|
स्त्री. एक जमावर ; चानी ; खडी . ( प्र . खार ) - पृ . सापाची एक जात .
पु. १ लवण , मीठ ( खनिज , अथवा वनस्पतिजन्य , स्वाभाविक अथवा कृत्रिम ). संचळ , सैधव , सवागी , तुरटी इ० क्षार २ अघाडा , माठ , पोकळा . इ० वनस्पती जाळल्यांवर राहिलेली राख शिजवून तें खारवणी गाळुन त्यांची वाफ करुन काढलेला अशुद्ध क्षार . ३खारटपणा . ४ लोणच्यांतील द्रव पदार्थ . ' झोंबतो व्रणि जसाबहु खार .' - कमं २ . ५६ . ५ ( ल .) खरावी ; नुकसान ; तोटा . - स्त्री . १ आंब्याच्या मोहोर , वालाची फुलें इ० जळुन जाण्यासारखें अभ्रांतुन पाडणारें देव . खारी घूई . ( क्रि० येणें ; पडणें .) २ हवेंतील अतिशय गारवा ; घुई ; बादल हवा ( क्रि० सुटणें ; पडणें ; होणें .) ( खार ही वामळेपासुन भिन्न आहे , वामळ हिंवाळा व पावसाळा यामध्यें मोथा पाउस पडल्या नंतर पडते आणि खार पक्त हिंवाळ्यांतच पडते ). ३ क्षारापासुन येणारा ओलसरपणा , दमटपणा , लोणा ( भितीवर , जमिनीवर ). ४ खर ; पावसाच्या शेवटी संध्याकाळी आकाशांत दिसदिसणारें तांबडे ढग . ५ समुद्र हटवुन हटुण मिळालेली जमीन खारट ; खाजण . ६ खारी दलदल जमीन ; भाताची खारी , जमीन ७ ( ल .) तोटा ; नुकसान . - न . १ सुकविलेले खोर मासें . २ ( गो .) शेतास खत मिलण्यासाठी समुद्राचें किंवा खाडीचें शेतांत साठविलेलें पाणी . ०वि . खारट ; क्षारयुक्त . ( सं . क्षार ; प्रा . खार ) ( वाप्र .) ०खाणें -( ना .) द्वेष करणें ; पाण्यांत पाहणें . खारणें - अक्रि . क्षारयुक्त होणें ; क्षारानें विकृत होणें . ( जमीन , शेत ) लोणचें इ०च्या अंगी मीठ इ० चा क्षार मुरल्यामुळें त्यांनी क्षारसविशिष्ट होणें . - सक्रि क्षारयुक्त करणेम .
स्त्री. लहान मुलांच्या दस्तापिंजर या खेळांतील एक संज्ञा शब्द . तीन अंक . - व्याज्ञा १ . १४२ .
०पाडणे ( कों .) सम्द्राच्या भरतीखालील जमिनी शेतीच्या उपयोगी करणें .
०लावणे पडणें - लावून घेणें . १ नुकसान होणें ; संकट येणे ; चट्टा बसणें ' आपल्या या शहाणपणामुळें आज आमच्या खिशाला चांगलाच खार लागला .' २ काळिमा येणें ; शिंतोडा उडणें .
०लावणें नुकसानींत आणणें . सामाशब्द .
०कट वि. १ खारट ; क्षारयुक्त २ ( ल .) खुनशी ; मत्सरी ; आकसखोर ( माणुस ).
०जमीन स्त्री. क्षारयुक्त जमीन ; खारवट जमीन . खारगें - न . ( नंदभाषा ) मीठ ' खारग्याशिवाय कोणताहि पदार्थ गोड होत नाहीं .' खारट -' वि . क्षारयुक्त ' खारत खारआट मीठ , खारट घोट .' - अतिशय खारट . - न . खाजण . खारट तुरट - वि . १ थोडेंसे खारट व थोडेसें तुरट ; चवदार ; रुचकर ; स्वादिष्ट ( खाद्य ); २ थट्टेचें विनोदपर ; चुरचुरीत ( भाषण , निबंध ). ३ पाणीदार . निश्चित , दामदार ( कृत्य , वर्तन ) खारटाई - स्त्री . खारटपणा . खारटाण - वि . खारत जमीन . खारणी - स्त्री . ( क .) ( सोनारी ) क्षारांच्या साहायानें तयार केलेलें , चांदीत मिसळलेली नाहीं .'
०बट स्त्री. खारीजमीन ; खाजन . - वि . खारट ( जमीन , शेत )
०वडा पु. कुरड्या , घलौन राहिलेला जो चीक त्यांचे घातलेले सांडगें . वड्या .
०वणी न. खारट पाणी .
०वांगी स्त्री. खाजणांत होणारें वांग्यांचे झाद ; व त्यांचे फळ खारवांगे .
०संध पु. ( सोनारी ) सळई धातुंना द्यावयाचा डाक ; क्षारमिश्रित कस्तुर . ( खार + सांधा )
०सळई सोळी - स्त्री . खारसंध घोटण्याचा दगड . डांक देण्यासाठीं टाकणखार उगाळण्याची सहाण .
०सान न. ( गो .) खारटपणा .
|