श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसीतारामचंद्राभ्यां नमः ॥
दुर्धर अहंकार दशानन ॥ अहंदेहबुद्धि लंका गहन ॥ तेथे वास्तव्य अनुदिन ॥ क्रोध कुंभकर्ण बंधु सखा ॥१॥
अनर्थकारक काम इंद्रजित ॥ मद हा मुख्य प्रधान प्रहस्त ॥ मत्सर दंभ ते निश्र्चित ॥ देवांतक नरांतक पैं ॥२॥
शोक मोह आणि अनर्थ ॥ भेदवादी असुर बहुत ॥ खळ कुटिल कुतर्क समस्त ॥ देह लंकेत दुमदुमती ॥३॥
यांचे बळे माजोनि रावण ॥ बंदी घातले सुरगण ॥ आदिदैवत अध्यात्म होऊन ॥ देहलंकेत बंदी पडिले ॥४॥
रमेश तो अंतःकरण ॥ रमाबंधु तोचि मन ॥ बुद्धि विरिंची चित्त नारायण ॥ रावणें बंदी घातली ॥५॥
चक्षुंच्या ठायीं सूर्यनारायण ॥ रसना ते रसनायक वरुण ॥ अश्र्विनौदेव दोघे घ्राण ॥ रावणें बंदी घातले ॥६॥
वाचा केवळ वैश्र्वानर ॥ पाणी ते जाण पुरंदर ॥ असो देव आकळोनि समग्र ॥ सेवक करूनि रक्षिले ॥७॥
मायामृग छेदावया लागून ॥ निरंजनी प्रवेशे रघुनंदन ॥ कापट्यशब्द उठवून ॥ विवेक लक्ष्मण दवडिला ॥८॥
सद्बुद्धि जानकीचे हरण ॥ अहंकारें केले न लागतां क्षण ॥ अहंदेह लंकेत आणून ॥ दुराचारें कोंडिलें ॥९॥
मग धांविन्नला वैराग्य हनुमंत ॥ तेणें देहलंका जाळूनि समस्त कामक्रोधादि राक्षसांसहित ॥ अहं लंकानाथ गांजिला ॥१०॥
सद्बुद्धीचे करूनि समाधान ॥ घेऊन आला रघुनंदन ॥ तो केवळ सद्भाव बिभीषण ॥ रावणें त्रासिला सभास्थानी ॥११॥
आत्माराम सद्रुरु पूर्ण ॥ त्यास शरण चालिला बिभीषण ॥ बाविसावे अध्यायीं जाण ॥ हेंचि कथन सांगितलें ॥१२॥
देखोनि वायसांचा मेळ ॥ त्रासोनि निघे मराळ ॥ कीं देखानि दुष्ट निंदक खळ ॥ साधु उठे तेथोनियां ॥१३॥
तैसा प्रधानांसह बिभीषण ॥ ऊर्ध्वपंथे क्रमीत गगन ॥ भवसिंधु उल्लंघोनि चरण ॥ गुणसिंधूचे पाहूं इच्छी ॥१४॥
हिरण्यकशिपें गांजिला प्रल्हाद ॥ तेणें हृदयी धरिला मुकुंद ॥ तैसाचि जानकीहृदयमिलिंद ॥ बिभीषणें जवळी केला पै ॥१५॥
वानर अंतरिक्ष विलोकिती ॥ तों पाचही असुर उतरले क्षितीं ॥ सेनाप्रदेशीं उभे राहती ॥ हस्त जोडूनि तेधवां ॥१६॥
कित्येक धांवले वानरगण ॥ घेऊनियां वृक्षपाषाण ॥ तो बिभीषण म्हणे मी तुम्हांसी शरण ॥ दावा चरण रघुपतीचे ॥१७॥
रावणबंधू मी बिभीषण ॥ तेणें अपमानिले मजलागून ॥ आलो सीतावल्लभासी शरण ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥१८॥
जे सेनादिकांची ध्येय मूर्ति ॥ नारदादि गाती ज्याची कीर्ति ॥ तो ब्रह्मानंद अयोध्यापती ॥ त्याचे चरण मज दावा ॥१९॥
जें निगमवल्लीचे पक्व फळ पूर्ण ॥ जो विषकंठमनमांदुसरत्न ॥ जे पद्मोद्भवाचें देवतार्चन ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥२०॥
प्रतापमित्र रघुनंदन ॥ जो अरिचक्रवारणपंचानन ॥ जो खरदूषणप्राणहरण ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥२१॥
वेदांती म्हणती परब्रह्म ॥ अजअजित पूर्णकाम ॥ तोचि हा दशरथात्मज श्रीराम ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥२२॥
व्याकरणकार शब्द साधिती ॥ त्याचे नामाचे अनेकार्थ्ज्ञ करिती ॥ तोचि हा मंगळभगिनीचा पति ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥२३॥
पातंजली योग साधून ॥ योग पावती निरंजन ॥ तोचि हा चंडकिरणकुळभूषण ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥२४॥
प्रकृति पुरुष सांगत ॥ सांख्यशास्त्र असे गर्जत ॥ तोचि हा जानकीनाथ ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥२५॥
प्रकृति पुरुष सांगत ॥ सांख्यशास्त्र असे गर्जत ॥ तोचि हा जानकीनाथ ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥२६॥
नैयायिक म्हणती कर्ता ईश्र्वर ॥ जीवासी न कळे त्याचा पार ॥ तोचि हा अजराजपुत्रकुमर ॥ त्याचे चरण दावा मज मीमांसक स्थापिती कर्म ॥
कर्माचरणें पाविजे परब्रह्म ॥ तो परात्पर विश्रांतिधाम ॥ त्याचे चरण दावा मज ॥२७॥
ऐशीं बिभीषणाचीं शब्दरत्नें ॥ की ती भक्तिनभींचीं उडुगणें ॥ की तीं वैराग्यवल्लीची सुमने ॥ प्रेमसुवासें विकासती ॥२८॥
श्रीरामसुग्रीवांसी जाऊन ॥ कित्येक सांगती वर्तमान ॥ चौघे प्रधानांसह शरण ॥ राक्षस एक आलासे ॥२९॥
आपला ज्येष्ठ बंधु रावण ॥ आपुलें नाम सांगे बिभीषण ॥ ऐसें ऐकतां जानकीजीवन ॥ सुग्रीवाकडे पाहत ॥३०॥
तो अर्कज बोले उत्तर ॥ वरी भाविक दिसतो निशाचर ॥ परी नोळखतां तयाचे अंतर ॥ जवळी सहसा ठेवूं नये ॥३१॥
दिवाभीताची सेवा करून ॥ कागे लाविला जैसा अग्न ॥ तैसा जरी गेला करून ॥ तरी मग काय विचार ॥३२॥
जांबुवंत म्हणे मारूनि वाळी ॥ किष्किंधा तुम्ही सुग्रीवा दिधली ॥ हे कीर्ति ऐकोनि तात्काळीं ॥ शरण आला तुम्हांतें ॥३३॥
मारूनियां रावणा ॥ लंकाराज्य द्यावे आपणा ॥ हेचि मनी धरूनि वासना ॥ शरण आला तुम्हांते ॥३४॥
सुषेण म्हणे समयी कठीण ॥ देखोन साह्य करिती बंधुजन ॥ हा रावणासी सोडून आला शरण ॥ हेंचि नवल वाटतें ॥३५॥
तर्क वितर्क बहु विचार ॥ करिते झाले तेव्हां वानर ॥ मग तो शेवटी रुद्रावतार ॥ निश्र्चयवचन बोलिला ॥३६॥
लंकेत शोधितां जनककुमारी ॥ मी प्रवेशलों याचे मंदिरीं ॥ महासाधु निष्कपट अंतरीं ॥ तेच समयी ओळखिला ॥३७॥
वरी तुम्हांस दिसतो राक्षस ॥ परी अंतरीं प्रेमळ निर्दोष ॥ कंटकमय दिसतो फणस ॥ परी अंतरीं सुरस जैसा ॥३८॥
शरणागतांसी वज्रपंजर ॥ रामा तुझें ब्रीद साचार ॥ जवळी बोलावून असुर ॥ अभय तयातें देइंजे ॥३९॥
इतर शास्त्रीचें बोल बहुत ॥ एक वचनें दावी वेदांत ॥ तैसें बोलिला हनुमंत ॥ तेंच समस्तां मानलें ॥४०॥
अंगदासी भ्रूसंकेत ॥ दावीत तेव्हां ताराकांत ॥ बिभीषणास आणावया त्वरित ॥ येरू निघाला वायुवेगें ॥४१॥
बिभीषणास म्हणे वाळीपुत्र ॥ उदेला तुझा भाग्यमित्र ॥ तुज पाचारितो स्मरारिमित्र ॥ राजीवनेत्र अजित जो ॥४२॥
बिभीषणाचा धरूनि हस्त ॥ रामाजवळी आला तारासुत ॥ जेंवि साधकासी सद्विवेक दावित ॥ स्वरूपनिर्धार निश्र्चयें ॥४३॥
असो बिभीषणं पाहिला श्रीराम ॥ जो चरचरफलांकित द्रुम ॥ जयजयकार करून परम लोटांगण घातलें ॥४४॥
दृष्टीं पाहूनि श्रीरामचंद्र ॥ उचंबळे बिभीषणभाव समुद्र ॥ प्रेमाचें भरते अपार ॥ दाटतें झालें तेधवां ॥४५॥
श्रीरामचरणारविंदसुगंध ॥ तेथें बिभीषण जाहला मिलिंद ॥ अष्टभावें होऊन सद्रद ॥ आनंदमय जाहला ॥४६॥
रामचरणीं ठेवितां मस्तक ॥ संतोषोनि ब्रह्मांडनायक ॥ शिरी ठेविला वरद हस्त ॥ अक्षय कल्याणदायक जो ॥४७॥
म्हणे जोंवरी शशी आणि तरणी ॥ जोंवरी रामकथा आणि धरणी ॥ तोंवरी राज्य करी लंकाभुवनीं ॥ बळीध्रुवांसारिखें ॥४८॥
जेंवी चिरंजीव वायुनंदन ॥ त्याचपरी राहें तूं बिभीषण ॥ काळीकाळ तोडरीं बांधोन ॥ लंकेत सुखें नांदे कां ॥४९॥
ऐसा आशीर्वाद देऊन ॥ रामें उठविलां बिभीषण ॥ सप्रेमें दिधलें आलिंगन ॥ वानरगण आनंदले ॥५०॥