररात्राय पित्रेव येनायं परिपालितः [Śiva. B.15.8.] ˚उषित a. having lodged for a long time.
-विप्रोषित a.  a. long banished, a long sojourner.
-सूता, -सूतिका   a cow that has borne many calves.
-सेवकः   an old servant.
-स्थ, -स्थायिन्,   -स्थितa. lasting, long, enduring, continuing, durable; तटिनि तटद्रुमपातनपातकमेकं चिरस्थायि Udb.

Shabda-Sagara

चिर  n.  ( -रं)
E. चि-रक् . दीर्घकाले, तद्वर्त्तिनि पदार्थे . त्रि० लघ्वादौ त्रि कले गणे .

ROOTS:

चि-रक् . दीर्घकाले तद्वर्त्तिनि पदार्थे . त्रि० लघ्वादौ त्रि कले गणे .