निरालम्बनवादः - श्लोक १७६ ते २०१

नन्य यद्वन्मया हेतुर्नेष्यते दूषणं तथा ।
तेन मे दूषणाभावाददुष्टं साधनं भवेत् ॥१७६॥
नेदानीं दूषणैः कार्यं, साधनाभावतो यदि ।
त्वयैवास्मदभिप्रेता स्वपत्तासिद्धिराश्रिता ॥१७७॥
न चास्ति वासनाभेदो निमित्तासम्भवात्तव ।
ज्ञानभेदो निमित्तं चेत्, तस्य भेदः कथं पुनः ॥१७८॥
वासनाभेदतश्चेत् स्यात्, प्राप्तमन्योन्यसंश्रयम् ।
स्वच्छस्य ज्ञानरूपस्य न हि भेदः स्वतोsस्ति ते ॥१७९॥
प्रमाणं वासनाsस्तित्वे भेदे वापि न विद्यते ।
कुर्यादू ग्राहकभेदं सा ग्राह्यभेदस्तु किङ्कृतः ॥१८०॥
संवित्त्या जायमाना हि स्मृतिमात्रं करोत्यसौ ।
क्षणिकेषु च चित्तेषुय विनाशे च निरन्वये ॥१८१॥
वास्यवासकयोश्चैवमसाहित्यान्न वासना ।
पूर्वत्तणैरनुत्पन्नो वास्यते नोत्तरः त्तणः ॥१८२॥
उत्तरेण विनष्टत्वान्न च पूर्वस्य वासना ।
साहित्येsपि तयोर्नैव सन्बन्धो sस्तीत्यवासना ॥१८३॥
क्षणिकत्वादू द्वयस्यापि ( १ ) व्यापारो न परस्परम् ।
विनश्यच्चकथं वस्तु वास्यतेsन्येन नश्यता ॥१८४॥
अवस्थिता ( २ ) हि वास्यन्ते भावा भावैरवस्थितैः ।
अवस्थितो हि ( ३ ) पूर्वस्माद्भिद्यते नोत्तरो यदि ॥१८५॥
पूर्ववद्वासना तत्र न स्यादेवाविशेषतः ।
भङ्गुरे पूर्वसादृश्यादू भिन्नत्वाच्चाsस्ति वासना ॥१८६॥
नैतदस्त्यनुरूपं तु क्षणिकत्वे धियां तव ।
‘ पूर्वज्ञानं त्वनुत्पन्नं कार्यं नारभते क्क चित् ॥१८७॥
न विनष्टं , न तस्याsस्ति निष्पन्नस्य क्षणं स्थितिः ।
तेनोत्पन्नविनष्टत्वान्नास्त्यारम्भक्षणोsपि हि ’ ॥१८८॥
निरन्वयवि( १ )नष्टत्वादानुरूप्यं कुतः पुनः ।
न तदीयो sस्ति कश्चिच्च धर्म उत्तरबुद्धिषु ॥१८९॥
समानधर्मतां मुत्त्का नाssनुरूप्यं च विद्यते ।
‘ यदि स्यादानुरूप्पाच्च वासना गोधियो यदा ॥१९०॥
हस्तिबुद्धिर्भवेत्तन्न वैलक्षण्यान्न वासना ।
ततः परं गोज्ञानं निर्मूलत्वान्न सम्भवेत् ॥१९१॥
सर्वं विलत्तणं ज्ञानं न स्यादेव विलक्षणात् ’ ।
बाह्यार्थाsनुग्रहा( १ )भावात्पारार्थेनावशीकृताः ॥१९२॥
निरन्वयविनाशिन्यः कुर्युः कार्यं कथं क्रमात् ।
विनाशे कारणस्येष्टः कार्यारम्भश्च नाsन्यथा ॥१९३॥
‘ तत्रैव ज्ञाननाशेन विनष्टाः सर्ववासनाः ।
तेन सर्वाभ्य एताभ्यः सर्वाकारं यदुत्थितम् ( १ ) ॥१९४॥
ज्ञानमेकक्षणेनैव विनाशं गन्तुमर्हति ’ ।
यद्याश्रयविनाशेsपि शक्त्यनाशोsभ्युपेयते ॥१९५॥
क्षणिकत्वं च हीयेत न चारम्भोsन्यथा भवेत् ।
वासनानां प्रवाहोsपि यदि ज्ञानप्रवाहवत् ॥१९६॥
वासनातस्ततो ज्ञानं न स्यात्तस्माच्च वासना ।
कुर्यातांतुल्यमेवैते ( २ ) नाsन्योन्यं तु कदा चन ॥१९७॥
नान्यो विलक्षणो हेतुर्येनान्यादृक् फलं भवेत् ।
तस्मात्संवृत्तिसत्यैषा कल्पिता नास्ति तत्त्वतः ॥१९८॥
न चेदृशेन भावेन कार्यमुत्पद्यते क्क चित् ।
यस्य त्ववस्थितो ज्ञाता ज्ञानाभ्यासेन युज्यते ॥१९९॥
स तस्य वासनाsधारो वासना sपि स एव वा ।
कुसुमे बीजपूरादेर्यल्लात्ताद्युपसिच्यते ॥
तद्रूपस्यैव संक्रान्तिः फले ( १ ) तस्येत्यवासना ॥२००॥
युक्त्या sनुपेतामसतीं प्रकल्प्य
यद्वासनामर्थनिराक्रियेयम् ।
आस्थानिवृत्त्यर्थवादि बौद्धै ( २ ) -
र्ग्राहं गतास्तत्र कथं चिदन्ये ॥२०१॥
इति औत्पत्तिकसूत्रे पञ्चमे निरालम्बनवादः ॥