विधानसभांची रचना . १७० .
( १ ) अनुच्छेद ३३३ च्या तरतुदींना अधीन राहून , प्रत्येक राज्याची विधानसभा , राज्यामधील क्षेत्रीय मतदारसंघांमधून प्रत्यक्ष निवडणुकीद्वारे निवडलेले जास्तीत जास्त पाचशे व कमीत कमी साठ इतके सदस्य मिळून बनलेली असेल .
( २ ) खंड ( १ ) च्या प्रयोजनार्थ , प्रत्येक राज्य अशा रीतीने क्षेत्रीय मतदारसंघांमध्ये विभागण्यात येईल की , प्रत्येक मतदारसंघाची लोकसंख्या व त्यास वाटून दिलेल्या जागांची संख्या यांचे गुणोत्तर , व्यवहार्य असेल तेथवर , राज्यात सर्वत्र सारखेच असेल .
[ स्पष्टीकरण .--- या खंडात , " लोकसंख्या " या शब्दप्रयोगाचा अर्थ , ज्या जनगणनेची संबद्ध आकडेवारी प्रकाशित झालेली आहे अशा लगतपूर्व जनगणनेमध्ये निश्चित करण्यात आलेली लोकसंख्या , असा आहे ;
परंतु , या स्पष्टीकरणातील " ज्या जनगणनेची संबद्ध आकडेवारी प्रकाशित झालेली आहे अशी लगतपूर्व जनगणना " या उल्लेखाचा अर्थ , सन [ २०२६ ] नंतर होणार्‍या पहिल्या जनगणनेची संबद्ध आकडेवारी प्रकाशित होईपर्यंत . [ २००१ ] सालच्या जनगणनेचा उल्लेख म्हणून लावला जाईल .]
( ३ ) प्रत्येक जनगणना पूर्ण झाल्यावर प्रत्येक राज्याच्या विधानसभेतील जागांची एकूण संख्या व प्रत्येक राज्याची क्षेत्रीय मतदारसंघांमध्ये केलेली विभागणी यांचे , संसद कायद्याद्वारे निर्धारित करील अशा प्राधिकार्‍याकडून व अशा रीतीने पुन : समायोजन केले जाईल :
परंतु अशा पुन : समायोजनामुळे त्यावेळी अस्तित्वात असलेल्या विधानसभेचे विसर्जन होईपर्यंत त्या सभागृहातील प्रतिनिधित्वावर परिणाम होणार नाही :]
[ परंतु , आणखी असे की , असे पुन : समायोजन , राष्ट्रपती आदेशाद्वारे विनिर्दिष्ट करील अशा दिनांकापासून प्रभावी होईल आणि असे पुन : समायोजन प्रभावी होईपर्यंत , विधानसभेची कोणतीही निवडणूक अशा पुन : समायोजनापूर्वी विद्यमान असलेल्या क्षेत्रीय मतदारसंघाच्या आधारे घेता येईल :
परंतु तसेच , सन [ २०२६ ] नंतर होणार्‍या पहिल्या जनगणनेची संबद्ध आकडेवारी प्रकाशित होईपर्यंत .---
[( एक ) १९७१ सालच्या जनगणनेच्या आधारे प्रत्येक राज्याच्या विधानसभेमधील जागांची एकूण संख्या ; आणि
( दोन ) [ २२०१ ] सालच्या जनगणनेच्या आधारे पुन : समायोजित करण्यात येईल अशी प्रत्येक राज्याच्या क्षेत्रीय मतदार संघांमध्ये झालेली विभागणी ;
यांचे या खंडाखाली पुन : समायोजन करण्याची आवश्यकता असणार नाही ].
विधानपरिषदांची रचना . १७१ .
( १ ) विधानपरिषद असलेल्या राज्यांमधील अशा विधानपरिषदेतील सदस्यांची एकूण संख्या त्या राज्यातील विधानसभेच्या सदस्यांच्या एकूण संख्येच्या [ एक - तृतीयांशाहून ] अधिक असणार नाही :
परंतु , राज्याच्या विधानपरिषदेच्या सदस्यांची एकूण संख्या काही झाले तरी चाळीसपेक्षा कमी असणार नाही .
( २ ) संसद कायद्याद्वारे अन्यथा तरतूद करीपर्यंत . राज्याच्या विधानपरिषदेची रचना . खंड ( ३ ) मध्ये तरतूद केल्याप्रमाणे राहील .
( ३ ) राज्याच्या विधानपरिषदेच्या सदस्यांच्या एकूण संख्येपैकी ,---
( क ) शक्य होईल तितपत जवळजवळ एक - तृतीयांश सदस्य हे , त्या राज्यातील नगरपालिका , जिल्हा मंडळे आणि संसद कायद्याद्वारे विनिर्दिष्ट करील अशी अन्य स्थानिक प्राधिकरणे . यांचे सदस्य मिळून बनलेल्या मतदारगणांकडून निवडून दिले जातील ;
( ख ) शक्य होईल तितपत जवळजवळ एक - बारांश सदस्य हे भारताच्या राज्य क्षेत्रातील कोणत्याही विद्यापीठाचे , जे निदान तीन वर्षे पदवीधर आहेत अथवा संसदेने केलेल्या कोणत्याही कायद्याद्वारे किंवा त्याखाली अशा कोणत्याही विद्यापीठाच्या पदवीधरांच्या अर्हतांशी तुल्य म्हणून विहित झालेल्या अर्हता निदान तीन वर्षे ज्यांच्या ठायी आहेत अशा . त्या राज्यात राहणार्‍या व्यक्त्तींनी बनलेल्या मतदारगणांकडून निवडून दिले जातील :
( ग ) शक्य होईल तितपत जवळजवळ एक - बारांश सदस्य हे संसदेने केलेल्या कोणत्याही कायद्याद्वारे किंवा त्याखाली विहित केल्या जातील अशा व माध्यमिक शाळेच्या दर्जापेक्षा खालचा दर्जा नसलेल्या अशा . त्या राज्यातील शिक्षणसंस्थांमध्ये अध्यापनाच्या कामात निदान तीन वर्षे असलेल्या अशा व्यक्त्तींनी बनलेल्या मतदारगणांकडून निवडून दिले जातील ;
( घ ) शक्य होईल तितपत जवळजवळ एक - तृतीयांश सदस्य हे , राज्याच्या विधानसभेच्या सदस्यांकडून त्या सभेचे सदस्य नसलेल्या व्यक्तींमधून निवडून दिले जातील ;
( ड ) बाकीचे सद्स्य खंड ( ५ ) च्या तरतुदीनुसार राज्यपालाकडून नामनिर्देशित केले जातील ( ४ ) खंड ( ३ ) चे उपखंड ( क ), ( ख ) आणि ( ग ) याखाली निवडून द्यावयाचे सदस्य संसदेने केलेल्या कोणत्याही कायद्याद्वारे किंवा त्याखाली विहित केले जातील अशा क्षेत्रीय मतदारसंघांमध्ये निवडले जातील आणि उक्त उपखंड व उक्त्त खंडाचा उपखंड ( घ ) त्याखालील निवडणुका प्रमाणशीर प्रतिनिधित्य पद्धतीनुसार एकल संक्रमणीय मताद्वारे घेतल्या जातील .
( ५ ) खंड ( ३ ) चा उपखंड ( ड ) याखाली राज्यपालाने नामनिर्देशित करावयाचे सदस्य म्हणजे पुढे दिलेल्या बाबींसंबंधी विशेष ज्ञान किंवा व्यावहारिक अनुभव असलेल्या व्यक्त्ती असतील . त्या बाबी अशा :---
साहित्य , विज्ञान , कला . सहकारी चळवळ व समाजसेवा .