|
उपचारः [upacārḥ] 1 Service, attendance; honouring worshipping, entertaining; [Mk.4;] अस्खलितोपचाराम् [R.5.2;] [K.344.]
Civility, politeness, courtesy, polite behaviour, (external display of courtesy); ˚परिभ्रष्टः [H.1.114.] devoid of civility, uncourteous; ˚विधिर्मनस्विनीनाम् [M.3.3;] उपचारैरुपाचरत् [Ks.16.29;] मिथ्योपचारैश्च वशीकृतानाम् [H.1.75;] नोपचारेण ब्रूयाः Rām.; ˚पदं न चेदिदम् [Ku.4.9.] a merely complimentary saying, a flattering compliment; ˚मात्रमधुरम् [K.222,27;] [M.4;] ˚क्रिया [Ms. 8.357] showing marks of favour, courting, (sending perfumes &c.).
Salutation, usual or customary obeisance, homage; नोपचारमर्हन्ति [Ś.3.17;] ˚यन्त्रणया [M.4;] ˚अतिक्रमम् 4,5; ˚अञ्जलिः [R.3.11] folding the hands in salutation.
A form or mode of address or salutation; तेन वाक्योपचारेण विस्मिताः राजसत्तमाः [Mb.5.162.] 45; रामभद्र इत्येव मां प्रत्युपचारः शोभते तातपरिजनस्य [U.1;] यथा गुरुस्तथोपचारेण 6; [V.5;] [Śi.9.78.]
External show or form, ceremony; प्रावृषेण्यैरेव लिङ्गैर्मम राजोपचारः V.4 royal service, pomp or state of royalty; भूषणाद्युप- चारेण [Mu.3.23.] v. l.
A remedy, physicking, application of cure, of remedy; शिशिर˚ [Dk.15;] शीत˚ [Pt.1;] [Dk.23;] [K.12.]
Practice, performance, art, conduct, management, procedure; व्रतचर्या˚ [Ms.1.] III; प्रसाधन˚ 1.32,9.259; कामोपचारेषु [Dk.81] in the conduct of love-affairs; समन्त्रं सोपचारम् (अस्त्रम्) Mb.; अवेशसदृशप्रणयोपचाराम् [Mk.8.23] course of love &c.; वाक्यो- पचारे कुशला [Rām.2.44.3] skilled in the employment of words; use, usage; यत्र लौकिकानामुपचारः v. l. for व्याहारः in [U.6.]
Means of doing homage or showing respect; प्रकीर्णाभिनवोपचारम् (राजमार्गम्) [R.7.4] (hanging garlands &c.); 5.41.
Hence, any necessary or requisite article (of worship, ceremony, decoration, furniture &c.); presenting flowers, perfumes &c.; सन्मङ्गलोपचाराणाम् [R.1.77;] क्लृप्तोपचारां चतुरस्रवेदीम् [Ku.7.88;] कुसुमैः कृतोपचारः [V.2;] so ˚रमणीयतया [Ś.6;] ˚वत्सु मञ्चेषु [R.6.1] the necessary decorations (canopy &c.); (the Upachāras or articles of worship are variously numbered, being 5, 1, 16, 18 or 64).
Behaviour, conduct, demeanour; वैश्यशूद्रोपचारं च [Ms.1.116;] (religious) conduct in life; साधूनामुपचारज्ञः Rām.; परिजन˚ [Mk.1.]
Use, employment; [K.183.]
Any religious performance, a ceremony; प्रयुक्तपाणिग्रहणोपचारौ [Ku.7.86;] [Mv.1.24.]
(a) Figurative or metaphorical use, secondary application (opp. मुख्य or primary sense); अचेतनेऽपि चेतनवदुपचारदर्शनात् Ś. B; कूलं पिपतिषतीत्यचेतनेऽपि कूले चेतनवदुपचारो दृश्यते Mbh. on [P.IV. 3.86] personification; so छत्रिणो गच्छन्तीत्येकेनापि छत्रिणा बहूनां छत्रित्वोपचारदर्शनात् Ś. B.; करणे कर्तृत्वोपचारात् ibid.; न चास्य करधृतत्वं तत्त्वतोऽस्तीति मुख्येऽपि उपचार एव शरणं स्यात् [K. P.1.] (b) Supposed or fancied identification founded on resemblance; उभयरूपा चेयं शुद्धा उपचारेणामिश्रि- तत्वात् [K. P.2.] (S. D. explains उपचार by अत्यन्तं विशकलितयोः सादृश्यातिशयमहिम्ना भेदप्रतीतिस्थगनमात्रम्).
A bribe.
A pretext; [Śi.1.2.]
A request, solicitation.
Occurrence of स् and ष् in the place of Visarga.
N. N. of a परिशिष्ट of the Sāmaveda.-Comp.
-च्छलम् A kind of fallacious inference to be refuted by reference to the real sense of a word used metaphorically, e. g. if any one from the sentence मञ्चाः क्रोशन्ति were to conclude that the मञ्च (platform) really cries and not persons on the platform. [Nyāyadarśana.] -पदम् A courteous or polite word, a mere compliment. उपचारपदं न चेदिदं त्वमनङ्गः कथमक्षता रतिः । [Ku.4.9.]
|