निरालम्बनवादः - श्लोक १५१ ते १७५

तथैव प्रतिपाद्यो sपि तादृक्साध्यबुभुत्सया ।
मन्वानः साधनं दुष्टं ततः साध्यं न बुध्यते ॥१५१॥
संवित्त्या ( १ ) साधनं मत्वा तत्सद्भावे दृढे स्थिते ।
साध्यस्याsसंभवादेव त्वदुक्तं नाsवबुध्यते ॥१५२॥
तेनाssशेयं न कर्तव्या मोहादपि मयेरिते ।
साधने साधनं ज्ञात्वा पर एवाsवभोत्स्यते ॥१५३॥
विस्पष्टश्चाsक्षपादोक्तो विरोधो हेतुसाध्ययोः ।
यमदृष्ट्वा परैरुक्तमदूषणमिदं किल ॥१५४॥
ननु लोकप्रसिद्धेन पूर्वमेतेन हेतुना ।
साध्यसिद्धिर्ममाप्यासीत्परमार्थोsस्य नास्तिता ॥१५५॥
‘ यो sधुना परमार्थेन नास्तीत्येवं प्रकाशते ( १ ) ।
कथं पूर्वमसावासीदसंश्चेत्साधनं कथम् ॥१५६॥
साधनं चेदवश्यं च परमार्थाsस्तिता भवेत् ’ ।
सिद्धिर्नाsपरमार्थेन परमार्थस्य युज्यते ॥१५७॥
न दृष्टा शशश्रृङ्गादेः सम्यगूज्ञानादिहेतुता ।
बाष्पादिना sप्यधूमेन मिथ्या वन्ह्यादिबोधनम् ॥१५८॥
तस्मादसत्यहेतोर्याsपरमार्थे मतिस्तव ।
सा sप्यसत्या, न सत्यं हि सत्याssभासेन गम्यते ॥१५९॥
ये sपि रेखादयो दृष्टा वर्णानां प्रतिपादकाः ।
न ते स्वेनाsपि रूपेण परमार्थत्ववर्जिताः ॥१६०॥
वर्णात्मना न सत्याश्चेत; सर्वभावेष्वयं विधिः ।
पदार्थान्तररूपेण न सत्यं किञ्चिदिष्यते ॥१६१॥
स्वरूपे विद्यमाने तु यदप्येवं प्रकाशते ।
स्वरूपाsभावक्लृप्तौ तु न सत्यं नाप्यसत्यता ॥१६२॥
हेत्वादीनां तु भवतः स्वरूपेणाप्यसत्यता ।
तेन बाष्पादिवत्तेषामुपायत्वं न लेख्यवत् ॥१६३॥
उपायानां स्वरूपं हि संवृत्यात्मकमेव नः ।
तथा च सत्यतेष्टैव स्वरूपासत्यता कथम् ॥१६४॥
संवृत्या यत स्वरूपं हि तद्वाङ्मात्रनिबन्धनम् ।
हेतुत्वं परमार्थस्य प्रतिपत्तुं न शक्नुयात् ॥१६५॥
परमार्थाच्च लोकस्य न भेदे हेतुरस्ति ते ।
लौकिकोपायगम्यस्य केन स्यात् परमार्थता ॥१६६॥
नन्वसत्यपि बाह्ये sर्थे बुह्यारूढेन सिध्यति ।
वासनाशब्दभेदोत्थविकल्पप्रविभागतः ॥१६७॥
न्यायविद्भिरिदं चोक्तं धर्मादौ बुद्धिमाश्रिते ।
व्यवहारो sनुमानादेः कल्प्यते न बहिःस्थिते ॥१६८॥
अस्तीदं वचनं तेषामिदं तत्र परीक्ष्यताम् ।
भेदो sसतः कथं हि स्याद्बुद्धिशब्दप्रकल्पनात् ॥१६९॥
निर्वस्तुते कथञ्च स्याद्विभागो ( १ ) बुद्धिशब्दयोः ।
शब्दभेदो sपि भवतस्तदभावान्न सिध्यति ( २ ) ॥१७०॥
‘ यदि वाsविद्यमानो sपि भेदो बुद्धिप्रकल्पितः ।
साध्यसाधनधर्मादेर्व्यवहाराय कल्पते ॥१७१॥
ततो भवत्प्रयुक्तेsस्मिन् साधने यावदुच्यते ।
सर्वत्रोत्पद्यते बुद्धिरिति दूषणता भवेत् ’ ( ३ ) ॥१७२॥
यश्च मन्त्रस्त्वयोक्तो sयं धर्म्यादौ बुद्धिमाश्रिते ।
न बाह्यापेक्षता ( ४ ) स स्यादसिद्ध्यादौ मयेरिते ॥१७३॥
बुद्धिप्रक्लृप्तिसिद्धिश्च भवतां व्यवहारिणाम् ।
मदुक्तं दूषणं सिद्धं, त्वदुक्तं नु न साधनम् ॥१७४॥
बाह्यार्थव्यवहारित्वाज्ज्ञानोत्पादे स्थितेsपि नः ।
कथञ्चिन्न हि कल्प्येत व्यवहारोsर्थवर्जितः ॥१७५॥