अध्याय २६ वा - श्लोक १६ ते २०

वर्णास्त्रयः किलास्यासन् गृःणतोऽनुयुगं तनूः । शुक्लो रक्तस्तथा पीत इदानीं कृष्णतां गतः ॥१६॥

तीन वर्ण मत्पुत्राचे । गर्गें कथिले आपुले वाचे । विभाग म्हणाल कैसे त्याचे । युगायुगाचे पृथक्त्वें ॥३६॥
कृतयुगीं हा शुक्लवर्ण । त्रेतायुगीं होय अरुण । द्वापरीं होय पीतवर्ण । आतां कृष्णत्व पावला ॥३७॥
हा एक गर्गाचा संकेत । यावरी कथिला जो वृत्तान्त । तोही ऐका सावचित्त । संशयरहित होउनी ॥३८॥

प्रागयं वसुदेवस्य क्कचिज्जातस्तवात्मजः । वायुदेव इति श्रीमानभिज्ञाः संप्रचक्षते ॥१७॥

पूर्वीं कोणे एके काळीं । तुझा आत्मज हा वनमाळी । जन्मला वसुदेवाचे कुळीं । विवेकशाली जाणती ॥३९॥
वासुदेव ऐसें नाम । श्रीसंपन्न पुरुषोत्तम । अभिज्ञ जाणोनियां हें वर्म । तदनुक्रम शंसिती ॥१४०॥

बहूनि संति नामानि रूपाणि च सुतस्य ते । गुणकर्माणि रूपाणि तान्यहं वेद नो जनाः ॥१८॥

आणिक गर्गें कथिलें मज । याच्या नामरूपाचें गुज । गुणकर्मानुसारें सहज । अधोक्षजपडिपाडें ॥४१॥
तुझिया सुतांचें बहुत नामें । बहूतें रूपें बहुविक्रमें । गुणात्मकें कित्येक कर्में । तदनुनियमें अधिरूढें ॥४२॥
सर्वकर्ता सर्वकर्ता । सर्वज्ञाता सर्वगोप्ता । निखिल ऐश्वर्याचा भोक्ता । मायानियंता मायिक ॥४३॥
सर्वसाक्षी विश्वपति । सर्वव्यापक परंज्योति । अचल अमल स्वसंवित्ति । पुण्यकीर्ति परमात्मा ॥४४॥
उत्तमश्लोक पुण्यश्लोक । चिद्रूप शुद्धसत्त्वात्मक । पूर्णकाम निष्कलंक । रहितशोक स्वाराम ॥१४५॥
ऐशीं नामें गुणात्मकें । बहूनि म्हणिजती अनेकें । आतां कर्मरूपात्मकें । संकेतविवेकें अवधारीं ॥४६॥
शंखमर्दक वेदोद्धरण । सुरकैपक्षी भूभारहरण । सूकर असुउरनिबर्हण । सिंहवदन स्तंभज ॥४७॥
व्रती वर्णीं बटुवामन । खंज खर्व कृतोपनयन । वेदाध्ययनपरायण । मनमोहन सुरसहाय ॥४८॥
याच्ञाछद्मीं बळिबंधन । त्रिविक्रम त्रिकालज्ञ । ब्रह्मांडभेदक भवभंजन । पदजलपावन विधिपूज्य ॥४९॥
क्षत्रकुलान्तक राक्षसारि । मधुसुदन श्रीमुरारि । वासुदेव वसुधाधारी । पूतनारि गोगोप्ता ॥१५०॥
नंदनंदन यशोदासुत । शकटभंजन शंकारहित । व्रजवेधक क्रीडासक्त । नवनवनीतभक्षक ॥५१॥
तृणावर्तप्रतापन । विश्वदर्शक कृतजृंभण । गोतसतस्कर गव्याशन । नाट्यनर्तन निगमात्मा ॥५२॥
बद्धोलूखल दामोदर । यमलोत्पाटक रिंगणपर । गुह्यकोद्धर्ता श्रीधर । बृहत्कान्तारनिवासी ॥५३॥
बकारि वत्सासुरनिहंता । अघनिर्दलन गुह्यकगोप्ता । चिखनसविड्य विधातृशास्ता । निगमनियमिता निर्वाण ॥५४॥
कालियमथन दावाग्निपानी । अनेकजंतूंचा अनुकरणी । ग्रीष्मरोचक वसंतगुणी । मुरलीगानी गगनांग ॥१५५॥
गोपकुमारीचीरापहरण । गोपीवासद वन्यासन । वन्यभूषक वन्याभरण । वन्याशन वनमाळी ॥५६॥
यज्ञपत्नीदत्तौदन । यज्वमोहक मखशंसन । वासवयज्ञनिवारण । गोपगोधनशास्त्रात्मा ॥५७॥
गोद्विजगिरिवरयज्ञादेष्टा । गिरिवररूपी दत्ताभीष्टा । जातप्रत्ययवर्धकनिष्ठा । नाशक कष्टां दुष्टघ्न ॥५८॥
सुरेंद्रदर्पदलनकाम । अकाळवृष्टिकृतोपशम । गोवर्धनधर पुरुषोत्तम । मेघश्याम स्मरजनक ॥५९॥
वासवसंस्तुत वरुणपूज्य । गोपीमनसिजभंजन भज्य । अरिष्टघ्न गरुडध्वज । मयकात्मजमर्दन ॥१६०॥
केशिहंता नारदनुत । अक्रूरप्रियतम कृतैकांत । अक्रूरसंशयअपाकृत । विश्वरूपप्रदर्शन ॥६१॥
गोपीवियोगविरहजनक । मथुरागामी सहार्भक । राजमार्गरजकांतक । रम्यामाल्यक प्रियवरद ॥६२॥
कुब्जागंधानुलेपन । त्रिवक्रकुब्जाऋज्वंगकारण । मथुरामानिनीमनमोहन । अभिरंजन जगज्जनक ॥६३॥
कुवलयापीडगजभंजन । धनुर्यागविध्वंसन । मल्लक्रीडापरायण । मल्लमथन कंसारि ॥६४॥
ऐशीं नामें कर्मानुरूप । तुझिया कुमरांचीं अमूप । नंदा वदोनि अल्प अल्प । तुज संक्षेप सुचविला ॥१६५॥
मजही साकल्यें न कळती । तेथेंय्रांची केउती मति । ब्रह्मादिकां शतजन्मान्तीं । कथिलीं न वचती साकल्यें ॥६६॥
ऐसींनामें वदला गर्ग । पुढती कथिला भविष्यमार्ग । तोही ऐकावा प्रसंग । धरूनि अभंग विश्वास ॥६७॥

एष वः श्रेय आधास्यद्गोपगोकुलनंदनः । अनेन सर्वदुर्गाणि यूयमंजस्तरिष्यथ ॥१९॥

तरी हा बाळक तुम्हां सकळां । गोपकुळा सहगोकुळा । भेटवील शुभमंगळा । सुखकल्लोळा प्रकटुनी ॥६८॥
गोपगोकुलानंदक । निखिलमंगलाभिवर्धक । तुम्हां कारणें हा बाळक । ऐसी निष्टंक गर्गोक्ति ॥६९॥
याच्या दर्शनें संस्पर्शनें । संभाषणें परिलालनें । स्मरणें चिंतनें मानसध्यानें । तुम्हांसी विघ्नें न बाधिती ॥१७०॥
येणें करूनि सर्व दुर्गें । तुम्ही निस्तराल सुगम मार्गें । ऐसें निज गुज कथिलें गर्गें । तें स्मरण जागे मम हृदयीं ॥७१॥
जातकर्मी हें कथिलें ह्तें । तैसें तैसेंचि दिसोनि येतें । नित नूतनें श्रीकष्णचरितें । अत्यद्भुतें प्रकटती ॥७२॥
सप्तसंवत्सांचा बाळ । केंवि उचलुं शके अचळ । तैसा असंभावनारूप मळ । क्षाळी प्रांजळ गर्गोक्ति ॥७३॥
गर्गवाक्याच्या प्रकाशें । श्रीकृष्णपरमतत्त्व ऐसें । जा्नोनियां मम मानसें । विस्मयदशे सांडिलें ॥७४॥
यास्तव अघटित देखोनि कर्में । मानस कवळिलें न वचे भ्रमें । नारायणाशीं साम्यता गमे । तनुमनप्रेमें वेधक ॥१७५॥

पुराऽनेन व्रजपते साधवो दस्युपीडिताः । अराजके रक्ष्यमाणा जिग्युर्दस्यून् समेधिताः ॥२०॥

गर्ग म्हणे गा नंदा पूर्वीं । अराजकीं होती उर्वी । ठायीं ठायीं महागर्वी । दस्यु सर्वीं सर्वत्र ॥७६॥
नसतां नृपाचा आधार । भुमे पुंड पाळेगार । प्रजापीडक दुष्ट चोर । जे भूभार भूपांते ॥७७॥
एकच्छत्री सार्वभौम । नाहीं म्हणोनि प्रजांसि श्रम । साधु छळिती दस्यु अधम । नीतिधर्म भंगूनी ॥७८॥
ते काळीं या तुझिया कुमरें । समस्त दस्यूंच्या संहारें । साधु रक्षिजती यशस्करे । ऐसीं उत्तरें गर्गाचीं ॥७९॥
तृणें खुरपूनि काही माळी । जीवनें शिंपूनि धान्यें पाळी । तैसे दस्यु मारूनि समूळीं । साधु सांभाळी निजयोगें ॥१८०॥
झणें म्हणसी तूं व्रजपति । पूर्वीं याची ऐसी शक्ति । आतां पुढें ही तैसीच ख्याति । देखोनि चित्तीं उमजसी ॥८१॥
सूचनारूप कथिलें गुज । पुढें प्रकट कळेल तुज । आणि सभाग्य जे पुण्यपुंज । प्रेमें सहज या भजती ॥८२॥