आशा हि परमं दुःखं नैराश्यं परमं सुखम् ।
यथा सञ्छिद्य कान्ताशां सुखं सुष्वाप पिङ्गला ॥४३॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां एकादशस्कन्धे अष्टमोऽध्यायः ॥८॥
आशा तेथ लोलुप्यता । आशेपाशीं असे दीनता ।
आशा तेथ ममता । असे सर्वथा नाचती ॥७॥
आशेपाशीं महाशोक । आशा करवी महादोख ।
आशेपाशीं पाप अशेख । असे देख तिष्ठत ॥८॥
आशेपाशीं अधर्म सकळ । आशा मानीना विटाळ ।
आशा नेणे काळवेळ । कर्म सकळ उच्छेदी ॥९॥
आशा अंत्यजातें उपासी । नीचसेवन आशेपाशीं ।
आशा न सांडी मेल्यासी । प्रेतापाशीं नेतसे ॥३१०॥
आशा उपजली अनंतासी । नीच वामनत्व आलें त्यासी ।
आशें दीन केलें देवांसी । कथा कायसी इतरांची ॥११॥
जगाचा जो नित्य दाता । तो आशेनें केला भिकेसवता ।
वैर्याचे द्वारीं झाला मागता । द्वारपाळता तेणें त्यासी ॥१२॥
आशा तेथ नाहीं सुख । आशेपाशीं परम दुःख ।
आशा सर्वांसी बाधक । मुख्य दोष ते आशा ॥१३॥
ज्याची आशा निःशेष जाये । तोचि परम सुख लाहे ।
ब्रह्मादिक वंदिती पाये । अष्टमा सिद्धि राहे दासीत्वें ॥१४॥
निराशांचा शुद्ध भावो । निराशांपाशीं तिष्ठे देवो ।
निराशांचें वचन पाहाहो । रावो देवो नुल्लंघी ॥१५॥
निराश तोचि सद्बुद्धि । निराश तोचि विवेकनिधी ।
चारी मुक्ती पदोपदीं । नैराश्य आधीं वंदिती ॥१६॥
निराशा तीर्थांचें तीर्थ । निराशा मुमुक्षूचा अर्थ ।
निराशेपाशीं परमार्थ । असे तिष्ठत निरंतर ॥१७॥
जाण नैराश्यतेपाशीं । वैराग्य होऊन असे दासी ।
निराश पहावया अहर्निशीं । हृषीकेशी चिंतितु ॥१८॥
निराश देखोनि पळे दुःख । निराशेमाजीं नित्यसुख ।
निराशेपाशीं संतोख । यथासुखें क्रीडतु ॥१९॥
नैराश्याचे भेटीसी पाहाहो । धांवे वैकुंठीचा रावो ।
नैराश्याचा सहज स्वभावो । महादेवो उपासी ॥३२०॥
निराशेपाशीं न ये आधी । निराशेपाशीं सकळ विधी ।
सच्चिदानंदपदीं । मिरवे त्रिशुद्धी निराशु ॥२१॥
ऐकोनि निराशेच्या नावां । थोरला देवो घेतसे धांवा ।
त्या देवोनियां खेंवा । रूपनांवा विसरला ॥२२॥
ते निराशेचा जिव्हाळा । पावोनि वेश्या पिंगला ।
जारपुरुषाशेच्या मूळा । स्वयें समूळा छेदिती झाली ॥२३॥
जें आशापाशांचें छेदन । तेंचि समाधीचें निजस्थान ।
ते निज समाधी पावोन । पिंगला जाण पहुडली ॥२४॥
सर्व वर्णामाजीं वोखाटी । कर्म पाहतां निंद्य दृष्टीं ।
ते वेश्या पावन झाली सृष्टीं । माझे वाक्पुटीं कथा तिची ॥२५॥
यालागीं वैराग्यापरतें । आन साधन नाहीं येथें ।
कृष्ण थापटी उद्धवातें । आल्हादचित्तें प्रबोधी ॥२६॥
अवधूत सांगे यदूसी । प्रत्यक्ष वेदबाह्यता वेश्येसी ।
ते निराशा होतां मानसीं । निजसुखासी पावली ॥२७॥
यालागीं कायावाचाचित्तें । उपासावें निराशेतें ।
यापरतें परमार्थातें । साधन येथें दिसेना ॥२८॥
इतर जितुकीं साधनें । तितुकीं निराशेकारणें ।
ते निराशा साधिली जेणें । परमार्थ तेणें लुटिला ॥२९॥
कृपा जाकळिलें अवधूतासी । यदूसी धरोनियां पोटासी ।
निराशता हे जे ऐसी । अवश्यतेसीं साधावी ॥३३०॥
एका जनार्दना शरण । त्याची कृपा परिपूर्ण ।
तोचि आशापाश छेदून । समाधान पाववी ॥३३१॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे एकादशस्कंधे यदु-अवधूतसंवादे एकाकारटीकायां अष्टमोऽध्यायः ॥८॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ मूळश्लोक ॥४४॥ ओव्या ॥३३१॥