अर्जुन म्हणाला
ब्रह्म ते बोलिले काय काय अध्यात्म कर्म ते । अधि-भूत कसे सांग अधि-दैव हि ते तसे ॥ १ ॥
अधि-यज्ञ कसा कोण ह्या देही बोलिला असे । प्रयाणी हि कसे योगी निग्रही तुज जाणती ॥ २ ॥
श्री भगवान् म्हणाले
ब्रम्ह अक्षर ते थोर अध्यात्म निज-भाव जो । भूत-सृष्टि घडे सारी तो जो व्यापार कर्म ते ॥ ३ ॥
अधि-भूत विनाशी जे जीवत्व अधि-दैवत । अधि-यज्ञ असे मी चि ह्या देही यज्ञ-पूत जो ॥ ४ ॥
अंत-काळी हि माझे चि चित्ती स्मरण राखुनी । देह सोडूनि गेला तो मिळे मज न संशय ॥ ५ ॥
जो जो आठवुनी भाव शेवटी देह सोडितो । मिळे त्या त्या चि भावास सदा त्यांत चि रंगला ॥ ६ ॥
म्हणूनि सगळा काळ मज आठव झुंज तू । मन बुद्धि समर्पूनि मज निःशंक पावसी ॥ ७ ॥
अभ्यासी चित्त जोडूनि योगी अन्य न लक्षुनी । पुरुषास महा दिव्य पावे संतत चिंतुनी ॥ ८ ॥
सर्वज्ञ कर्ता गुरू जो पुराण । सूक्ष्माहुनी सूक्ष्म अचिंत्य-रूप ॥ गिळूनि अंधार उजेडला जो । तो चिंतुनीया प्रभु सूर्य-वर्ण ॥ ९ ॥
प्रयाण-काळी स्थिर चित्त राखे । प्रेमे तसा योग-बळे कसूनि ॥ भ्रू-संगमी प्राण जडूनि ठेवी । तेंव्हा मिळे त्या पुरुषास दिव्य ॥ १० ॥
जे घोकिती अक्षर वेद-वेत्ते । विरक्त यत्ने मिळती जयास ॥ जे ब्रह्मचर्ये पद इच्छिताती । ते सांगतो मी तुज तत्त्व-सार ॥ ११ ॥
लावूनि सगळी द्वारे कोंडूनि मन अंतरी । मस्तकी प्राण राखूनि चढला धारणेवरी ॥ १२ ॥
मुखे ॐ-ब्रह्म उच्चारी अंतरी मज आठवी । ह्यापरी देह ठेवूनि जाय थोर गतीस तो ॥ १३ ॥
अनन्य-चित्त जो नित्य स्मरे मज निरंतर । सदा मिसळला योगी तो सुखे मज पावतो ॥ १४ ॥
पावले मोक्ष-सिद्धीस महात्मे मज भेटुनी । दुःखाचे घर तो जन्म न घेती चि अशाश्वत ॥ १५ ॥
ब्रह्मादि लोक ते सारे माघारे घालिती पुन्हा । माझी भेट घडे तेंव्हा जन्मणे मग खुंटले ॥ १६ ॥
होतसे ब्रह्म-देवाचा सहस्र-युग तो दिन । तेवढी चि तशी रात्र कालोपासक जाणती ॥ १७ ॥
अव्यक्तापासुनी होती भूते व्यक्त दिनोदयी । रात्र होता लया जाती सगळी मग त्यात चि ॥ १८ ॥
ती चि ती चि पुन्हा भूते त्यांचे काही न चालता । दिनांती मरती सारी उदयी जन्म पावती ॥ १९ ॥
अव्यक्त दुसरे तत्त्व त्या अव्यक्तापलीकडे । नाशता सगळी भूते न नाशे जे सनातन ॥ २० ॥
त्यास अक्षर हे नाम ती चि शेवटची गति । माझे परम ते धाम जेथूनि परते चि ना ॥ २१ ॥
लाभे अनन्य-भक्तीने पार्था पुरुष थोर तो । ज्यात ही राहती भूते ज्याने विस्तारले जग ॥ २२ ॥
कोण्या काळी कसा देह ठेवुनी येथ साधक । संसारी पडतो किंवा पावतो सिद्धि ऐक ते ॥ २३ ॥
अग्नीने दिन शुक्लार्ध उत्तरायण जोडुनी । जाय तो गाठतो ब्रह्म शेवटी ब्रह्म जाणुनी ॥ २४ ॥
धूमाने रात्र कृष्णार्ध दक्षिणायन जोडुनी । जाय तो परते येथ चंद्र-लोकास पावुनी ॥ २५ ॥
उजेड आणि अंधार दोन्ही मार्ग अनादि हे । सुटका करितो एक-एक फेर्यात टाकितो ॥ २६ ॥
असे हे मार्ग जाणूनी योगी मोह न पावतो । म्हणूनि सर्वदा राहे योगाने जडिला चि तू ॥ २७ ॥
यज्ञात दानात तपात तैसे । जे बोलिले अध्ययनात पुण्य ॥ ते लंघितो सर्व चि जाणुनी हे । योगी चढे आद्य पदास थोर ॥ २८ ॥
अध्याय आठवा संपूर्ण